Portret janrida aftoportret kompozitsiyasini ishlash bosqichlari

Avtoportretni aniqlash. Umuman olganda, portret va avtoportret o'rtasidagi farqni aniqlashning uchta usullari mavjud. Avtoportretni aniqlashning eng yaxshi usullaridan biri bu uning nomlanishidir. Rassomlar ko'pincha o'zlarining avtoportretlarini shunday deb bilishadi. Yana bir strategiya - bu qanday turdagi harakat tasvirlanganligini payqashdir. Avtoportretlar ham, portretlar ham ko'pincha rassomning yo'nalishiga qaragan figurani tasvirlaydi.⁴⁹ Avtoportret ko'pincha rassomning o'z qiyofasini bo'yash jarayonida ish joyida tasvirlaydi. Uchinchi usul - rasmni rassomning boshqa asarlari kontekstida ko'rish. Rassomning mavzusi tomoshabinni o'z imidjining o'ziga xosligi va xarakteriga ko'rsatishi mumkin. Masalan, amerikalik rassom Uch Norman Rokvellning karra avtoportret bu tamoyillarning birinchi va ikkinchisini tasvirlaydi
Avtoportretni bajarish uchun materiallar (dastgohda rasm).
Asarda materialning “ruhi” rassomning ruhi bilan ajralmas darajada birlashadi va ustozning materialga ta’siri qayerda tugashini, materialning ustaning ijodiy uslubiga ta’siri qayerda tugashini farqlash qiyin.⁵⁰ Yog 'bo'yoqlari nisbiy aralashtirish erkinligini va tekislikka qo'llanilishida eng keng erkinlikni ta'minlaydi. Poydevor (tuval, astarlangan yog'och) bilan yaxshi bog'langan va nisbatan qatlamlanishdan aziyat chekmagan moyli bo'yoqlar rassomga tuvalni cheksiz ko'p marta bo'yash, tugatish va qayta bo'yash, yangi va yangi bo'yoqlarni qoplash imkonini beradi. Shunday qilib, Rembrandtning zamondoshlarini hayratda qoldiradigan, hozir ham tajribasiz tomoshabinni hayratda qoldiradigan korpus, impasto rasmi tug'ildi.
Rang uyg‘unligi mutanosibligi, muvozanat, hamohanglik kabi sifatlar bilan belgilanadi.Qonuniyat uyg‘unlikning bosh belgisi hisoblanadi.Ushbu qonuniyatlar tufayli tomoshabin ranglar majmuasini tartibga solingan estetik – ijobiy jamlanma sifatida qabul qiladi.Rang timsollarning ruhiy (emotsional) xarakteristikasini yaratishda qatnashadi.Rangni his qilishda hissiyotlar turli xil bo‘ladi.
Umuman bu kayfiyat-xursandchilik, qayg‘u, iztirob, quvnoqlik, hissiyotlardan iborat. Rangni badiiy his qilishga hamrohlik qiluvchi yana bir hissiyotlar (emotsiyalar) – vazn, harorat, fakturalarga bog‘lik bo‘ladi.
Qadimgi ustalar uchun bo'yoq qatlamidan yog'ning so'rilishi va uning xiralashishi rangtasvirning balosi edi. Hatto tempera rasmi, tabiatda mot, tazelik va yorqinlik uchun laklangan. 19- asrda rassom bu kamchilikdan mohirona foydalansa, undan estetik effekt olish mumkinligini payqagan.⁵¹ Serovning ko'plab avtoportretlari oliyjanob matli sirt bilan ajralib turadi.
Jigarrang, qizil yoki oltin bo'yoq bilan bo'yalgan tuvallar ustida ishlagan eski rassomlar yuzning zich yoritilgan qismlarini bo'yashgan, shuning uchun korpuslilik "yorqin joylarda" to'plangan.⁵² Soyada, bunday bo'yoq qatlami orqalituvalning katta qismlari porladi. Bu soyalarga shaffoflik jozibasini berdi va yorug'likning moddiy zichligini yanada ta'kidlangan. Oxir- oqibat, bo'yoqning bunday taqsimlanishi rasmda yaxshi did qonuniga aylandi.
