Psixodiaqnostika

 
“MÖVCUD OLMAYAN HEYVAN” TESTĠ 
 
 
Öz xarakterinə görə ―mövcud olmayan heyvan‖ testi  proyektiv testlər 
sırasına  daxildir.  Statistik  yoxlanılma  və  ya  analizin  nəticələrini 
standartlaĢdırmaq üçün təsvir formasında təqdim oluna bilər. Bu test tərkbinə  
görə  təxmini  olduğuna  görə  yeganə  tədqiqat  metodu  kimi  istifadə  olunmur 
və  tədqiqatın  köməkçi  tərkib  hissəsi  kimi  baĢqa  metodlarla  birləĢdirməyi 
tələb edir. 
 
Təlimat:  ―Mövcud  olmayan  heyvanı  fikirləĢin  və  Ģəklini  çəkin‖  ona 
mövcud olmayan ad tapın. 

76 
 
 
Göstəricilər və interpretasiya 
 
 Vərəqdə şəkilin vəziyyəti. Normal halda Ģəkil Ģaquli vəziyyətdə olan 
vərəqin ortasında yerləĢir. YaxĢı olar ki, vərəq ağ və ya açıq-krem rəngində, 
parıltısız olsun. Qələm və flomasterlə Ģəkil çəkmək olmaz, orta yumĢaqlıqda 
olan karandaĢdan istifadə etmək lazımdır. 
 
ġəklin vərəqin yuxarı kənarına yaxın olması (nə qədər yaxın olsa, bir o 
qədər  çox  ifadə  edir)  yüksək  özünüqiymətləndirmə  kimi  sosiumda  olan 
mövqeyindən, ətrafdakıların onu kifayət qədər qəbul etməməsindən narazılıq 
kimi,  irəli  getməyə  və  tanınmağa  iddialı  olmaq,  özünütəsdiqləmə 
tendensiyaların yoxluğu kimi Ģərh olunur. 
 
ġəklin aĢağıda yerləĢməsi - əks tendensiyadır: 
 
Özünə inamsızlıq, özünüqiymətləndirmənin aĢağı səviyyəsi, məyusluq, 
qərarsızlıq,  sosimda  olan  mövqeyinə  tanınıb  qəbul  edilməsinə  maraq 
göstərməmək, özünütəsdiq tendensiyaların olunmaması. 
 
Fiqurun mərkəzi hissəsi (kəllə və ya onu əvəz edən detal). 
 
Kəllə sağa doğru çevrilmiĢdir – fəaliyyətə sabit tendensiya: demək olar 
ki,  düĢünülən,  planlaĢdırılan  hər  Ģey  ya  həyata  keçirilir,  ya  da  həyata 
keçirilməyə baĢlayır  (hətta sona çatdırılması belə). Sınanan aktiv Ģəkildə öz 
yeni tendensiyalarını reallaĢdırmağa baĢlayır. 
 
Kəllə  sola  çevrilmiĢdir  –  refleksiyaya,  düĢüncələrə  doğru  tendensiya. 
Bu adam öz özfəaliyyətlidir: onun planlarının ancaq cüzi hissəsi reallaĢdırılır 
və ya reallaĢdırmağa baĢlayır. Çox vaxt aktiv fəaliyyət göstərmək qorxusu və 
qərarsızlıq da olur (fəaliyyət – tendensiyanın yoxluğu və ya aktivlik qorxusu 
– variantını əlavə olaraq həll etmək lazımdır). 
 
―Anfas‖ vəziyyəti, yəni Ģəkil çəkənə qarĢı yönəldilmiĢdir, eqosentrizm 
kimi Ģərh olunur. 
 
Kəllədə  duyğu  orqanlarına  (qulaqlar,  ağız,  gözlər)  uyğun  detallar 
yerləĢdirilmiĢdir. ―Qulaqlar‖ detalının mənası birbaĢadır: informasiya maraq, 
ətrafdakıların  onun  haqqında  rəyinin  əhəmiyyəti.  BaĢqa  göstəricilərə  əlavə 
olunandan  və  onlarla  birləĢdikdə  sınananın  ətrafdakıların  müsbət  qiymətini 
almaq üçün hər hansı bir tədbiri gördüyü və ya ətrafdakıların verdiyi qiymətə 
uyğun  emosional  reaksiyalar  (sevinc,  fəxr,  inciklik,  dilxorluq)  verdiyi 
müəyyən  edilir.  Açıq  ağız  və  dil  birlikdə  (dodaqlar  aydın  çəkilməyibsə) 
böyük nitq aktivliyini (boĢboğazlıq) kimi, dodaqlar aydın çəkiləndə həssaslıq 
kimi  Ģərh  olunur;  bəzən  isə  hər  ikisi  bir  yerdə  Ģərh  olunur.  Dilin  və 
dodaqların  aydın  çəkilmədiyi  açıq  ağız  –  xüsusilə  də  qərarlaĢdırlmıĢ 
qorxuların,  inamsızlığın  asanlıqla  yaranması  kimi  Ģərh  olunur.  DiĢli  ağız  – 
verbal  aqressiyadır,  çox  hallarda  isə  -  müdafiə  xarakterli  aqressiya  (ona 
mənfi  xarakterli  məzəmmətlə,  töhmətlə  edilən  müraciətə  cavab  olaraq 

77 
 
diĢlərini  qıcayır,  öcəĢir)  hesab  olunar.  UĢaqlar  və  yeniyetmələr  üçün 
qaraldılmıĢ yumru ağız forması (qorxaqlıq, həyəcanlılıq) xarakterikdir. 
 
Gözlərə  xüsusi  diqqət  verirlər.  Bu  insana  xas  olan  qorxu  keçirmə 
simvoludur:  gözün  qüzehli  qisasının  kəskin  Ģəkildə  çəkilməsi  ilə  nəzərə 
çarpdırılır. Kipriklərin olub-olmamasına diqqət verin. Kipriklər – davranıĢın 
nümayiĢkaranə maneralarını ifadə edirlər; kiĢilər üçün: xarakterin qadınlara 
məxsus  cizgiləri  aydın  çəkilmiĢ  göz  bəbəyi  qüzehli  qiĢa  ilə  nadir  hallarda 
üst-üstə  düĢürlər.  Kipriklər  həm  də  ətrafdakıların  sınananın  xarici 
gözəlliyindən  və  geyinmə  tərzindən  heyrann  olmasına  olan  marağını,  buna 
böyük əhəmiyyət verməsini göstərir. 
 
Çox  böyüdülmüĢ  kəllə  (fiqur  ilə  birlikdə)  ölçüləri  sınanan  özündə  və 
ətrafdakılarda  olan  rasional  baĢlanğıca  (eləcə  də  erudisiyaya)  əhəmiyyət 
verdiyindən xəbər verir.  
 
Kəllədə  əlavə  detallar  olur:  məsələn,  buynuzlar  –  müdafiəni, 
aqressivliyi göstərir. BaĢqa əlamətlərlə (caynaqlar, qıllar, iynələr) birlikdə bu 
aqressiyanın xarakterini – spontan və ya cavab – müdafiə - müəyyən etmək 
lazımdır.  Lələklər  özünəbənzəməyə,  özünə  bəraət  qazandırmağa 
nümayiĢkarlığa  olan  tendensiyanı    göstərir.  Yalman,  yun,  saç  forması  – 
həssaslığı,  öz  cinsini,  öz  seksual  roluna  oriyentasiyanı  nəzərə  çapdırmağı 
göstərir.  
 
Fiqurun  aparıcı,  istinad  hissəsi  (ayaqlar,  pəncələr,  bəzən  də 
postament).  Bu  hissənin  bütün  fiqurun  ölçülərinə  və  formasına  nisbətən 
tutarlığı nəzərdən keçirilir. 
a)
 
qərarların 
qəbulu, 
nəticələr 
yolların 
axtarıĢı, 
fikirlərin 
formalaĢdırılması  zamanı  tutarlılıq,  ətraflı  düĢünmək,  rasionallıq, 
mövcud vəziyyət və vacib informasiyaya əsaslanmaq; 
b)
 
fikirlərin  səthiliyi,  nəticə  çıxarılmasında  yelbeyinlik,  fikirlərin 
əsassızlığı, bəzən qəbulunda impulsivlik (xüsusilə ayaqların tamam 
olmadığı halda). 
 
Ayaqların  bədən  korpusu  ilə  birləĢməsinin  xarakterinə  diqqət  verin: 
diqqətlə  və  səliqəsiz,  birləĢdirilib  və  ya  heç  birləĢdirilməyib  –  bu  öz 
düĢüncələri,  nəticələri  qərarları  üzərindəki  kontrolun  xarakterini  göstərir. 
Ayaq,  pəncə,  dayaq  hissənin  istənilən  elementinin  eyni  tipləri  və  eyni 
istiqamətdə  olması  –  qərarların  qəbulu  zamanı  fikirlərin  və  məqsədlərin 
konformluğunu,  onların  standartlığını,  bayağılığını  göstərir.  Bu  detalların 
müxtəlif  formada  və  vəziyyətdə  olması  məqsəd  və  fikirlərin  müxtəlifliyini, 
müstəqilliyini  və  bayağı  olmadığını  göstərir;  bəzən  hətta  yaradıcılıq 
istedadını  (qeyri-adi  formalara  uyğun  olaraq)  və  ya  baĢqa  (patalogiyaya 
yaxın) düĢüncə tərzindən xəbər verir. 
 
Fiqurun  səviyyəsindən  yuxarı  qalxan  hissələr.  Funksional  və  ya 
bəzəyici  ola  bilərlər:  qanadlar,  əlavə  ayaqlar,  buynuzlar,  qının  detalları, 
lələklər,  saç  buruqlarına  oxĢayan  bantlar;  rəngli-funksional  detallar  –  insan 

78 
 
fəaliyyətinin müxtəlif sahələrini qavramaq enerjisi, özünə inam, ətrafdakıları 
nəzakətsizcəsinə  və  ağına-bozuna  baxmadan  sıxıĢdıraraq  ―özünə  yer 
eləmək‖  ya  da  hər  Ģeyi  bilmək  həvəsi,  ərafdakıların  mümkün  qədər  çox 
iĢində iĢtirak etmək, həyatda özünə yer tapmaq arzusu, öz fəaliyyətinə böyük 
maraq, cəsur təĢəbbüslər (buna uyğun olaraq detal – simvol: qanadlar və ya 
buynuzlar  və  s.).  Bəzəyici  detallar  –  nümayiĢkarlıq,  ətrafdakıların  diqqətini 
özünə  cəlb  etməyə  meyllilik,  sünilik  (məsələn,  at  və  ya  onun  tovuz 
lələklərindən düzəldilmiĢ baĢ bəzəyi kimi mövcud olmayan bənzəri). 
 
Quyruqlar.  Sınananın  öz  fəaliyyətinə,  qərarlarına,  nəicələrinə,  öz 
verbal məhsullarına münasibətini ifadə edir (bu quyruqların vərəqdə sola və 
ya  sağa  çevrilməsindən  asılı  olaraq).  Əgər  quyruqlar  sağa  çevrilibsə  -  öz 
fəaliyyətinə  və  davranıĢına,  sola  əyilibsə  öz  düĢüncələrinə,  qərarlarına, 
itirilmiĢ  imkanlara,  öz  qərarsızlığına  münasibətini  ifadə  edir.  Bu 
münasibətlərin  mənfi  və  ya  müsbət  ahəngdə  olması  quyruqların  yuxarı 
istiqamətlənməsi  ilə  (inamla,  müsbət  Ģəkildə,  günahkarcasına)  və  ya  aĢağı 
düĢən  vəziyətdə  (özündən  narazılıq,  öz  haqlılığın  Ģübhələnmək,  etdiyi 
hərəkətə, dediyi sözə görə təəssüflənmək, peĢmançılıq və s.) olması ilə ifadə 
olunur. 
 
Bir  neçə  hissədən  (bəzən  də  təkrarlanan),  ibarət  quyruqlara,  xüsusilə 
gur quyruqlara diqqət yetirin. 
 
