Transaksion tahlil psixologik model boʻlib, insonning individual va guruhlardagi xatti-harakatlarini tavsiflash va tahlil qilish uchun xizmat qiladi. Ushbu model odamlarga oʻzlarini va boshqalar bilan oʻzaro munosabatlarining oʻziga xos xususiyatlarini tushunishga imkon beradigan falsafa, nazariya va usullarni oʻz ichiga oladi.
Transaksion tahlilni rivojlantirishning asosiy boshlangʻich nuqtasi psixoanaliz edi, ammo TA, model sifatida, ancha umumiy va keng koʻlamli xarakterga ega boʻldi. Transaksion tahlilning oʻziga xos xususiyati shundaki, u sodda va tushunarli tilda taqdim etilgan va uning asosiy tamoyillari juda sodda va hamma uchun ochiqdir va tushunarlidir.
Tranzaktsion tahlilning asosi shaxsning maʼlum bir muayyan vaziyatda boʻlgan holda, bir-biridan aniq ajralib turadigan uchta ego holatidan biri asosida ishlay oladigan pozitsiyadir.
Transaksion tahlil — bu har bir inson oʻziga ishonishni, oʻzi oʻylashni, mustaqil qarorlar qabul qilishni va his-tuygʻularini ochiq ifoda etishni oʻrganishi mumkin degan xulosaga asoslangan xatti-harakatni tushunishning oqilona usuli. Uning tamoyillari ishda, uyda, maktabda, qoʻshnilar bilan — umuman olganda odamlar bilan muomala qiladigan joyda qoʻllanilishi mumkin.
Transaksion tahlil nazariyasining asoslari Erik Bern va boshqa bir qator psixoterapevtlar, shuningdek, bir qancha psixologlar tomonidan yaratilgan. Erik Bern 1960-yillarning boshidayoq inson faoliyati haqidagi oʻz kuzatuvlarini nashr eta boshladi va jamoatchilikning tranzaksion tahliliga qiziqishi 1970-yillarda avj oldi.
Ego holatlari
Transaksion tahlilga koʻra, har birimizda 3ta ego holati mavjud: ota-ona, kattalar va bola.
Ota-ona ego holati ® birinchi navbatda, ota-onadan qabul qilingan munosabat va xatti-harakatlarni oʻz ichiga oladi. Tashqi tomondan, ular koʻpincha boshqalarga nisbatan notoʻgʻri munosabatda, tanqidiy va gʻamxoʻrlikda namoyon boʻladi. Ichkarida — bizning ichki farzandimizga taʼsir qilishda davom etadigan eski ota-ona nasihatlari kabi koʻrinishda boʻladi.