Национальная стратегия в области психического здоровья
Yüklə 337,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İXTİSARLARIN SİYAHISI
|
Ekspertlər
– ATU- nun psixiatriya kafedrasının professoru, AzPA
Nadir İsmayılov – ATU-nun psixiatriya kafedrasının professoru, Azərbaycan Psixiatriya Assosiasiyasının prezidenti Nadir Əliyev – t.e.d., PND- nin baş həkimi, AzPA Teymur Qafarov – professor, ADHTİ - nin psixiatriya kafedrasının müdiri, AzPA Bilal Əsədov – ATU- nun psixiatriya kafedrasının professoru, Məhkəmə Psixiatriyası Mərkəzinin direktoru, AzPA Bəxtiyar Əliyev – akademik, BDU- nun psixologiya kafedrasının müdiri, Azərbaycan Psixoloqlar Assosiasiyasının prezidenti, Milli Məclisin deputatı
Mixael Şneydman – ÜST, İsrail
Metyus Mucen – ÜST, Danimarka
Əhməd Abbasquliyev
2 İXTİSARLARIN SİYAHISI AzPA –
Azərbaycan Psixiatriya Assosiasiyası
ATM – ali təhsil müəssisəsi
ATU – Azərbaycan Tibb Universiteti
BMT – Birləşmiş Millətlər Təşkilatı
DİN – Daxili İşlər Nazirliyi
XBT-10 – Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-
cu yenidən baxma
İİV – insan immunodefisiti virusu İPT
– interpersonal psixoterapiya KBT – koqnitiv-bihevioral psixoterapiya KİV –
kütləvi informasiya vasitələri
QHT – qeyri- hökumət təşkilatı
QİÇS – qazanılmış immun
çatışmazlığı sindromu MDB –
Müstəqil
Dövlətlər Birliyi PND – Psixonevroloji Dispanser PS – psixi sağlamlıq PSS –
psixi sağlamlıq sahəsi
SN – Səhiyyə Nazirliyi
ÜST – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
3 MÜNDƏRİCAT Psixi sağlamlıq sahəsində (PSS) Milli Strategiya
PSS- də Milli Strategiyanın ümumi prinsipləri
PSS- də Milli Strategiyanın ümumi
məqsədləri
Prioritet sahələr
Prioritet sahələrə uyğun gələn vəzifələr
Strateji Fəaliyyət Planı
PS və insan hüquqlarının qorunması sahələrində sektorlararası qarşılıqlı fəaliyyətin tənzimlənməsi və inkişafının yaxşılaşdırılması
Psixi sağlamlıq sahəsində resurs bazasının inkişafı
Əhali arasında psixi pozuntuların profilaktikasına yönəlmiş tədbirlər sisteminin gücləndirilməsi
xidmətlərinin ilkin səhiyyə sisteminə inteqrasiyası
PSS xidmətlərinin
təkmilləşdirilməsi və ağır p sixi pozuntuları
olan şəxslərin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlərin təmin edilməsi
cü illər üçün prioritetlər
Əlavələr
Beynəlxalq sənədlərin siyahısı
Terminlərin izahlı lüğəti
4
P P s s i i x x i i s s a a ğ ğ l l a a m m l l ı ı q q s s a a h h ə ə s s i i n n d d ə ə M M i i l l l l i i S S t t r r a a t t e e g g i i y y a a Azərbaycanda psixi sağlamlıq sahəsində islahatların zəruriliyi Psixi pozuntular dünyanın istənilən ölkəsində, hər iki cinsin nümayəndələrində və hər bir yaşda, sosial və etnik qruplara mənsubiyyətdən asılı olmayaraq meydana çıxır, xəstələrin özünə və onların yaxınlarına çox böyük iztirablar gətirir. Eyni zamanda psixi pozuntular bütü n cəmiyyətin üzərinə düşən ağır yükdür və mütəxəssislərin proqnozlarına görə bu yük get - gedə artmaqdadır. Belə ki, dünya statistikasına görə əgər 2000- ci ildə psixi pozuntular üçün qlobal xəstəliklər yükü göstəricisi 12,1% - ə bərabər idisə, 2020 - ci ildə o, 15% təşkil edəcəkdir 1 . Psixi və davranış pozuntuları
təkcə iqtisadi deyil, həm də çox böyük ictimai itkilərlə – intiharlar, zorakılıq, narkomaniya, yoxsulluq, evsizlik, stiqma (psixi xəstəliyin bir damğa kimi qəbul edilməsi), ayrı -seçkilik – bağlıdır . Avropada psixi pozuntuların mənfi nəticələrinin azaldılması məqsədilə Avropa Regionunun 52 ölkəsinin nümayəndələri tərəfindən 14 yanvar 2005- ci ildə Finlandiyanın paytaxtı Helsinki şəhərində Avropa ölkələri Səhiyyə Nazirlərinin Bəyannaməsi və Psixi Sağlamlığın Qorunması üzrə Avropa Fəaliyyət Planı qəbul edilmişdir.