Fiqurun konturu. Müxtəlif çıxıntıların (qın, qın zirehi, iynə) olması və 
ya  olmaması,  kontur  xətlərinin  aydın  çəkilməsi  və  ya  qaralanması  analiz 
olunur.  Əgər  bu  iti  bucaqlar  Ģəklində  çəkilibsə,  bu  ətrafdakılardan  aqressiv 
müdafiə deməkdir: əgər qaralanan  yerlər, ―çirklənmiĢ‖ kontur xətləri varsa, 
bu  qorxu  və  həyəcanla  müdafiə  deməkdir,  əgər  xətt  qoĢalaĢıbsa  ―sipərlər‖, 
qalxanlar  qoyulubsa  –  bu  qorxa-qorxa,  Ģübhələnərək  müdafiə  olunmaq 
deməkdir. Belə müdafiənin istiqaməti fiqurun müstəvidə yerləĢməsinə uyğun 
olur:  fiqurun  yuxarı  konturu  müdafiənin  yuxarıda  duranlara,  qadağan, 
məhdudiyyət  qoyan, məcburiyyəti həyata keçirən Ģəxslərə qarĢı,  yəni  yaĢca 
böyüklərə,  valideynlərə,  müəllimlərə,  rəislərə,  rəhbərlərə  qarĢı  olduğunu 
göstərir:  aĢağı  kontur  -  lağa  qoyulmaqlara,  düĢmənçiliyə  qarĢı  müdafiədir, 
aĢağı  vəzifədə  olanların,  kiçik  yaĢlıların  nüfuzunun  olmaması,  məzəmmət 
olunmaqdan  qorxmaq  deməkdir:  böyür  konturlar  –  müxtəlif  dərəcəli 
ehtiyatlılıq  və  müxtəlif  situasiyalarda  və  müxtəlif  üsullarla  müdafiəyə 
hazırlıq;  kontur  üzrə  deyil,  konturun  içində,  heyvanın  öz  korpusunda 
yerləĢdirilmiĢ ―müdafiə‖ elementləri də eyni Ģeyləri ifadə edirlər. ―sağdakılar 
–  daha  çox  fəaliyyət  prosesində  (real),  müdafiə,  soldakılar  –  daha  çox  öz 
fikirlərinin, əqidələrinin, zövqlərinin müdafiəsi deməkdir. 
 
Ümumi  enerji.  Təsvir  olunmuĢ  detalların  miqdarı  qiymətləndirilir  – 
düĢünülmüĢ  mövcud  olmayan  heyvan  haqqında  təsəvvür  yaratmaq  üçün 
ancaq  zəruri  miqdarda  olan  detallardan  (bədən,  kəllə,  ətraflar  və  ya  bədən, 
quyruq, qanadlar və s.) istifadə olunmuĢdur; detallar doldurulmuĢ konturlu, 

79 
 
Ģtrixsiz və əlavə xətlərsiz və hissələrsiz, sadəcə primitiv kontursuzmudur və 
ya  təkcə  zəruri  olan  deyil,  çoxlu  əlavə,  konstruksiyanı  mürəkkəbləĢdirən 
detallar  da  gen-bol  təsvir  olunmuĢdur.  Tərkib  hissələri  və  elementlər  (ən 
vacib  olanlardan əlavə olaraq) nə qədər  çox olsa, buna uyğun olaraq enerji 
də  yüksək  olur.  Əks  halda  burada  enerji  qənaəti,  orqanizmin  astenikliyi, 
xronik somatik xəstəliklər durur. (Eyni Ģey xarakter xətti – hörümcək toruna 
bənzəyən xətt, karandaĢı kağıza möhkəm basmadan ―kağız üzərində hərəkət 
elətdirmək‖ – ilə də təsdiqlənir). Əks xarakter xətti – basaraq çəkilmiĢ qalın 
xətt  – polyar deyil:  bu  enerji deyil, həyəcanlılıqdır. Kəskin  Ģəkildə basaraq 
çəkilmiĢ  xəttlərə  diqqət  verin,  onlar  hətta  vərəqin  arxa  hissəsində  yaxĢı 
görünürlər  (Ģəkli  çəkən  əlin  əzələlərinin  yüksək  tonuslu,  titrək  olması 
nəticəsində)  –  bu  kəskin  həyəcanlılıq  deməkdir.  Hansı  detalın,  hansı 
simvolun bu Ģəkildə çəkildiyinə diqqət verin (yeni həyəcanlılığın nəyə bağlı 
olduğuna). 
 
