Punktuatsiya Reja

Tinish belgilarining tasnifi.
O’zbek tilida tinish belgilari quyidagi xususiyatlari asosida klassifikatsiya qilinadi: 1. Qo’llanish o’rniga ko’ra. 2. Qo’llanish usuliga ko’ra. 3. Tuzilishiga ko’ra.
Tinish belgilari qo’llanish o’rniga ko’ra uch gruppaga bo’linadi: 1. Gap oxirida qo’llanuvchi tinish belgilari. 2 Gap ichida qo’llanuvchi. tinish belgilari. 3. Aralash holda qo’llanuvchi tinish belgilari.
Gap oxirida qo’llanuvchi tinish belgilari nuqta, so’roq va undov belgilari kiradi.
Gap ichida qo’llanuvchi. tinish belgilariga vergul kiradi.
Aralash holda qo’llanuvchi tinish belgilariga ikki nuqta, nuqtali vergul, qo’shtirnoq, qavs, tire, ko’p nuqtalar kiradi. Bulardan tire gap boshida va o’rtasida, ikki nuqta, nuqtali vergul gap o’rtasida va oxirida:qo’shtirnoq, qavs, ko’p nuqta gap boshida, o’rtasida va oxirida qo’llanadi.
Tinish belgilari qo’llash usuliga ko’ra ikkiga bo’linadi:
1. Yakka holda qo’llanuvchi tinish belgilari.
2. Yakka va qo’sha qo’llanuvchi tinish belgilari.
Yakka holda qo’llanuvchi tinisg belgilari yakka va qo’sha qo’llanadi.
Tinish belgilari tuzilishiga k’ra ikkiga bo’linadi. 1. Bir elementli tinish belgilari. 2. Ko’p elementli tinish belgilari. Bir elementli tinish belgilariga vergul, tire, nuqta kiradi. Qolgan tinish belgilari ko’p elementlidir.
Tinish belgilarining qo’llanishi
3. Nuqta
Nuqta quyidagi o’rinlarda qo’llanadi!
1. Darak gap oxirida: Og’irliklarni engmoq mardning ishi. (P.T)
2. Tinch oxang bilan aytilgan buyruq gaplar oxirida: Avval o’yla, keyin so’yla. (maqol)
3. Remarka tipidagi gaplar oxirida: Jamila. Jnajon, ukamni boylar xizmatiga bermang, bir iloj qilib, birovga berib o’qiting, men uchun koyimasangiz ham bo’ladi, meni qarg’amang, qarg’amang badbaxt qizingizni, onajon! Qanday issiq mehribon ko’krak bu! (Boshini Rahima xola ko’ksiga qo’yar, yig’lar) Nima qilay ilijim yo’q. (Birdan qo’rqinchli bir fikr kelar.) . Onajon! Bolam nimabo’ldi, bolam?! Axir men unga zo’r umidlar bog’lagan edim, men uni o’qitarman degan edim, u menga G’ofirjondan bir xotira edi, axir, ona, o’zingiz o’ylang, bolam kundoshlar qo’lida xo’rlanadimi? (H.H)
4. Numerativlar bilan ko’rsatilgan gaplar oxiriga: Bir sostavli gaplar
bosh bo’lagining tabiatiga ko’ra ikkiga bo;linadi: