Psixikalıq processlerdiń payda bolıwı Psixologiya predmeti ha`m onin` a`hmiyeti

Qa`legen ilim insan sanasinin` o`z aldina bir òàðàwû sipatinda o`zinin` ayriqsha u`yreniw predmetine iye. Uliwmaliq ma`niste psixologiyanin` u`yreniw predmeti psixika dep aytiw mu`mkin. Psixika- haqiyqatinda u`yreniwdin` ayriqsha predmeti. Joqarida aytip o`tkenimizdey, ïsixika-miydin` qa`siyeti. Ìiy- ko`plegen qa`siyetlerge iye, biraq psixika-ayriqsha. Bul qorshag`an a`tiraptag`i haqiyqatliqti sa`wlelendiriwshi qa`siyet. Sa`wlelendiriw qa`siyeti ta`biyatta ken` berilgen, sondada psixologiyaliq sa`wleleniw o`zinin` spetsifikaliq o`zgesheliklerine iye.

Psixologiya ilim sipatinda tek g`ana psixikanin` ha`r qiyli qubilislarin u`yreniw ha`m tu`sindiriwge g`ana emes, al olardin` negizin ashiw ha`m uliwmalastiriw, yag`niy sebebin aniqlaw ha`m olardin` keleshektegi payda boliwin boljaw mu`mkin bolatug`in belgili bir nizamshiliqti ornatiw.

Psixologiya- (psuñhe-jan, Logîs-ilim) insan haqqindag`i tiykarg`i ilimlerdin` biri. Ol A`yyemgi Gretsiyada bizin` eramizg`a shekemgi VII-IX a`sirlerde, adamlar jan ma`nisin, onin` haywanatlar janinan o`zgesheligi, jannin` funktsiya ha`m uqiplari haqqinda sorawlar bere baslag`an waqitta payda bolg`an.Psixologiya predmetin du`ziw áîéûíøà jumisëàð a`yyemgi grek filosofi, b.e.sh. IV a`sirde jasag`an, jandi psixologiyaliq bilim predmeti sipatinda tu`siniwde jan`a da`wirdi ashqan Aristotel`ge tiyisli. Fizikaliq dene yaki denesiz ideyalar emes, al dene ha`m jan ayirilmas bir pu`tinlikti qurag`an organizm onin` ushin bilim deregine aylandi. Aristotel`din` pikirinshe jan o`z aldina bir mazmun emes, al janli deneni sho`lkemlestiriw usili, formasi. Jan (denesiz) jasay almaydi, biraq ol dene emes, dep oylawshilar duris pikirleydi-degen edi ol. Onin` psixologiyaliq ta`limi mediko-biologiyaliq faktlerdin` jiyindisinan qurilg`an. Biraq bul uliwmalastiriw psixologiyanin` tiykarg`i printsiplerinin`, sho`lkemlestiriw (sistemaliq), rawajlaniw ha`m sebepliliktin` qayta du`ziliwine alip keldi.Aristotel`di ilim sipatindag`i psixologiyanin` atasi dep esaplawg`a boladi. Onin` Jan haqqindag`i jumisi uliwma psixologiyanin` birinshi kursi, bunda ol sorawdin` tariyxin, o`zinen alding`ilardin` pikirin, olarg`a o`z ko`z-qarasin bildirgen, son` olardin` jetiskenlik ha`m kemshiliklerinen paydalanip o`z sheshimin using`an. Ilim sipatinda psixologiyanin` maqseti psixèêàliq o`mirdin` tiykarg`i nizamlarin u`yreniwäåí èáàðàò. Bul nizamlardi biliw ha`r bir zamanago`y adam ushin za`ru`r. Psixologiyani u`yreniw adamg`a basqalardi jaqsiraq tu`siniw, olardin` psixikaliq jag`dayin esapqa aliw unamli ha`m unamsiz ta`replerin ko`riw adamlardag`i anaw yamasa minaw jeke o`zgeshelikler qalay ha`m ne ushin payda bolatug`inlig`in aniqlaw, a`tiraptag`ilar menen baylanisti ornatiwg`a ja`rdem beredi.Psixologiyani teren` u`yrenip atirg`an ha`r bir adam o`zinin` ku`shli ha`m a`zzi ta`replerin ko`re aliwi, o`z u`stinde islew mu`mkinshiligin alip, kemshiliklerin saplastirip, jaqsi qa`siyetlerin jetilistire aladi. Psixologiyani biliw adamlarg`a oqiw ha`m jumis protsessinde ja`rdem beredi, yag`niy jaqsiraq tu`siniw, este saqlaw, diqqat ha`m oylaw qa`biletin jaqsilaydi. Psixologiya adamnin` psixologiyaliq turmisin sa`wlelendiretug`in a`debiyat, til, tariyx ha`m basqa da ja`miyetlik ilimlerdi u`yreniwde u`lken a`hmiyetke iye.
Psixologiya ilim sipatinda.Ilimiy ha`m turmisliq psixologiya bar ekenligi bizge belgili. Psixologiya predmeti tiri jannin` ha`r qiyli ishki ha`m sirtqi ko`rinislerindegi psixikasi, onin` bul ko`rinisler ha`m protsessler arasindag`i korrelyatsiya, sub`ekttin` sotsialliq qatnasindag`i psixikasinin` sebepshi boliwi, onin` jeke qa`siyetlerinin` roli usi ha`m basqada psixikanin` ôåíîìåí (siyrek ushirasatug`in, tan` qalarliq qubilis) belgili bir nizamshiliqqa boysing`an bolip oni ashiw ilimiy psixologiyadan talap etiledi. Bul oni fiziologiya, sotsiologiya yamasa basqa pa`nlerden shekleydi.