Xəttin  xarakterinin  qiymətləndirilməsi  (xəttin  təkrar  çəkilməsi, 
səliqəsizlik,  xətlərin  birləĢdirilməsində  qeyri-dəqiqlik,  bir-birinin  üstünə 
düĢən  xətlərin  üzərində  ―adacıqlar‖  rəsmin  bəzi  hissələrinin  qaraldılması, 
―çirklənməsi‖  saquli  oxdan,  xətlərin  stereotipliyindən  sapmaq  və  s.). 
Qiymətləndirmə piktoqramın analizində olduğu kimi aparılır. 
 
Xətlərin  və  formaların  fraqmentlərdən  ibarət  olduğu  zaman,  Ģəklin 
natamam və qırıq çəkildiyi zaman da eyni analiz aparılır. 
 
Tematik  heyvanlar  zəhimli,  hədələyici  və  neytral  olaraq  üç  yerə 
bölünürlər  (məsələn,  Ģir,  gərgədan,  canavar  və  ya  quĢ,  ilbiz,  qarıĢqa  və  ya 
dələ, it, piĢik kimi). 
 
Bu öz Ģəxsiyyətinə və öz ―Mən‖inə olan münasibətdir, özünün dünyada 
tutduğu  vəziyyət  haqqında  təsəvvürdür,  bir  növ  özünü  əhəmiyyətinə  görə 
kiminləsə  eyniləĢdirməkdir  (dovĢanla,  cücü  ilə,  fillə,  itlə  və  s.).  Adı  gedən 
halda Ģəkli çəkənin öz təmsilçisidir. 
 
Çəkilən  heyvanın  insana  bənzədilməsi,  heyvanın  dörd  və  daha  çox 
pəncə  əvəzində  iki  pəncə  üzərinə  qoyularaq  düz  yerimək  vəziyyətinə 
qoyulmasından  baĢlayaraq  heyvana  insan  paltarının  (Ģalvar,  ətək,  bant, 
kəmər,  paltar)  geyindirilməsinə  qədər,  heyvan  sifətinin  insan  üzünə, 
pəncələrinin  insan  əlinə-ayağına  bənzədilməsi  də  daxil  olmaqla 
infantillikdən,  emosional  cəhətdən  püxtələĢməməkdən  xəbər  verir,  həm  də 
heyvanın  ―insanlaĢma‖ dərəcəsinə uyğun olaraq.  Mexanizm  heyvanların  və 
onların  xarakterinin  nağıllarda,  hekayələrdə  və  s.  olan  alleqorik  mənasına 
uyğundur (paraleldir).  
 
Aqressivliyin  səviyyəsi  təsvirin  bu  və  ya  baĢqa  detalı  ilə  əlaqəsindən 
asılı olmayaraq Ģəkildə künclərin yerləĢməsi və xarakteri və miqdarı ilə ifadə 
olunur.  Bu  cəhətdən  aqressiyanın  birbaĢa  simvolları  olan  caynaqlar,  diĢlər, 
dimdiklər xüsusilə əhəmiyyətlidir. Insanabənzər fiqurda seksual əlamətlərin 

80 
 
(yelin,  əmcək,  sinə)  vurğulanmasına  diqqət  yetirmək  lazımdır.  Bu  cinsə 
münasibət, hətta seks problemində fiksasiya olunmaq deməkdir. 
 
Çevrə  fiquru  (xüsusilə  də  heç  bir  Ģeylə  doldurulmamıĢ)  qapalılığa 
tendensiyanı, daxili aləmin qapalılığını, özü haqqında ətrafdakılara məlumat 
vermək  istəməməyi  və  nəhayət  testləĢdirilməkdən  xoĢlanmamağı  göstərir. 
Belə Ģəkillər adətən analiz üçün çox az miqdarda məlumat verirlər. 
 
―Heyvanın‖ bədəninə mexaniki hissələrin quraĢdırılmasına – heyvanın 
postament,  traktor  və  ya  tırtılı,  üç  ayaq  üzərinə  qoyulması,  kəlləsinə 
propeller,  vint  qoĢulması;  gözlərinə  elektrik  lampalarının,  bədəninə  və 
ətraflarına  antena,  klaviĢ  və  qulp  taxılması  hallarına  diqqət  verin.  Bu 
Ģizofreniyalı xəstələrdə və dərin Ģizoidlərdə daha tez-tez müĢahidə olunur. 
 