Həmin sənədə görə, "psixi sağlamlığın qorunması sahəsində tədbirlər görməyə imkan verən, bütün əhalinin rifah səviyyəsini yüksəltməyə qabil olan, psixi sağlamlıq problemlərinin qarşısının alınması və profilaktikasını təmin edən, həmçinin psixi problemləri olan şəxslərin sosial inteqrasiyası və fəaliyyət imkanlarını genişləndirən strategiyalar və qanunvericilik aktları yaxın beş -on il
ərzində işlənib hazırlanmalı, tətbiq edilməli və effektivliyi qiymətləndirilməlidir" 2 . Azərbaycan Respublikası da qeyd edilən Bəyannaməyə
imza atmış və onun əsasında tərtib edilmiş "Fəaliyyət Planının" yerinə yetirilməsi ilə bağlı öz üzərinə öhdəlik götürmüşdür.
Bundan başqa, Azərbaycan BMT Baş Assambleyasının 46/119 saylı 17.12.1991 tarixli "Psixi xəstəlikləri olan şəxslərin müdafiəsi prinsipləri və psixiatriya yardımının yaxşılaşdırılması" Qətnaməsinə, "Uşaq hüquqları haqqında" BMT Konvensiyasına (236 saylı 21.06.1992 tarixli AR Qanunu), "İşgəncələrin, qeyri-humanist, yaxud təhqiredici rəftarın və ya cəzanın qarşısının alınması" haqqında Avropa Konvensiyasına
(təsdiq edilmə tarixi 15.04.2002) qoşulmuş dur. Nəhayət, Ümumdünya P sixiatriya Assosiasiyasına üzv olarkən
Azərbaycanın səlahiyyətli nümayəndələri tərəfindən "Psixiatriya praktikasında etik standartlar" üzrə 25.08.1996 tarixli Madrid Bəyannaməsi imzalanmışdır.
Azərbaycanın bu sənədləri qəbul etməsi əhalinin psixi sağlamlığının yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş fəaliyyətin planlaşdırılması üçün
vacib addımdır. 1
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı – Dünyada səhiyyənin vəziyyəti haqqında hesabat, 2001. Psixi sağlamlıq: yeni anlayış, yeni ümid. WHO, Geneva, 2001 2
Problemlər və onların həlli yolları, Helsinki 2005
5 2007- ci ilin yayında SN İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi və ÜST - nin Azərbaycan ofisinin birgə səyləri ilə Azərbaycanda psixi sağlamlıq sisteminin qiymətləndirilməsi üzrə layihə həyata keçirilmişdir. Həmin layihəni yerinə yetirən tədqiqatçılar qrupuna PSS mütəxəssisləri, həmçinin ictimai səhiyyə və tibbi qanunvericilik sahəsində mütəxəssislər daxil olmuşdu. Layihənin həyata keçirilməsi gedişində psixi sağlamlıq sisteminin əsas problemlərini aydınlaşdırmağa və həmin sahədə islahatların prioritetlərini müəyyən
etməyə imkan verən böyük həcmdə faktiki material toplanmışdır.
