Plagiat haqida tushuncha, antiplagiat haqida huquqiy va me’yoriy hujjatlar. Mualliflik huquqi. Hammualliflik haqida tushuncha

Plagiat haqida tushuncha, antiplagiat haqida huquqiy va me’yoriy hujjatlar. Mualliflik huquqi. Hammualliflik haqida tushuncha.

Plagiat boshqalarning asarlarini nusxalarini o'zlariga xos yoki asl nusxasida o'tkazish uchun nusxalashdan iborat. Plagiat, shuningdek, birovni ijodini o'g'irlash AKTini anglatadi.

Muallifning aniq ruxsatisiz ijodiy yoki intellektual ish olib, nusxa ko'chirilganda yoki taqlid qilganda plagiat sodir bo'ladi.
Adabiy, musiqiy, tasviriy, intellektual ish (nazariya, kashfiyot, o'rganish), kompyuter algoritmi va boshqalar plagiatning ob'ekti bo'lishi mumkin.
Plagiat asarning intellektual mulk huquqlarini buzish, va bu huquqiy nuqtai nazardan jinoyat deb hisoblanadi.
Agar kitobda boshqasiga juda o'xshash g'oyalar, syujetlar yoki hikoyalar mavjud bo'lsa, biz plagiat haqida gapirishimiz mumkin; bitta filmning ikkinchisiga sezilarli o'xshashliklari bo'lganda; ixtiro patentlangan patentga juda o'xshash bo'lsa va hokazo.
Shuni ta'kidlash kerakki, turli xil asarlarda bir xil dalillardan foydalanish, original tarzda ifoda etilgani, plagiatni anglatmaydi, chunki mualliflik huquqi g'oyalarni o'z ichiga olmaydi, faqat ularning ifoda usulini qamrab oladi. Bugungi kunda Internet maktab o'quvchilari o'rtasida plagiatni juda osonlashtirmoqda, ular butun asarlarni olib, maktabda o'zlarining ishi sifatida taqdim etishmoqda, bu esa o'quv jarayoni uchun muammo hisoblanadi.
Plagiat so'zi lotin tilidan olingan plagium, bu "qullarni o'g'irlash yoki erkin odamlarni qul sifatida sotib olish yoki sotish bo'yicha harakatlar" degan ma'noni anglatadi. Bu so'z, o'z navbatida, yunoncha Tsioz (plágios) so'zidan kelib chiqqan bo'lib, "qiyalik", "hiyla", "aldamchi" degan ma'noni anglatadi.
Mualliflik huquqi bevosita “plagiat” atamasi bilan bog‘liqligini ko‘rish mumkin. Ushbu atama XVII asrning boshlarida ilk bor Yevropada qo‘llanila boshlagan. Rim huquqida “plagium” (so‘zma-so‘z tarjima qilinganda o‘g‘irlash) erkin kishini qonunga zid ravishda qul sifatida sotishni anglatgan. Dastlab adabiy asarlarni o‘g‘irlash — “plagium litterarium” deb, “adabiy o‘g‘ri” esa — “plagiator” deb nomlangan. Hozirgi kunda qo‘llanilayotgan “plagiat” atamasi esa frantsuzcha “plagiat” — “taqlid” ma’nosini anglatadi.
Plagiat o‘zganing asarini o‘zining nomidan nashr etishda, shuningdek, o‘zganing asaridagi muayyan qismlardan manbasini ko‘rsatmasdan foydalanishda namoyon bo‘ladi. Plagiatning majburiy belgisi – o‘zganing muallifligini o‘zlashtirib olish. “Plagiat” atamasini amaliyotda keng qo‘llanilayotgan “kontrafakt (soxta) nusxa” atamasidan ham farqlash zarur. Odatda “kontrafakt (soxta) nusxa” deganda intellektual mulk ob’ektiga nisbatan mutlaq huquq egasi (faqat muallif emas, balki ish beruvchi, asardan litsenziya asosida foydalanuvchi, patent egasi va shu kabilar)ning ruxsatini olmasdan undan tijorat maqsadlarida foydalanish tushunilsa, “plagiat” faqat o‘zganing muallifligini o‘zlashtirish, asarni o‘zining ijodiy mehnat mahsuli ekanini da’vo qilishda ifodalanadi.
Qonunchilikdagi plagiat
Qonunda plagiat mualliflik huquqining buzilishi deb nomlanadi, bu boshqa birovning asarini xuddi o'zinikidek yoki asl nusxasida taqdim etishdan iborat bo'lib, qonuniy jazo choralarini ko'radi.
Asarlarni plagiatdan himoya qilish uchun intellektual mulk mavjud bo'lib, ular ijodiy va intellektual asarlarning muallifining aniq maslahati va ruxsatisiz ko'paytirish, ulardan foydalanish yoki ularni jazosiz foydalanishdan saqlaydi.
Ko'chirmachilikning misollari Masalan, yozma hujjatlarda asl manbasi aniq ko'rsatilmagan yoki matn, g'oya, ibora, fotosurat va hattoki to'liq asar olinganligi ko'rsatilmagan bo'lsa
Shuningdek, intellektual mulk to'g'risidagi qonunga qarang.
Muallifning o'zi avvalgi asarini olib, uni xuddi yangi asar kabi uzatishga, ba'zida avvalgi asarni to'liq yoki qisman takrorlashga urinib ko'rgan hollarda o'zini plagiat qilish haqida gap boradi. O'zini plagiat qilish, avvalambor, ilmiy yoki ilmiy nashrlar dunyosida, maqolalar, monografiyalar yoki tezislarni tayyorlashda va hokazolarda keng tarqalgan.