Yaradıcılıq imkanları adətən fiqurda bir-birinə uyğun olan elementlərin 
miqdarı ilə ifadə olunur: bayağılıq, yaradıcılıq istedadının olmaması ―hazır‖, 
mövcud  ola  canlı  (insan,  at,  it,  donuz,  balıq)  formasını  alır,  hansına  ki, 
―hazır‖  mövcud  olan  detal  əlavə  olunur  ki,  Ģəkli  çəkilmiĢ  heyvan  mövcud 
olmayan olsun – məsələn, qanadlı piĢik, lələkli balıq, üzgəcli it və s. Fiqurun 
bütöv hazır hissələrdən deyil, elementlərdən qurulması orjinallığı ifadə edir. 
 
ġəklə verilən ad mənalı hissələrin rasional birləĢməsini ifadə edə bilər. 
(―Uçan dovĢan‖, begemot-piĢik‖, ―qarıĢqa-qurd‖). BaĢqa bir variant isə elmi, 
kitab sözlərinə latın sonluqlu əlavələr etməklə söz birləĢmələri düzəltməkdən 
ibarətdir  (―ratotelius‖  və  s.).  ―Birincisi  –  rasionallıq,  istiqamətlənmədə  və 
adaptasiyada  konkret  istiqamətlənmə;  Ġkincisi  isə  Ģəxsi  zəkasını, 
erudisiyasını,  biliklərini  göstərmək  üçün  nümayiĢkarlıqdır.  Bəzən  heç  bir 
mənası olmayan səthi səslərdən ibarət adlara (―lyaliye‖, ―liĢona‖, ―qrateker‖) 
rast gəlmək olur, hansılar ki, ətrafdakılara qarĢı yüngül münasibəti, təhlükə 
siqnalını  nəzərə  almağı  bacarmamağı,  təfəkkürün  əsasında  affektiv 
meyarların  durduğunu,  düĢüncələrdə  estetik  elementlərin  rasionalı 
üstələdiklərini göstərir. 
 
Ġroniyalı – yumoristik adlara da rast gəlmək olur (―rinoçurka‖, ―qovuq-
end‖  və  s.)  ki,  bu  ətrafdakılara  qarĢı  ironik  –  təkəbbürlü  münasibətin 
olduğunu göstərir. Infantil adlar adətən təkrarlanan elementlərdən ibarət olur 
(―tru-tru‖, ―lyu-lyu‖, ―kus-kus‖ və s.). 
 
Fantaziyalara  olan  meyllilik  (çox  vaxt  müdafiə  məqsədilə)  adətən 
uzadılmıĢ adlarla ifadə olunur. (aberosinotikliron‖, ―qlobarnikletamueĢiniya‖ 
və s.). 
 
 
 
 
 
 
 

81 
 
SAKS VƏ LEVĠNĠN “BĠTMƏMĠġ CÜMLƏLƏR” 
TƏDQĠQAT METODĠKASI 
 
Testə 15 qrupa bölünə bilən 60 bitməmiĢ cümlə daxildir. Bu cümlələr  
müayinə olunan Ģəxsin ailə ilə, özünün və əks cinsin nümayəndələri ilə, cinsi 
məsələlərlə,  xidməti  baxımdan  özündən  yuxarıda  duranlarla  və 
tabeçiliyindəkilərlə    olan  münasibətlər  sistemini  bu  və  ya  digər  dərəcədə 
xarakterizə  edirlər.  Cümlə  qruplarının  bəziləri  müayinə  olunan  Ģəxsin 
keçirdiyi qorxu və təlaĢ hissləri ilə, onun özünü günahkar bildiyi məsələlərlə 
bağlıdır və onun keçmiĢə, gələcəyə münasibətlərinə dəlalət edir, valideynləri 
və dostları ilə qarĢılıqlı münasibətlərinə, həyati məqsədlərinə aydınlıq gətirir. 
Hazırlıqsız  testləĢdirmə  sınaqdan  keçirilənin  Ģəxsiyyətindən  asılı 
olaraq 20 dəqiqədən bir neçə saata qədər  çəkə bilər. 
Təlimat:  ―Test  blankındakı  bitməmiĢ  cümlələr  bir,  yaxud  bir  neçə 
sözlə tamamlanmalıdır‖. 
Test blankı 
1. DüĢünürəm ki, mənim atam az-az hallarda  
_____________________________ 
2. Əgər siz mənim əleyhiməsinizsə, onda  
________________________________   
3. Mən həmiĢə istəyirdim ki,  
__________________________________________ 
 