Əldə edilmiş məlumatlar göstərir ki, ölkənin siyasi və iqtisadi həyatında baş verən müsbət proseslərə baxmayaraq, onların psixi sağlamlıq sahəsində mövcud olan vəziyyətə təsiri kifayət qədər d eyildir. Psixi sağlamlıq xidmətinin təşkili və quruluşu təşkilati yanaşma, həddən artıq mərkəzləşmə, ixtisaslaşdırılmış yardımın üstünlük təşkil etməsi, əhalinin real ehtiyaclarının yetərincə qiymətləndirilməməsi və xidmət çeşidinin məhdudluğu kimi k
öhnə Sovet modelin ə məxsus
əsas xüsusiyyətləri
özündə saxlamaqdadır. Tətbiq və nəzarət mexanizmləri axıra qədər tənzimlənmədiyi üçün müasir qanunvericiliyin (2001 -ci ildə qəbul edilmiş “Psixiatriya yardımı haqqında” qanun 3 ) mövcudluğu onun həkimlər, psixiatriya
müəssisələrinin rəhbərləri, o cümlədən inzibati və məhkəmə orqanları tərəfindən yerinə yetirilməsinə heç də həmişə zəmanət vermir, bu isə öz növbəsində pozuntular üçün şərait yarada bilir.
Psixi sağlamlıq sistemi səhiyyə sektorunun psixiatriya müəssisələri çərçivəsində qalmaqda davam edir, onun digər sektorlarla qarşılıqlı əlaqələrinin
inkişaf etdirilməsinə ehtiyac vardır. Azərbaycanda psixi xəstəliyə görə əlil şəxslərə mənzil, təhsil, iş və digər sosial güzəştlərin verilməsini nizamlayan qanunlar artıq qəbul edilmişdir və bu qanunların icra edilməsi psixi pozuntuları olan insanların
sosial müdafiəsini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmağa imkan verəcəkdir.
Psixi sağlamlıq sisteminin maliyyələşdirilməsi onun oynadığı əhəmiyyətli rola uyğun gəlmir – bu sahədə göstərilən xidmətlərə ayrılan
xərclər ümumi səhiyyə xərclərinin 3% -i ni təşkil edir 4 , Avropa regionunun əksər ölkələrində isə səhiyyə büdcəsinin 6 -8%-
i psixi sağlamlıq sahəsinə ayrılır. Bununla bərabər, Azərbaycanda maliyyə vəsaitlərinin ambulator və stasionar yardım arasında bölüşdürülməsində də müəyyən disbalans mövcuddur, belə ki, vəsaitlərin 85% - i psixiatriya xəstəxanalarının saxlanması və fəaliyyətinə sərf olunur.
Azərbaycanda ixtisaslaşdırılmış yardım sistemində göstərilən xidmətlər daha çox üstünlük təşkil edir 5 .
İlkin tibbi yardım səviyyəsində PSS xidmətlərinin göstərilməsi ilkin səhiyyə işçiləri üçün
psixiatriya yardımı sahəsində hazırlıq proqramının tətbiq olunmasını tələ b edir. Eyni zamanda ümumi tibb və ixtisaslaşdırılmış psixiatriya müəssisələri arasında qarşılıqlı əlaqəni
yaxşılaşdırmaq lazımdır. Psixi sağlamlıq sahəsində əsas xidmətləri rayon poliklinikalarının psixiatriya kabinetləri, şəhər və bölgələrarası dispanserlər
(100 min nəfər əhali üçün 1092 xəstəyə xidmət edən 11 müəssisə), həmçinin 3
"Psixi atriya yardımı haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, Bakı 2001 4
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı. Azərbaycan Respublikasında psixi sağlamlıq sistemi, Bakı 2007. 5 World Health Organization. Atlas, Mental Health Resources in the World. Geneva: WHO, 2005. 6
psixiatriya xəstəxanaları (100 min nəfər əhali üçün 48,9 çarpayı sayı olan 9 müəssisə) göstərirlər 6 . Əhalinin sayına görə hesabladıqda paytaxtda və onun ətrafındakı bölgələrdə çarpayı fondunun sıxlığı yerdə qalan
bölgələr üçün olan analoji göstəricidən 2,5 dəfə çoxdur . Bütövlükdə psixiatriya çarpayıları sayının hamı tərəfindən qəbul edilmiş standartlara uyğun gəlməsinə baxmayaraq, ölkəmizdə ümumi profilli xəstəxanalardakı psixiatriya çarpayılarının sayı
ixtisaslaşdırılmış psixiatriya xəstəxanalarının çarpayı fondundan əhəmiyyətli dərəcədə azdır. Ümumi profilli xəstəxanalarda ps ixiatriya şöbələrinin açılması və eyni zamanda psixiatriya xəstəxanalarının çarpayı fondunun ixtisar edilməsi Avropa regionu ölkələrində mövcud olan müasir
təmayüllərə daha çox uyğun gələcəkdir 5 . Ölkədəki psixiatriya xəstəxanaları və şöbələri qısamüddətli və uzunmüddətli hospitalizasiya müəssisələrinə bölünməmişdir. Ona görə də yardım göstərilməsi
zamanı vəziyyətinin ağırlıq dərəcəsi və xəstəliyin in
davam etmə müddəti müxtəlif olan pasiyentlərin fərqli tələbləri nəzərə alınmır . Bir çox psixiatriya müəssisələrində sanitar vəziyyət və maddi - texniki təchizat, həmçinin nəzarət və xidmətlərin
keyfiyyətinin təmin edilməsi proseduralarının adekvat səviyyədə olmaması ilə bağlı çatışmazlıqlar vardır. Psixiatriya müəssisələri tərəfindən göstərilən xidmətlər əsasən dərman müalicəsi ilə məhdudlaşır.
