Sirtqi bo’lim, Iqtisodiyot 21.S 164-guruh talabasi Shaxobidinov Ibrohim Sadirdin o’linining Iqtisodiyot fanidan mustaqil ishi. Mavzu: Pulning аsоsiy vаzifаlаri va nаrхlаr o‘lchоvi (mаsshtаbi).
Pulning аsоsiy vаzifаlаri va nаrхlаr o‘lchоvi (mаsshtаbi).
Pul juda qadim zamonlarda paydo bo`lgan va uning kelib chiqishiga quyidagilar sabab bo`lgan: 1-sabab. Qadimgi qabilalarda vaqti-vaqti bilan o`z ehtiyojlaridan ortiqcha mahsulotlar paydo bo`lgan va ularni boshqa mahsulotlarga almashtirish imkoniyati tug`ilgan. Masalan, daryo bo`yida yashovchi kishilarning ovi baroridan kelib, juda ko`p baliq ovlangan. Ular ortiqcha baliqni qo`shni jamoaga don, tuz yoki boshqa mahsulotlarga almashtirganlar. Yoki boshqa misol, o`rmonda yashovchi va ovchilik bilan shug`ullanuvchi jamoa o`zidagi ortiqcha hayvonlarni yoki go`shtni boshqa jamoalarga kiyim-kechak yoki baliqqa almashtirganlar. Dastlabki davrlarda mahsulotlar bir - biriga bevosita almashtirilgan va tasodifiy hollarda ro`y bergan. Shunday qilib, kishilarning o`z ehtiyojlaridan ortiqcha mahsulotlarni o`zaro ayirboshlashlari pulning vujudga kelishiga dastlabki turtki, ya`ni sabab bo`lgan.
2- sabab. Asta - sekinlik bilan jamiyatda kishilarning bir qismi chorvachilik, boshqalari esa dexqonchilik, so`ngra hunarmandchilik bilan shug`ullana boshlaganlar. Ular endi faqat o`z ehtiyojlarini qondirish uchungina emas, balki o`z mahsulotlarini ayirboshlash, ya`ni sotish uchun ham yetishtira boshlaganlar. Boshqacha qilib aytganda, ular «natural xo`jalik» yuritishdan tovar ishlab chiqarishga o`ta boshlaganlar. Agar kishilar o`z ehtiyojlari uchun zarur bo`lgan barcha mahsulotlarni o`zlari yetishtirsalar, ya`ni hech narsa sotib olmasalar va sotmasalar, bunday xo`jalik yuritish natural xo`jalik yuritish deyiladi.
2- sabab. Asta - sekinlik bilan jamiyatda kishilarning bir qismi chorvachilik, boshqalari esa dexqonchilik, so`ngra hunarmandchilik bilan shug`ullana boshlaganlar. Ular endi faqat o`z ehtiyojlarini qondirish uchungina emas, balki o`z mahsulotlarini ayirboshlash, ya`ni sotish uchun ham yetishtira boshlaganlar. Boshqacha qilib aytganda, ular «natural xo`jalik» yuritishdan tovar ishlab chiqarishga o`ta boshlaganlar. Agar kishilar o`z ehtiyojlari uchun zarur bo`lgan barcha mahsulotlarni o`zlari yetishtirsalar, ya`ni hech narsa sotib olmasalar va sotmasalar, bunday xo`jalik yuritish natural xo`jalik yuritish deyiladi.
Sotish uchun ishlab chiqarilgan mahsulot tovar deyiladi. Tovar kishilarning u yoki bu ehtiyojlarini qondiradi. Har qanday tovar mehnat sarfi natijasida yaratiladi. Tovarga sarflangan mehnat tovarning qiymati deyiladi. Tovarni yaratishda qanchalik ko`p mehnat sarflansa, uning qiymati shuncha yuqori va aksincha, tovarga qanchalik kam mehnat sarflansa, uning qiymati shuncha past bo`ladi. Shunday qilib, pulning paydo bo`lishiga asosiy sabab bo`lib, tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash hisoblanadi.
Asta - sekinlik bilan tovarlar orasidan barcha tovarlarga ayirboshlana oladigan va hamma tovarlar qiymatini o`zida ifoda eta oladigan maxsus tovar ajralib chiqqan. Bu tovar har bir mamlakat yoki hududda iste`mol uchun eng zarur tovar bo`lgan va barcha mahsulotlar uchun umumiy ekvivalentga aylangan, ya`ni:
