Pedagogikasi

■s Каримов А. Бир гапим бор- уч тилло. - Т.: Фан, 1992. 12-бет.
64

---

Y uqoridagi fikrlam i m uxtasar qilib aytganda, yoshlarni jasurlik, 
chaqqonlik, m ardlik ruhida tarbiyalashga qaratilgan turli xalq o ‘yinlari, 
ijtim oiy-tarbiyaviy 
xarakterli 
milliy 
m usobaqalar, 
jism oniy 
m ashg‘ulotlar o ‘zbeklarda qadim dan rivojlanib kelgan.
Demak, xalq o ‘yinlari bolalarda ijodiy faollik, tashabbuskorlik, 
tashkilotchilik k o ‘nikm alarini rivojlantirishda muhim vosita hisob- 
langan. Lekin, afsuski, yuqoridagi xalq o ‘yinlarining ko'pchiligi unutilib 
borayotganligi, toza havoda jism onan chiniqib o ‘ynaladigan o ‘yinlar 
o ‘rnini kom pyuter o ‘yinlari egallayotganligi achinarli hol, albatta. Biz 
ajoyib xalq o ‘yinlari yordam ida barkam ol avlod tarbiyalanib, uning 
barcha ijobiy sifatlari shakllanishini unutm asligim iz lozim.
Mavzu bo‘yicha nazorat savollari:
1. M illiy urf-odatlarning tarbiyaviy ahamiyati nimada?
2. N im a uchun milliy urf-odatlar va an ’analar xalq pedagogikasi 
m anbalari deb hisoblanadi?
3. Q adriyat tushunchasiga ta ’rif bering.
4. A n’ana, urf-odat, m arosim tushunchalarining farqi nim ada? 
M isollar keltiring.
5. Sizning shahringizda olov bilan b o g 'liq urf-odatlar saqlanib 
qolganm i? U lam ing tarbiyaviy ahamiyati nim ada deb o ‘ylaysiz?
6. 0 ‘zbek xalq o ‘yinlari merosi qanday guruhlarga b o iin ad i?
7. Raqam lar bilan bog‘liq urf-odatlarga m isollar keltiring.
TOPSHIRIQ. 
Quyidagi matnni diqqat bilan o ‘qing. Bu o ‘yinning 
tarbiyaviy ahamiyatini tushuntiring.
CHAVGON
Chavgon Sharq xalqlari orasida juda qadimiy o'yinlardan biri 
hisoblanib, o ‘z o ‘yin qoidalari ham da ko ‘rinishi jihatidan ko ‘pkari yoki 
xokkey o ‘yinlariga o ‘xshash bo‘lgan. C havgonda o'yinchilar maxsus 
suvoriylar bo‘lib, ot ustida turib, milliy chavandozlik kiyim larida 
m aydonga tushib o ‘yin o'ynaganlar. C havgonchilar o^rtasida chavgon 
to ‘pi «talash» boMgan. Har ikki tom ondan 5-6 tadan o ‘yinchilar ishtirok 
etib, raqib darvozasiga kim qancha k o ‘p to ‘p kiritsa, o ‘yin oxirida o ‘sha 
tom on g ‘olib hisoblangan.
65

---

C havgon q o ‘lda tutiladigan uchi egik uzun tayoqdan iborat b o ‘lib, 
hozirgi xokkey dastasini eslatadi. Shu asbobda o'rtadagi to ‘p raqib 
darvozasi tom on olib borib uloqtirilgan. Bu o ‘yin ikki tanaffusli b o ‘lib, 
bir soat davom etgan. Bu o ‘yinni otliq bir hakam m aydon ichida, piyoda 
ikki yordam chi hakam lar m aydonning ikki chekkasida kuzatib, tartibga 
solib borishgan.
O 'y in davom ida zarur topilsa, har ikki tom on ham to ‘rt m arta bir 
daqiqadan tanaffus olish huquqiga ega b o ‘lgan. Kimki o ‘yin qoidasini 
qo ‘pol ravishda buzadigan b o ‘lsa, o ‘yindan chiqarib yuborilgan. 0 ‘yin 
qoidasi darvozaga yaqin jo y d a buzilsa, raqib tom on darvozasiga olti 
qadam dan jarim a to ‘pi belgilangan.
C havgon o ‘ynash butun Sharq m am lakatlarida boMgani kabi 0 ‘rta 
O siyo xalqlari o ‘rtasida ham ju d a om m alashgan b o ‘lib, xususan 
0 ‘zbekistonim iz hududida IX asrdan beri o ‘ynalib k elin gan .29