Pul, kredit va banklar

 
13.4. Tijorat banklari daromad va xarajatlari 
Tijorat banklarining daromadi foizli va foizsiz daromadlardan  iborat. Tijorat 
banklarinining  daromadlari  tarkibida  foizli  daromadlar  asosiy  salmoqni  egallaydi. 
Daromadlar bank balansining  passivida hisobga olib boriladi.  
Tijorat  banklari  daromadlarini  manbalari  turli  –  tuman  bo‘lib,  ularni 
quyidagi tartibda guruhlash mumkin. 
38. Mulkiy  shaklidan  qa’tiy  nazar  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga    qisqa, 
o‘rta va uzoq muddatga so‘mda va xorijiy valyutalarda berilgan kreditlar bo‘yicha 
daromadlar. 
39. Markaziy  bankdagi  va  boshqa  banklardagi  vakillik  hisobvaraqlar 
bo‘yicha daromadlar. 
40. Qimmatli qog‘ozlarga qilingan investitsiyalar bo‘yicha daromadlar. 
41. Trast, lizing, faktoring va forfeyting operatsiyalari bo‘yicha daromadlar. 
42. Qimmatbaho  metallar  bilan  amalga  oshiriladigan  operatsiyalar  bo‘yicha 
daromadlar.  
43. Qimmatli  qog‘ozlar  bilan  amalga  oshiriladigan  RYePO  bitimlari 
bo‘yicha daromadlar. 
44. Xorijiy valyutalar kursining o‘zgarishi natijasida olinadigan daromadlar. 
45. Berilgan kafolatlar va tijorat faoliyatidan olinadigan daromadlar.   
46. Qaram  xo‘jalik  jamiyatlariga, qo‘shma  korxonalarga  va  sho‘‘ba  xo‘jalik 
jamiyatlariga qilingan investitsiyalardan olingan foyda va dividendlar. 
47. Maslahat va vositachilik xizmatlaridan olingan daromadlar. 
48. Boshqa daromadlar. 
49. Tijorat  banklarining  foizli  daromadlari    asosan  ular  tomonidan 
berayotgan kreditlar hisobidan shakllanadi.  
Tijorat  banklarining  xarajati  foizli  va  foizsiz  xarajatlardan  iborat  bo‘ladi. 
Xarajatlar bank balansining aktiv tomonida hisobga olib boriladi.  
Tijorat  banklari  o‘z  faoliyatini  tashkil  etish  jarayonida  turli  xarajatlarni 
amalga  oshiradi,  shu  bois  xarajatlarni  moddalar  bo‘yicha  guruhlarga  ajratib 
o‘rganish maqsadga muvofiq.  
50. Bankning  moliyaviy  resurslarini  shakllantirish  va  uning  bevosita 
faoliyatini tashkil etish bilan bog‘liq xarajatlar. Ushbu xarajatlar tarkibiga: 
1.  mijozlarning 
talab 
qilib 
olinguncha 
saqlanadigan 
depozit 
hisobvaraqlariga xarajatlar; 
2.  depozit sertifikatlar, omonatlar va aktsiyalarga to‘lanadigan xarajatlar; 
3.  boshqa  bank  va  bank  bo‘lmagan  tashkilotlardan  olingan  kreditlar 
bo‘yicha xarajatlar; 

---

4.  Markaziy  bankdan  qayta  moliyalash    tarzida  olingan  resurslarga 
to‘lanadigan xarajatlar; 
5.  naqd pullarni olib kelish, jo‘natish va saqlash bilan bog‘liq xarajatlar; 
6.  qimmatli  qog‘ozlar  va  qimmatli  metallar  bilan  bog‘liq  operatsiyalar 
bo‘yicha to‘lanadigan xarajatlar; 
7.  mahalliy banklarning vakillik hisobvaraqlariga to‘lanadigan xarajatlar; 
8.  xorijiy  banklarning  «Loro»  vakillik  hisobvaraqlariga  to‘lanadigan 
xarajatlar; 
9.  qaytarilmagan kreditlar bo‘yicha xarajatlar; 
10.  boshqa xarajatlar. 
1.  Xodimlarining ish haqi, ijara va boshqa ma’muriy xarajatlar: 
11.  ish haqi va moddiy yordam xarajatlari; 
12.  sug‘urta va badallarga xarajatlar; 
13.  xodimlarni ijtimoiy himoya va meditsina xarajatlari; 
14.  ijara, suv, elektr energiya, ta’mirlash, qo‘riqlash va boshqa xarajatlar. 
3. Xizmat safari, tarnsport va amortizatsiya xarajatlari. 
15.  bank xodimlarining xizmat safari va yashash xarajatlari; 
16.  transport va yoqilg‘i xarajatlari; 
17.  bank binosi va boshqa imoratlariga amortizatsiya  xarajatlari; 
18.  transport, mebel va boshqa jihozlarning amortizatsiya xarajatlari; 
19.  nomoddiy  aktivlar  va  ijaraga  topshirilgan  binolarga  amortizatsiya 
xarajatlari; 
20.  soliq to‘lovlari bilan bog‘liq xarajatlar;  
21.  boshqa xarajatlar. 
4.  Bankning  imidjini  ko‘tarish  va  xizmatlarining  turini  ko‘paytirish  bilan 
bog‘liq xarajatlar: 
22.  reklama va e’lonlarga qilinadigan xarajatlar; 
23.  prezentatsiya va boshqa tadbirlarlarni o‘tkazish bilan bog‘liq xarajatlar; 
24.  kitoblar va davriy nashrlarga qilinadigan xarajatlar,   
25.  homiylik va vasiylik xarajatlari; 
26.  boshqa xarajatlar. 
Tijorat  banklarining  xarajatlari  tarkibida  asosiy  salmoqni  yuqorida 
keltirilgan birinchi va ikkinchi guruxdagi xarajat moddalari egallaydi.  
Tijorat  bankining  yuqori  darajada  foydaga  ega  bo‘lishi  va  kapitalning 
yetarliligini  ta’minlanganligi  uning  iqtisodiy  jihatdan  mustahkamligini  anglatadi. 
Bankning  yuqori  foydaga  ega  bo‘lishi  uning  raqobatbardoshligini  va 
xizmatlarining  sifatini  oshirishga  xizmat  qiladi.  Kapitalning  yetarligini 
ta’minlanganligi  esa bankning  aktiv  operatsiyalarining  hajmini  oshirishga  va  risk 
darajasini pasaytirishga bevosita ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.  
 
 
 

---