Uning ifodaliligini qadrlash uchun siz rasm uslubiga ko'nikishingiz kerak. Asrlar o'tdi va san'atkorlar va ularning ortida tomoshabinlar chiaroscuro fenomenini angladilar va yana bir asr - ular soya nafaqat ob'ektning rangiga qora rang qo'shishini, balki yana bir narsa ekanligini tushunishdi.⁵³ Bu ranglar soyada issiq, yorug'likda esa sovuq bo'ladi. Soyada ham, yorug'likda ham rang eng yaxshi tonal o'tishlar bilan miltillaydi, bunda go'yo ob'ektning o'ziga xos rangi ko'milgan. Mavzuning bu murakkab tonalligi atrofdagi narsalarning tonalligi va ob'ektni o'rab turgan atmosfera bilan sirli ravishda bog'lanib, ko'rinadigan konturlarni yumshatadi. Shunday qilib, rang va yorug'likning murakkab tonal rivojlanishi valeraning printsipi rasmda ildiz otib, tirik issiqlik hissi, ob'ektning nafas olishini beradi. Bu ifodalash vositasi Velaskes yoki Rembrandt kabi ustalarning qo'lida juda yaxshi.
19- asrning oxirida qorong'u ustaxonalardan kelgan rassomlar ko'chada rasm chizishga, quyoshli yorug' dunyoni, moviy osmonning aksi, yomg'ir uchqunlari, quyosh nurlari, ranglarning xilma- xilligi bilan bo'yashga ko'chib o'tishdi.⁵⁴ Atmosferaning umumiy holati bilan nozik tarzda birlashtirilgan, bu g'ayrioddiy edi. Tomoshabin dastlab g'azablandi, keyin esa yangi rasmga, ochiq havoda (yoki plener) rasmga oshiq bo'ldi, bu ham avtoportretga ta'sir qilib, unga ko'proq tazelik va rang boyligini berdi va bir oz vaqt o'tgach, rasmga qarashni yaxshi ko'radiganlar Van Gog va Metiss, M. Saryan va P. Kuznetsovlarning rasmlariga, shuningdek, rangga yangi munosabatda bo'lgan yangi avlod rassomlarining butun massasiga ko'nikishlari kerak edi. Ochiq sof rangning asosi. Yangi rassomlarning rangning hissiy rolidan foydalanishi ayni muddao. Lekin yangi rassomlarning kashfiyotidan romantik rassomlar (E.Delakrua, O.Kiprenskiy, K.Bryullov) ham foydalanib, rasmga ataylab ochiq rang kiritganlar. Faqatgina yangi rassomlar bu uslubni ancha erkinroq qo'llay boshladilar, rangni an'anaviy ravishda, ko'rinadigan narsaga emas, balki his qilingan narsaga mos ravishda ishlata boshlaganlar. Shuning uchun, mahalliy rangga to'g'ridan- to'g'ri qaytish haqida gapirish noto'g'ri bo'ladi. Ko'pincha yangi zamon rassomi ob'ektning o'xshashligini chizmaydi, balki o'zini ob'ektning lakonik kontseptsiyasi bilan cheklaydi. Hissiy tarkib bilan to'ldirilishi mumkin. Pablo Pikassoning "ko'k davr"ning qayg'uli qahramonlari o'zlarining jozibasini yo'qotmaydilar, chunki ularning yuzlari va qo'llari umuman "tanaviy" rangga ega emas. Ko'pchilik tomoshabinlar ko'rinadigan dunyoga taqlid qilishga da'vo qilmaydigan rasmning ushbu konventsiyasini tushunishadi.
Ushbu kichik chekinish materialning rassomning mustaqil ekspressiv imkoniyatlari bilan qanday o'zaro ta'sir qilishini ko'rsatish uchun qilingan va ikkinchisi o'z vasvasalari bilan u va tomoshabin o'rtasida vositachi sifatida mavzudan voz kechib, materialning sof tiliga murojaat qiladi. , ya'ni rassomning mavzuga munosabati sifatida emas, balki rassomning ushbu mavzu bilan bog'liq bo'lgan alohida tuyg'usi sifatida belgilanishi mumkin bo'lgan narsaga kelib ta'sir qilishi mumkin.
Rangtasvirda foydalaniladigan asbob-uskunalar.
Rangtasvirda ko`p ishlatiladigan bo`yoq turlaridan biri bu (akvarel) suv bo`yoqdir.
Suv bo`yoqda ishlash uchun quyidagi asbob-uskunalar zarur bo`ladi;⁵⁵