Alternativ yardım formaları – psixososial reabilitasiya, psixoterapiya, hadisənin idarə ediməsi, ailəyə dəstək verilməsi, peşə təhsili və s. – hələ ki ölkədə geniş şəkildə yayılmamışdır. Uşaq və yeniyetmələrdə meydana çıxan psixi pozuntular zaman keçdikcə yaşlı əhali arasında əlilliyin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Ölkədə tütün məmulatları və alkoqollu içkilərdən istifadə edən uşaq və yeniyetmələrin sayının artması qeyd olunur. Azərbaycanın tutduğu
coğrafi mövqe ilə əlaqədar ölkə ərazisi narkotik maddələrin Asiyadan Avropa və MDB ölkələrinə daşınması üçün aktiv tranzit dəhliz kimi
istifadə olunmağa
başla n mışdır. Bunun nəticəsi olaraq, narkotik və psixoaktiv maddələr qəbul edən uşaqların və gənclərin sayı artmaqdadır 7 . Son zamanlar dünyada uşaqlara qarşı zorakılıq məsələlərinə ayrılan diqqət get - gedə artmaqdadır 8 .
Qeyd etmək lazımdır ki, son illər ərzində ölkədə uşaq və yeniyetmələr arasında intihar hallarının sayı çoxalmışdır. Uşaq və yeniyetmələrə yardım göstərilməsi üçün ölkədə 1 uşaq PND - si, 1 uşaq gündüz stasionarı, 1 uşaq və 1 yeniyetmə stasionar şöbələri mövcuddur, lakin bu müəssisələrin hamısı Bakı şəhərində mərkəzləşmişdir. Eyni zamanda , uşağın doğulduğu an dan tamdəyərli inkişafı və düzgün tərbiyə sinin
təmin olunması ilə bağlı valideynlərə məsləhətlər verən xüsusi mərkəzlərin və proqramların yaradılmasına ehtiyac vardır.
Bundan başqa, psixi pozuntulardan əziyyət çəkən uşaqları olan ailələrə sosial, tibbi və psixoloji yardımın təşkilinin təkmilləşdirilməsi lazımdır. Uşaq və yeniyetmələr üçün psixi sağlamlıq sahəsində xidmətlərin inkişaf etdirilməsi psixi pozuntulardan əziyyət çəkən və qapalı uşaq müəssisələrində saxlanılan uşaqların sayının azalmasına kömək etməlidir.
6 AR Dövlət Statistika Komitəsi. Azərbaycan Respublikasında səhiyyə və əhalinin sosial müdafiəsi göstəriciləri, Bakı 2007 7 United Nations Office on Drugs and Crime 2007 World Drug Report, UNODC, 2007 8 Dünyada u şaqlara qarşı zorakılığın tədqiq edilməsi üzrə hesabat, BMT, 2007
7 Psixi sağlamlıq sisteminin kadrlarla təmin olunmasında çatışmazlıq qeyd edilir. Ölkəmizdə psixiatrların (100 000 nəfər əhali üçün 5,2), psixiatriya tibb bacılarının (100 000 nəfər əhali üçün 8,4), sosial işçilərin (100 000 nəfər əhali üçün 0,3) və klinik psixoloqların (100 000 nəfər əhali üçün 0,2) sayı Avropa regionunda qəbul edilmiş analoji göstəricilərdən geri qalır 9 . PSS- nin bütün səviyyələrində kadrların peşəkar hazırlığı kifayət dərəcədə
deyil. Həkim - psixiatrların diplomdansonrakı təhsil müddətinin 3 - 4 il təşkil etdiyi digər ölkələrdən fərqli olaraq, bizim ölkəmizdə bu 1 illik internatura ilə məhdudlaşır. Uşaq/yeniyetmə və məhkəmə psixiatriyası, herontologiya, psixoterapiya və digər sahələr üzrə ixtisaslaşma mövcud deyil. Həmçinin tibb bacıları, klinik psixoloqlar, sosial işçilər və reabilitasiya sahəsində mütəxəssislər üçün PSS üzrə tədris proqramları yoxdur. Azərbaycan dilində müasir xüsusi ədəbiyyatın çatışmaması
köhnəlmiş biliklərin saxlanmasına və peşəkarlıq qabiliyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur.