 
 
 
 
 
 
4.Əgər mən rəhbər vəzifə tutsaydım 
_____________________________________ 
 5.Gələcək mənə -
____________________________________________________ 
6.Mənim müdiriyyətim       
____________________________________________ 
7.Mən bilirəm, bu axmaqlıqdır, ancaq qorxuram ki,  
_______________________ 
_____________________________________________________________ 
 
8.Mən uĢaq olanda              
___________________________________________ 
9.Mənim fikrimcə, əsl dost   
__________________________________________ 
10.Mənim üçün qadın (kiĢi) idealı odur ki,        
___________________________ 
11.Mən qadını kiĢi ilə birgə görəndə     
_________________________________ 

82 
 
12.BaĢqa ailələrin çoxu ilə müqayisədə mənim ailəm          
__________________ 
_____________________________________________________________
____ 
13.Mən ən yaxĢı _________________istəyirəm   
_________________________ 
14.Mənim anam və mən        
_________________________________________ 
15. Hər Ģeyi edərdim ki,   
__________________________________________ 
unuda bilim  _____________________ 
16.Əgər atam  istəsəydi, 
______________________________________________ 
17.Mənim kifayət qədər bacarığım var ki,     
______________________________         
____________________________________________________________ 
18. Çox xoĢbəxt olardım, əgər ___________________________________ 
_____________________________________________________________
____ 
19.Əgər kimsə mənim rəhbərliyim altında iĢləyirsə 
_________________________ 
_____________________________________________________________
_ 
20.Ümid edirəm ki, 
_______________________________________________ 
21. Məktəbdə mənim müəllimlərim 
____________________________________ 
_____________________________________________________________
____ 
22.YoldaĢlarımın çoxu bilir ki, mən  ______________________________ 
qorxuram  
________________________________________________________ 
23.Mən  ________________insanları sevirəm 
____________________________ 
24.Müharibədən əvvəl mən ___________________________                        
25.Fikrimcə, oğlan və qızların çoxu ____________________________ 
26.Mənə elə gəlir ki, evlilik həyatı 
____________________________________ 
27.Mənim ailəm mənimlə  _________________________kimi rəftar 
edir_______ 
__________________________________________       
28.Mənimlə iĢləyən adamlar ___________________________ 

83 
 
29.Mənim anam _____________________________________________ 
30. Mənim ən böyük səhvim o olub ki, 
_______________________________ 
31.Mən istərdim ki, mənim atam 
____________________________________ 
32.Mənim ən zəif cəhətim odur ki, 
__________________________________ 
33.Mənim həyatda gizlin istəyim __________________________________ 
34.Mənim tabeliyimdəki iĢçilər   __________________________________ 
35. O gün gələcək ki,  _____________________________________ 
36.Mənim rəisim mənə yaxınlaĢanda  ___________________________ 
37.Çox istərdim ki, _________________________ 
_______________________________daha qorxmayım. 
38.Hamıdan çox o adamları sevirəm ki, _____________________________ 
39.Yenidən cavan olsaydım     
________________________________________ 
40.Hesab edirəm ki, qadınların (kiĢilərin) çoxusu 
_______________________ 
41.Əgər mənim normal cinsi həyatım olsaydı, 
___________________________ 
42.Tanıdığım ailələrin çoxusu ___________________________________ 
43. _____________________________________adamlarla iĢləməyi 
xoĢlayıram. 
44.Hesab edirəm ki, anaların çoxusu     ____________________________ 
45.Cavan olarkən özümü _______________________________günahkar 
bilirdim. 
46.DüĢünürəm ki, mənim atam  
_______________________________________ 
47.Mənim bəxtim gətirməyəndə 
______________________________________ 
48.Həyatda hər Ģeydən çox istəyərdim ki, ____________________________ 
49.Mən baĢqalarına tapĢırıq 
verəndə__________________________________ 
50.Mən qocalanda 
_______________________________________________ 
51.Özümdən üstün hesab etdiyim adamlar 
_____________________________ 
52.Ehtiyat etdiyim Ģeylər məni dəfələrlə vadar etmiĢdir ki, 
__________________ 
_____________________________________________________________
_ 

