Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

15.4. Hissiyotlarni boshqarish va nizoni yechishga tayyorlik 
Nizo haqida gapirilganda uning oldini olish, nizoli vaziyatlarga yechim topish va bartaraf 
etish borasida bilimlarga ega boiish lozim. 
Ijtimoiy hayot va ijtimoiy munosabatlar shunchalik murakkabki, odamlar orasida ob’ektiv 
ziddiyatli, qarama-qarshiliklarga ega bo'lgan vaziyatlarga duch kelmasdan shunchaki yashashning 
iloji yo‘q. “Nizolarsiz” muloqotlarda nizolar shunchaki oshkor etilmaydi, ichga yutiladi va oqibat 
munosabatlami ichdan yemirib boradi. Xolbuki, agar munosabatlarga aniqlik kiritib olinmasa, ular 
tugaydi, tugaganda ham tinchlik va osoyishtalikni istagan ishtirokchilar uchun kutilmagan va hatto 
fojiali tarzda tugashi mumkin. 
Yana bir yanglish fikr mavjud? Go‘yoki nizo — bu albatta salbiy emotsiyalaming 
kuchayishidan iborat bo’lgan urush, janjaldir. Albatta, rivojlantiruvchi munosabatlar kamdan каш 
holatlardagina sokinlik xarakteriga ega bo‘ladi, ular ko‘pincba bir ko‘tarilib, bir tushib, yaqinlashish 
va uzoqlashish nuqtalariga ega bo‘ladi. Lekin bu munosabatlar jonli bo‘lib, ular insonlaming 
kechinmalari bilan bog’liq va har doim o’z yechimiga ega bo’ladi. 
Mutaxassislar izoni hal etishning quyidagi variantlari mavjudligini qayd
etishgan:
1) ob’ektiv darajadagi to’liq hal etish; 
2) ob’ektiv darajadagi qisman hal etish;
3) sub’ektiv darajadagi to’liq hal etish;
4) sub’ektiv darajadagi qisman hal etish. 
Nizodan keyingi davr ikki etapga bo’linadi: opponentlaming munosabatlari qisman yoki 
to’liq normallashadi. 
Qisman nonnallashish negativ emotsiyalar yo’qolib ketmasligi natijasidagi turli kechinmalar 
bilan tavsiflanadi. To’liq normallashish esa tomonlar keyingi konstruktiv munosabatlaming 
muhimligi anglab yetganidagina boshlanadi. Bu bilan negativ ustanovkalami bartaraf etish, 
birgalikdagi faoliyatda produktiv ishtirok etish, ishonchning o’matilishi sodir bo’ladi. 
Shaxslararo munosabatlarda nizolaming oldini olish uchun nimalarga e’tibor berish lozim? 
degan savolga psixolog mutaxassislar quyidagi tavsiyalami berishadi:
• Shaxslararo munosabatlar jarayonida konfliktogenlardan foydalanmang, ulami o’z vaqtida, 
ildiz otib ketmasidan yo’qotishga harakat qiling
• Konfliktogen bilan to’qnashganda unga o’zingizdagi konfliktogen bilaii javob qaytarmang
• Konfliktogen bilan munosabat bildirayotgan odamga, shuningdek umuman har qanday 
suhbatdoshga empatik (birovning xis-tuyg’ularini anglasl asosida) munosabat bildiring. Empatik 
munosabat o'matish uchut suhbatdoshingizga xush keladigan mavzulami tanlang, unga 
komplimentla ayting, kulib gaplashing, uning so’zlarini diqqat bilan eshiting v.h. 

---

99
• Imkon qadar ko’proq ijobiy xis-tuyg’ular ulashing. Korifliktogenlar maxsus garmonlar 
natijasi hisoblanadi. Agar o’zingizning kayfiyatingizni 
yaxshilik sari 
yo’naltirsangiz, 
konfliktogenlami yengishga imkon tug’iladi.
• Konfliktogenlar insonni kurash, ziddiyat va nizoga yo’naltiradi. Bu esa organizmda 
adrenalinning ko’payishiga olib keladi. Adrenalin konfliktgen bilan qo’shilib, g’azab, jahl, 
agressiyaning kuchayishiga sabab bo’ladi. Odamning qattiq g’azablanishi noradrenalinni keltirib 
chiqaradi. Uning inson salomatligiga bo’lgan juda katta salbiy ta’siri mavjud. 
•Ammo chiroyli suhbat inson organizmida endorfin, ya’ni “baxt garmonlarini” yuzaga 
keltiradi. 
Nizoning yechimini topish - nizoli vaziyatni yo’qotish hamda uning oqibalida yuzaga kelgan 
munosabatlami to’g’ri yo’Iga solish uchun zarur bo’lgan bilim, ко nikma va malakalar majmuidan 
iboratdir. Bulling uchun iivvnlo nuiomnla madaniyatiga ega bo’lish lozim. Shuningdek quyidugi 
Imlnlliii limn Im luitmla ahamiyatga ega: suhbat uchun qulay, tinch va to'g'ri joy tunliiNh, 
hmiiinilibiilnlng gaplarini bo lmaslik, sabr — qanoatli bo’lish, tana zabonign i|uloq Nullah, p'liboi 
hilnn tinglash, ma ruza o’qimaslik, ochiq va aniq savollardan foydnlnnish, hech nnixn Ink III 
qilmaslik, o’z emotsiyalarini nazorat qilish, birovning nafsoniyatiga tegmaslik. 
Mutaxassislar muloqot jarayonida nizolami bartaraf etuvchi omillar sirasign quyidagilami 
kiritadilar: suhbatdoshlarning bii-biriga nisbatan samimiyligiva ochiqligi; о z fikrlarini bir-biridan 
yashirmasligi; bir-biriga nisbatn o’zaro ishonchi; suhbatdoshlarning qarashlaridagi yakdilligi; o’z 
muammolami ochiq ayta olishga imkon yaratishlari; bir-biridan vaqt ayamasligi; bir-biriga 
hamdardlik bildira olishi.