Pensiya ishi
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
63 XULOSA VA TAKLIFLAR Mazkur bitiruv malakaviy ishda biz tomondan O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimini moliyalashtirishning bugungi kundagi holatini, ta’lim tizimining muhim bo’g’inlaridan biri bo’lgan o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalarini moliyalashtirish usullari tavsifini, bu usullar ichida ta’lim tizimi iste’molchilariga qaratilgan bir o’quvchi soniga ko’ra xarajatlarni rejalashtirish va moliyalashtirishning mazmuni va afzalliklari, O’zbekiston hukumati qarorlarida ko’zda tutilgan bir o’quvchiga xarajatlarning bazaviy me’yorlaridan kelib chiqqan holda kasb-hunar kollejlarining byudjetini rejalashtirish va xarajatlarini moliyalashtirishning yangi tartibini joriy etish masalalarini tadqiq etdik. Tadqiqotlarni olib borish davomida Prezidentimiz Sh. Mirziyoyevning ta’lim tizimi taraqqiyoti va, ayniqsa, uni moddiy-texnik va moliyaviy ta’minlash, moliyalashtirishning yangi ilg’or usullarini qo’llashga taalluqli ma’ruzalarini, qolaversa, matbuotda chop etilgan, turli ilmiy anjumanlarda ko’tarilgan ta’lim tizimida moliyalash va rejalashtirishning yangi usullari xususiyatlarini o’rgandik. Olib borgan izlanishlarimiz asosida shakllangan xulosa va takliflarimiz quyidagilardan iborat: 1. O’zbekiston Respublikasi yaqin va uzoq xorijdagi davlatlar ichida ta’lim tizimi uchun davlat byudjetidan eng ko’p mablag’ ajaratayotgan davlat hisoblanadi . Ushbu ko’rsatkichning hatto rivojlangan davlatlar ko’rsatkichlaridan ham balandligi, ya’ni faqat davlat byudjetidan ajratilayotgan mablag’lar YaIM ning 7-8 foizini, boshqa barcha manbalaridan esa 10-12 foizini tashkil qilishi davlat tomonidan ta’lim tizimiga e’tiborning yuqori ekanligidan dalolat beradi. 2. Bugungi kunda ta’lim sohasini boshqarish va moliyalashtirishda davlatning ustuvorligi saqlanib kelmoqda. Bu holatni qabul qilinayotgan davlat dasturlarida, prezident qarorlari va farmonlarida, hokimiyatlarning qarorlarida ko’rish mumkin. Boshqacha aytganda, fuqarolarning ta’lim olish bilan bog’liq konstitutsiyaviy huquqlari to’laqonli ta’minlanmoqda. 64 3. Mamlakatimizda o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalarini saqlash va rivojlantirish xarajatlari asosan davlat byudjeti mablag’lari hisobidan amalga oshirilmoqda. 4. O’zbekistonda ta’lim tizimida jon boshiga moliyalashtirishni keng miqyosda tatbiq etish uchun zarur sharoitlar yaratilmoqda. Barcha ta’lim muassasalarida bir o’quvchiga o’rnatilgan bazaviy me’yorlar asosida muassasa byudjetini rejalashtirish va xarajatlarini moliyalashtirishga o’tish sharoitlarini belgilab bergan hukumat qarorlarining qabul qilinishi bu yo’nalishdagi qat’iy qadam bo’ldi. Lekin bundan keyin ham bu yo’ldagi ishlarni rivojlantirish zarur. Fikrimizcha, davlat byudjetidan ta’lim tizimiga ajratilayotgan xarajatlar jami byudjet xarajatlarining 34-35 foizini tashkil qilayotgan bir davrda bu mablag’larni rejalashtirish va oqilona sarflash masalalari davlat moliyasini boshqarish sohasiga mutaxassis kadrlar tayyorlashga yangi talablarni qo’yadi, shu mavzularni o’rgatish uchun soatlar sonining ko’paytirilishini talab etadi. 