Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

5.2. Uch fazali o ‘zgaruvchan tok zanjiri
E lek tro en erg iy a m an b alarin i iste 'm o l q ilu v c h ila r uzoq 
masofalarda b o ‘lganlarida, uch fazali bir xil chastota hamda amp- 
litudali elektr energiyasi uzatiladi. Bunday elektr zanjirlarning 
yig‘indisi o ‘zgaruvchan tok zanjirlarining ko‘p fazali sistemasi 
deyiladi.
Shunday qilib, uchta bir fazali zanjirni birlashtirgan elektr 
zanjiri uch fazali o ‘zgaruvchan tok elektr zanjiri deyiladi. Bunday 
o'zgaruvchan tok zanjirida oqayotgan tokni uch fazali tok deyiladi.
Elektroenergiya iste’molchilari zanjirlari yulduzcha shaklda 
ulangan.
5.2.1-rasmda yulduzcha shaklida ulangan uch fazali sistema 
ko‘rsatilgan. Uch fazali yulduzcha shaklidagi sistema uch simli va 
uch sim bir nolli b o ‘Jishi mumkin. Bunday to 'rt simli zanjirni 
uch fazali sistema deyiladi. Elektr energiya ishlab chiqaradigan 
uch fazali generatorlarning o ‘ramlari yulduzcha yoki uchburchak 
shaklida ulanishi mumkin. Agarda uch fazali o'zgaruvchan tok
48
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

/.
4
A
Manba 
Iste'molchi cho‘lg‘amlari
5.2.1-rasm.
Elektr energiya manbai yulduzcha shaklida ulangan.
generatorining o'ram lari yulduzcha shaklida ulangan bo‘lib, nol 
simi bo ‘lsa, u holda har bir fazaning uchlaridagi kuchlanish fazali 
kuchlanish deyiladi (U f). Har bir fazadan oqayotgan tok esa fazali 
tok ( lr) deyiladi. U holda:
U , = S U f =
1,73- 
Uf \
/f = / f
Uch fazali sistemaning fazalar orasidagi kuchlanish lineyniy 
k u ch lan ish (
U)
deyiladi. U ch fazali tokning liniyalaridan 
o ‘tayotgan tok lineyniy tok ( /;) deb ataladi.
Nol nuqtasiga ulangan simdan o'tayotgan tok nol simdagi tok 
( I )
deyiladi. 0 ‘zgaruvchan uch fazali sistemada cho‘lg‘amlari 
uchburchak shaklida ulangan bo‘Isa, u holda lineyniy kuchlanish 
fazali kuchlanish bilari bir xil bo‘ladi.
U{ = Ur
Lineyniy va fazali toklari har xil bo‘ladi, chunki 
lineyniy tok fazali toklam ing geometrik yig‘indisiga teng (5.2.2- 
rasm).
1 =
V3 • / , = 1,73 - / r.
Uch fazali sistemaga iste'molchilar uchburchak yoki yulduzcha 
shaklida ulanishlari mumkin.
4 -2 6
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

u,-v.
5.2.2-rasm
Elektr energiya manbai cho‘lg‘am!ari uchburchak shaklida ulangan.
5.2.3-rasm. 1—
iste'molchilar uchburchak shaklida ulangan; 
2—
iste'molchilar 
yulduzcha shaldida ulangan.
50
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Har bir fazaning to ‘liq quw ati faza kuchlanishining fazali tok 
ko‘paytmasiga teng:
P,= Uf
• 
If
va,
bu yerda: 
Uf —
fazali kuchlanish, voltlarda oMchanadi; 
I( —
fazali 
tok, amperlarda o'lchanadi.
Bir fazaning quw atini bir fazali quw at deyiladi. Uch fazali 
sistemaning quw ati uc:h martda ko‘p boMadi:
P=3>Uf 'I.=
V3 t/, * / x •
Uch fazali sistemaning aktiv quw ati esa:
Pa= J h ' U x' I ;
cos
bu yerda: cos cp — uch fazali sistemaning quw at koeffisiyenti. 
Uch fazali sistemaning reaktiv quwati:
Qr 
=