Pul agregatlari va ularni amalyotda qo’llanilishi

O‘tish iqtisodiyotida pul agregatining xususiyati

• Hozirgi paytda o‘tish iqtisodiyotidagi mamlakatlarda iqtisodiyot, bank tizimi va moliya bozorlarining, jumladan pul, qimmatli qog‘ozlar va valyuta bozorlarining rivojlanish darajasiga qarab bank statistikasida M0, M1, M2 va M3 pul agregatlaridan foydalaniladi. O‘zbekiston bank statistikasida ayni paytda M0, M1 va M2 pul agregatlari va rezerv pullar qo‘llaniladi.

Pul agregatlari dinamikasi 2022-yil

Pul agregatlari dinamikasi 2023-yil

O’zbekistonda pul massasining tarkibi (foizda)

Pul massasi (M2) tarkibi (mlrd.sum)

O’zbekistonda naqd pul xarakati (mlrd.so’m)

Aholi depozitlarining iqtisodiyotda tutgan o’rni

Iqtisodiyotni monetizatsiya koeffitsienti

• Pul massasining (M2 jami - naqd pul, cheklar, talab qilib olinmagan depozitlar va korxonalar va aholining banklardagi naqd pul depozitlari) yalpi ichki mahsulotga (YaIM) nisbatiga teng ko'rsatkichdir. Bu ko'rsatkich, iqtisodiyotning pul bilan ta’minlanganlik darajasi haqida tushuncha beradi. Iqtisodiyotni monetizatsiya koeffitsienti.
• Milliy iqtisodiyotni monetizatsiya qilish ko'rsatkichi, aylanish tezligining teskarisi pul nisbati sifatida hisoblangan pul М2 agregati YaIMga foiz sifatida.

Mamlakatlar iqtisodiyotiga monetizatsiya koeffitsientini ta’sir etish holati.

• Iqtisodiyotni monetizatsiya qilishning yuqori darajasi moliyaviy sektori yaxshi rivojlangan mamlakatlar uchun xosdir.
• Monetizatsiyaning past darajasi pul va shunga mos ravishda investitsiyalarning sun'iy tanqisligini keltirib chiqaradi. Bu iqtisodiy o'sishni cheklaydi.
• Shu bilan birga, rivojlanmagan moliya tizimida iqtisodiyotni pul bilan to'ldirish faqat inflyatsiyaning o'sishiga va shunga mos ravishda iqtisodiyotning monetizatsiyasining yanada pasayishiga olib keladi. Buning sababi shundaki, qo'shimcha pul massasi iste'mol bozoriga kirib, yalpi talabni oshiradi va taklif darajasiga hech qanday ta'sir ko'rsatmaydi.
• Мonetizatsiya darajasi mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini belgilovchi muhim ko'rsatkichdir. Bu ishsizlik, inflyatsiya va iqtisodiy o'sish kabi makroiqtisodiy ko'rsatkichlarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi, lekin monetizatsiyaga ham teng darajada yokoridagi ko’rsatkichlar ta'sir qiladi.

Iqtisodiyotni monetizatsiya koeffitsientini aniklash formulasi

• K = M2/YAIM × 100 %
• K – monetizasiya koefficienti
• YAIM – yalpi ichki mahsulot;
• M2 – pul agregati o'rtacha yillik ko'rinishda.
• XVF ekspertlari tomonidan koeffisient monetizasii 30 % kam bo‘lmasligini ta'qidlashmoqda.
• Jaxon banki ekspertlari tomonidan koeffisient monetizasii 40 % kam bo‘lmasligini ta'qidlashmoqda

E’tiboringiz uchun rahmat!