5. Byudjet mablag’larining cheklanganligi sharoitida ta’lim muassasalarining byudjetdan tashqari daromad topishlari uchun shart-sharoitlar yaratib berish ta’lim tizimining moddiy ta’minotiga va unda ishlovchilarning qo’shimcha daromad topishlari imkoniyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ta’lim muassasalarining o’z faoliyat turlari bo’yicha qo’shimcha pullik xizmat ko’rsatishlarini rag’batlantirish esa aholining ta’lim xizmatlariga oshib borayotgan ehtiyojini to’laroq qondirish imkonini beradi. 6. Ma’lumki, ta’lim bu davlatning strategik resursi, bu tizimga qilingan investitsiya – kelajak taraqqiyotiga qo’yilgan kapitaldir, shuning uchun ham bu sektorni bozor tamoyillariga bo’ysundirish yaramaydi, bu soha har doim davlatning diqqat e’tiborida va qo’llab-quvvatlashida bo’lishi lozim, deb hisoblaymiz. 7. O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi tizimiga nodavlat mablag’larini, jumladan, korxonalarning mablag’lari, xorijiy tashkilotlar, hayriya tashkilotlari mablag’larini jalb etish tizimning ortib borayotgan ehtiyojlarini qo’shimcha moliyalash imkonini bergan bo’lardi, masalan, kompyuterlar, sport jihozlari, 65 laboratoriya jihozlari kabilar bilan ta’minlash masalalarida xorijiy tashkilotlar va ishlab chiqarish korxonalari bilan hamkorlik yaxshi natijalar bergan bo’lardi. 8. Iqtisodiyotning rivojlanish istiqbollari va ustuvor vazifalarini, zamonaviy texnika va texnologik tendensiyalarni hisobga olib ehtiyoj yuqori bo’lgan va turdosh mutaxassisliklar bo’yicha zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tatbiq qilgan holda ishlash bo’yicha amaliy ko’nikmalarga ega bo’lgan va kamida ikkita xorijiy tilni biladigan malakali kadrlarni tayyorlashni yo’lga qo’yish lozim. 9. Kadrlarga bo’lgan real ehtiyojni, ish beruvchi korxonalarning takliflarini hisobga olgan holda iqtisodiyot sohalari va tarmoqlari uchun zarur mutaxassislar tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash bo’yicha kasb-hunar kollejlari faoliyatini muvofiqlashtirish maqsadga muvofiq. 10. Kasbga o’rgatish bilan bir qatorda tarkibiy jihatdan umumiy ta’lim olishni birgalikda olib boradigan, shuningdek, nodavlat ta’lim sektorini uzluksiz davlat ta’lim tizimi bilan samarali integratsiyalash, tabaqalashtirilgan ta’lim jarayonini tashkil etish bo’yicha orttirilgan amaliy tajribani tizimlashtirish va kelgusida amaliyotga joriy etish zarur. 11. Bugungi kunda kasb-hunar ta’limi muassasalarida bir o’quvchiga bazaviy xarajatlar me’yorlarini ishlab chiqishda oldingi yil ko’rsatkichlari asos qilib olinmoqda, aslida bu bazaviy me’yor muassasaning ehtiyojlarini minimal darajada bo’lsa ham inobatga olgan holda aniqlanishi kerak, shundagina jon boshiga qarab mablag’ ajratish samarasi yuqori bo’ladi. Shuningdek, xarajatlarning bazaviy me’yorlariga ko’ra muassasa byudjetini aniqlashning yuqoridagi bobda (amaldagi me’yoriy hujjatlarga tayangan holda) bayon qilingan formulasi ancha murakkab bo’lib, aslida formula asosida rejalashtirish aniq, sodda va hamma uchun tushunarli, ochiq-oydin va shaffof bo’lishi kerak, deb hisoblaymiz. |