Ölkədə məlumatların toplanması və hesabatların verilməsi sistemi mövcuddur, lakin hesabatlarda təqdim edilən informasiya PSS - də olan real vəziyyəti tam əks etdirmir. Bir çox zəruri məlumatlar (məsələn, rayon poliklinikalarındakı psixiatrların fəaliyyət göstəriciləri) yetərincə təhlil edilmir, ayrı - ayrı müəssisələrin hesabatları isə keyfiyyətinə görə fərqlənir və müxtəlif informativ dəyərə malik olur. PSS - də epidemiolo ji tədqiqatlar qeyri - sistematik şəkildə aparılır, eyni zamanda belə tədqiqatların yerinə yetirilməsi üçün klinik epidemiologiya və sübutlara əsaslanan təbabət sahəsində mütəxəssislərin çatışmaması qeyd edilir.
PSS- də qeyri
- hökumət təşkilatlarının fəaliyyəti hələ kifayət edəcək inkişaf səviyyəsinə çatmamışdır. Hazırkı dövrə qədər bu təşkilatlar dövlət tərəfindən lazımi dəstək almırdılar, onların fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi isə qeyri - müntəzəm şəkildə yerli və xarici donorların ayırdığı qrantlar hesabına baş
verirdi. 2007- ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT - lərə Dövlət Dəstə yi Şurası
yaradılmışdır, bu şuranın fəaliyyəti QHT - lərin, o cümlədən PS məsələləri ilə məşğul olan təşkilatların işinə yardım edilməsinə yönələcəkdir. Dünyanın bi r çox ölkələrində mövcud olan istehlakçı təşkilatlarının (pasiyentlərin və onların qohumlarının birlikləri) Azərbaycanda da yaradılması xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Hal- hazırda istifadəçilər və onların ailələri psixi sağlamlıq qurumları tərəfindən qəbul edilən qərarlara təsir etmək və onların fəaliyyətini qiymətləndirmək imkanına malik deyillər. İstifadəçilər və onların ailə üzvləri ilə əməkdaşlıq və onların aktiv şəkildə cəlb edilməsi PSS - də uğurlu islahatların aparılmasına kömək edəcəkdir.
PSS-də Milli Strategiyanın ümumi prinsipləri 1.
Dövlət təşkilatları və ictimai təsisatlar
vətəndaşların psixi sağlamlığı üçün məsuliyyət daşıyırlar və əhalinin müxtəlif qruplarının (gənclər, qadınlar, ahıl yaşlı şəxslər, milli azlıqların nümayəndələri) psixi sağlamlığının
yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər həyat keçirirlər.
9 World Health Organization. Atlas, Mental Health Resources in the World. Geneva: WHO, 2005.
8 2. Dövlət əhalinin psixi sağlamlıq məsələləri ilə bağlı məlumatlılıq səviyyəsini artırmağa kömək edir, stiqmaya və psixi pozuntuları
olan şəxslərə münasibətdə ayrı - seçkiliyə qarşı
mübarizə aparır.
3. İrqi, dini, etnik mənsubiyyəti, yaşı, cinsi, həmçinin fiziki və psixi sağlamlıq vəziyyəti və ya əlilliyindən asılı olmayaraq, hər bir insan psixi sağlamlıq sahəsində xidmətlərdən bərabər səviyyədə istifadə imkanına malikdir.
4. İnsanın psixi sağlamlığına qayğı onun
doğulduğu ilk günlərdən başlamalı və bütün həyatı boyu davam etməlidir.