84 
 
53.Mən olmayanda, dostlarım 
_______________________________________ 
54.Mənim uĢaqlıqla bağlı ən canlı xatirəm odur ki, 
_____________________ 
55.Qadınlar (kiĢilər) mənim o zaman xoĢuma gəlmirər ki,  
________________ 
56.Mənim cinsi həyatım _________________________________ 
57.Mən balaca olanda mənim ailəm   _________________________ 
58.Mənimlə  iĢləyən  adamlar ___________________________________ 
59.Mən anamı sevirəm, amma  ________________________ 
 
 
 
60.Mənim etdiyim ən pis hərəkət odur ki, ___________________________ 
 
 
Hər  bir  cümlə  qrupu  üçün  bu  münasibətlər  sistemini  müsbət,  mənfi 
və neytral mövqedən səciyyələndirən xarakteristika irəli sürülür. 
 
Mənim tanıdığım ailələrin çoxu 
 
1.Mehriban deyildirlər, xoĢbəxt deyildirlər, dağılıblar 
____________________2 
2.Əsəbidirlər, çox da mehriban deyildirlər  
_____________________________1 
3.Hamısı bir cürdür      
____________________________________________ 0 
 
 
Gələcək mənə görünür 
1.Qəmğin, pis, qəribə _______________________________________2 
2.Dumanlı, xoĢagəlməz _____________________________________ 1 
3.Qaranlıq, naməlum _______________________________________ 0 
AÇAR 
 
Sıra 
№-si 
Cümlə qrupları 
TapĢırığım    №-si                              
1 
Ataya münasibət 
1 
16 
31 
46 
2 
Özünə münasibət 
2 
17 
32 
47 
3 
Realizə olunmamıĢ imkanlar 
3 
18 
33 
48 
4 
Tabeçiliyində olanlara münasibət 
4 
19 
34 
49 
5 
Gələcəyə münasibət 
5 
20 
35 
50 
6 
Yuxarı vəzifəli Ģəxslərə münasibət 
6 
21 
36 
51 
7 
Qorxu və təlaĢlar 
7 
22 
37 
52 
8 
Dostlara münasibət 
8 
23 
38 
53 

85 
 
9 
Öz keçmiĢinə münasibət 
9 
24 
39 
54 
10 
Əks cinsdən olan Ģəxslərə münasibət 
10 
25 
40 
55 
11 
Seksual münasibətlər 
11 
26 
41 
56 
12 
Ailəyə münasibət 
12 
27 
42 
57 
13 
ĠĢ yoldaĢlarına münasibət 
13 
28 
43 
58 
14 
Anaya münasibət 
14 
29 
44 
59 
15 
Günahkarlıq hissi 
15 
30 
45 
60 
 
Bu cür kəmiyyətli qiymətləndirmə tədqiq olunan Ģəxsdə disharmonik 
münasibətlər  sistemini  aĢkara  çıxarmağa  imkan  verir.  Lakin  tamamlanmıĢ 
cümlələrin  keyfiyyətinin öyrənilməsi daha vacibdir. 
―BitməmiĢ  cümlələr‖  metodu  ilə  tədqiqatdan  əvvəl  səmimi,  təbii 
cavablar  almaq  üçün  müayinə  olunan  Ģəxslə  kontakt  yaradılmalıdır.  Lakin 
hətta testdən keçirilən Ģəxs bu tədqiqatı arzuolunmaz bir prosedur sayaraq öz 
duyğu  və  düĢüncələrini  gizlətmək  məqsədilə  formal,  qeyri-səmimi  cavablar 
versə  belə,  təcrübəli  psixoloq  bu  cavablardan  onun  Ģəxsi  münasibətlər 
sistemini əks etdirən böyük miqdarda informasiya əldə edə bilər.