Psixologiya va ijtimoiy munosabatlar

Yosh davrlari	Erkaklarda
Ayollarda
Chaqaloqlik	1 – 10 kun	1 – 10 kun
Emiziklik davri	10 kundan 1 yoshgacha	10 kundan 1 yoshgacha
Ilk bolalik	1 – 2 yosh	1 — 2 yosh
Bolalikning 1 — davri	3 – 7 yosh	3 — 7 yosh
Bolalikning 2 — davri	8 — 12 yosh	8 – 11 yosh
O’smirlik davri	13 — 16 yosh	12 — 15 yosh
O’spirinlik davri	17 — 21 yosh	16 — 20 yosh
O’rta etuklik davri:
birinchi bosqich	22 — 35 yosh	21 — 35 yosh
ikkinchi bosqich	36 — 60 yosh	36 — 55 yosh
Keksalik davri	61 — 75 yosh	56 — 75 yosh
Qarilik davri	76 — 90 yosh	76 — 90 yosh
Uzoq umr ko’ruvchilar	90 yoshdan ortiq	90 yoshdan ortiq

Taraqqiyotni yosh davrlarga bo’lishda o’ziga xos klassifikastiyalar ham bor. Masalan, E. Erikson shaxs «Men» ining rivojlanish bosqichlarini ajratgan va har birida ham ijobiy, ham salbiy jihatlarni ajratgan.

1 — bosqich (ishonch — ishonchsizlik) — bu hayotning 1 — yili.
2 — bosqich (mustaqillik va qat’iyatsizlik) — 2 — 3 yoshlar.
3 — bosqich (tadbirkorlik va gunoh hissi) — 4 — 5 yoshlar.
4 — bosqich (chaqqonlik va etishmovchilik) — 6 — 11 yoshlar.
5 — bosqich (shaxs identifikastiyasi va rollarning chalkashligi) — 12 — 18 yoshlar.
6 — bosqich (yaqinlik va yolg’izlik) — etuklikning boshlanishi.
7 — bosqich (umuminsoniylik va o’ziga berilish) — etuklik davri.
8 — bosqich (yaxlitlik va ishonchsizlik) — keksalik.
Erikson klassifikastiyasining o’ziga xos qimmati shundaki, unda shaxsning o’zi to’g’risidagi tasavvurlarining jamiyat ta’sirida o’zgarishi nazarda tutiladi. Shunga o’xshash bosqichlarga bo’lishlar oxirgi paytda yana ko’plab mualliflar tomonidan taklif etilmoqda (G. Grimm, D. Bromley va boshk.). Ularning barchasidagi umumiy mezon shuki, har bir taraqqiyot davri shaxs rivoji uchun nimani taklif etadi-yu, shaxs unda qanday rivojlanish ko’rsatgichlariga ega bo’ladi. Ularni tabiiy o’zgarishlarda bilish va o’rganish kerak, chunki busiz shaxs tarbiyasini to’g’ri yo’lga qo’yib bo’lmaydi. Masalan, maktab yoshidagi bolalarga qo’yilgan talablar katta odamlar jamoasiga to’g’ri kelmaydi, yoki bog’cha yoshidagi bola bilan til topishish bilan talaba bilan til topish o’ziga xos pedagogik taktni va o’sha yosh sohasida bilimdonlikni talab qiladi.