5. Səhiyyə, təhsil, iqtisadi inkişaf, məşğulluq, miqrasiya və digər sahələrdə dövlət siyasəti həyata keçirilərkən psixi sağlamlıq məsələləri nəzərə alınır.
6. Psixi pozuntuları
olan şəxslərin hüquq və mənafelərinə əməl edilir və qorunur, psixi pozuntuları olan şəxslərin özləri isə psixi sağlamlıq sistemində bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi
qəbul edilir. 7.
Uşağın hüquq və ehtiyacları, onun ən yaxşı mənafelərinin nəzərə alınması uşaq və yeniyetmələrin psixi sağlamlığı sahəsində qərar qəbul edilməsi zamanı başlıca meyarlar hesab olunur. 8.
Psixoloji problemlər və psixi pozuntular vaxtında aşkar edilmə və erkən müdaxilə tələb edir.
9. PS sistemində əsas xidmətlər icma səviyyəsində təşkil edilmişdir və istifadəçilərin yaşayış yerinə mümkün olan maksimal dərəcədə yaxınlaşdırılmışdır.
10. Psixi pozuntuları
olan şəxslərin hospitalizasiyası son tədbir kimi, minimal qısa müddətə və ən az məhdudlaşdırıcı şəraitdə tətbiq edilir.
11. Dövlət ictimai qruplarla (istehlakçı
təşkilatları, peşəkar cəmiyyətlər və QHT- lər) aktiv şəkildə əməkdaşlıq edir və cəmiyyət tərəfindən özünün
ən zəif üzvlərinə qarşı göstərilən humanizm və qayğının səviyyəsi ilə
müəyyən olunan sosial resursun inkişafına kömək edir. 12.
Psixi sağlamlıq sahəsində
xidmətlər ümumi səhiyyə sisteminə inteqrasiya olunmuşdur və onların əhəmiyyətli hissəsi ilkin tibbi yardım səviyyəsində göstərilir, bu zaman xidmətlər istehlakçıya doğru yönəlir və tələbatdan asılı olaraq ədalətli şəkildə bölünür.
13.
Psixi sağlamlıq sahəsində bütün fəaliyyət psixi pozuntulardan əziyyət çəkən şəxslərin mümkün olan maksimal dərəcədə sosial muxtariyyətinin
əldə edilməsinə, ailədə və cəmiyyətdə adaptasiyasına və həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsinə yönəlmişdir.
14. Psixi sağlamlıq sahəsində tədbirlər müasir beynəlxalq standartlar əsasında həyata keçirilir və sübutlu təbabət prinsiplərinə uyğun gəlir.
15. Psixi sağlamlıq sahəsində fəaliyyət istehlakçılar və cəmiyyət
qarşısında hesabat verilməsi ilə həyata keçirilir və yalnız resurslarla təmin olunma göstəriciləri
və aralıq nəticələrə görə deyil, həm də son nəticələr əsasında qiymətləndirilir.
PSS-də Milli Strategiyanın ümumi məqsədləri
Əhalinin psixi sağlamlığının qorunmasının təmin olunması və ağır psixi pozuntuların inkişaf riskinin azaldılması
əziyyət çəkən şəxslərə əlçatan, keyfiyyətli və kompleks yardımın göstərilməsi üçün şərait yaradılması
pozuntuları
olan şəxslərin hüquq və mənafelərinin qorunması, stiqma və diskriminasiyaya qarşı müqavimət göstərilməsi
Ağır psixi pozuntuları
olan şəxslərin və onların ailələrinin sosial müdafiəsinin təmin edilməsi
Prioritet sahələr:
PS sistemi və insan hüquqlarının qorunması sahəsində tənzimlənmənin yaxşılaşdırılması və sektorlararası qarşılıqlı əlaqənin inkişaf etdirilməsi
Psix i sağlamlıq sisteminin resurs bazasının (kadrlar, texniki təchizat və maliyyələşdirmə) inkişaf etdirilməsi
Əhali arasında psixi sağlamlıqla bağlı problemlərin əmələ gəlməsinin qarşısını almağa yönəlmiş tədbirlər sisteminin gücləndirilməsi
Psixiatriya xidmətlərinin ilkin səhiyyə sisteminə inteqrasiyası
PS sistemində xidmətlərin təkmilləşdirilməsi və psixi pozuntuları
olan şəxslərin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlərin təmin edilməsi
10 |