1. 
   Planshet -taxta tayyorlash va unga qog`oz tortish;
   
2. 
   Vatman qog`ozi;
   
3. 
   Suv bo`yog`i uchun mo’yqalam 10 dan 24 gacha. Suv bo`yoq uchun mo`yqalamning eng yaxshisi bu, suvga botirganda uning uchi ingichka bo`lishi kerak.
   

Rang qatlamini yuvish uchun yumshoq latta yoki mo`yqalam ishlatiladi. Suv bo`yoq uchun moyqalamlar uch xil turda bo`ladi: kolonkoviy tukidan och jigarrangda, suv kallamushi (xoryok) tukidan qora rangda va belka (olmaxon) tukidan to`q jigarrangda bo`ladi. Guashda ham vatman qog`oz, kartonda ishlanadi, lekin ular ular har xil nomerlarda – kichkina va katta bo`lishi kerak. Katta tekislilarni bo`yashda -fleys (katta yapaloq moyqalam) kerak. Temperada ham shu ashyolar ishlatiladi.⁵⁶
Moybo`yoqda ishlashda kerakli asbob- uskunalar;

1. 
   Podramnik (ramka- taxta);
   
2. 
   Mato;
   
3. 
   Kolonkoviy va shchetini (yapaloq moyqalamlar har xil nomerda);
   
4. 
   Razbavitel;
   
5. 
   Moy;
   
6. 
   Lak;
   
7. 
   Mastixin;
   
8. 
   Palitra (bo`yoqlarni qorishtirish uchun).
   

Rangl aralashtirish qoidalari. Ranglarni aralashtirish qoidasi rangtasir san`ati asarlarini yaratishda katta ahamiyatlidir. San`at asarlarining nafis ranglari tozza chiqishi uchun ranglarni aralashtirish qoidasini bilish zarurdir. Buning uchun rang doirasini hosil qilishni o`rganamiz. Uchta asosiy rangni doiraning uchdan bir qismiga joylashtiramiz. Uch asosiy rang – qizil, sariq va ko`k ranglardan ikkitasini o`zaro aralashtirib, yahshil, olovrang va binafsha ranglar hosil qilamiz. Hosil bo`lgan 6 ta ranglarni yana o`zaro aralashtirib, yana yangi ranglarni hosil qilamiz. Bu ranglarni oqimtirlash yoki qoramtirlash orqali yana juda ko`p ranglar hosil qilamiz. Rangni aralashtirishning asosiy qoidasi rang doirasi bo`yicha yaqin turgan ranglarni o`zaro aralashtirib, yangi rang hosil qilish kerak, aks holda rang doirasida qarama-qarshi turgan ranglarni o`zaro aralashtirsa axromatik rang, ya`ni biror aniq tusga ega bo`lmagan rang hosil bo`ladi, bu esa eng xunuk rang hisoblanadi. Misol, sari, ko`k va qizil ranglarni o`zaro aralashtirsak biror aniq tusga ega toza rang hosil bo`ladi, demak rangtasvir san`at asari nafis chiqishi uchun toza ranglardan bir -biriga yaqin turgan ranglarni o`zaro aralashtirib yangi rang hosil qilib ishlatish kerak. Rangning kuchi (to‘yinganligi) farqlarini aniqlash rang nafisligi yoki och-to‘qligini aniqlashdan ko‘ra mushkulroqdir.<sup>57</sup> Yosh rassomlar dastlab ranglarning to'yinganligi bo‘yicha farqlanishini tushunmaydilar. Shu sababli ular yashil rangdagi daraxtlar, o't-o'lanlarni tasvirlash mobaynida ayrim qiyinchiliklarga duch ke-ladilar. Ular etyudlaridagi daraxtlarning yashil barglarini niho-yatda bo‘rttirib, yorqin tasvirlaydilar.<sup>58</sup> Ranglarning to‘yinganlik jihatdan munosabati aniq bcrilmagani, etyudlardagi yorug'lik muhit ta’siriga bo'ysunmaganligi yaqqol ko'rinadi va u haqqoniy rangtasvirga o‘xshamaydi. Rang munosabatlarini to'g'ri aniqlash uchun ranglarning uchta belgisi bo'yicha buyumlarni bir-biri bilan bir vaqtda taqqoslash lozimdir. Qo‘yilmaning och-to‘qligi va to'yin- ganlik farqlarini qayta qabul qilishda asosiy o‘rin kolorit yechimiga bog‘liq. Manzara etyudlarida, misol, osmon va suvni tasvirlashda, asosan, ranglarning och-to‘qligi va to'yinganligi orqali munosabatlarni ko‘rsatishga erishish mumkin. Turli-tuman boshqa faoliyatlar (portret, natyurmort)da tus va ranglar kuchining aniq munosa­ bati haqqoniy tus munosabatlar qurilishini aniqlaydi. To`yinganlik⁵⁹-bu kulrangdan ranglarning nozik farqlanish darajasi yoki uning sof spektr ranglariga yaqinlashuv darajasidir. Buning uchun stol ustiga (oq qog'oz fonida) rang jihatdan och-to‘qligi va to'yinganlik bo'yicha bir-biridan farq qiladigan 3-5 ta narsani bir qatorga tizib qo'yish kerak.⁶⁰ Ranglarning turli darajadagi nozik farqlarini bilish uchun asosiy bo‘yoqlarni neytral kulrang bilan qo'shish natijasida hosil qilish mumkin. Kulrang bo'yog'i qanchalik ko'p qo'shilsa, masalan, yashil bo'yoqqa, u ko'proq neytral to'yingansizroq bo'ladi.⁶¹