Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

c,.c2' 
c,+c2-
c-
o
2.5.2-rasm.
Kondensatorlarni ketma-ket ulash.
Misol. Ketma-ket ulangan uchta kondensator:
C( = 2 mkf; C2 = 5 mkf; C3 = 10 mkf.
Ularning umumiy sig‘imini toping.
Yechish:
1
1
( 
1
( 
1
5
+ 
2
+ 
1
8
C _
2 + 5 + 10 ” 
10 
10' 
‘
= 1,25 mkf.
3-bob.
E L E K T R O M A G N E T IZ M
3.1. Eiektromagnit
G 'altak simning (solenoid) ichida tem ir tayoqcha o‘rnatilgan 
bo'Isa, bu elektromagnit deb ataladi. G 'altakning ichida tem ir
24
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tayoqcha boMishi uning magnit m aydomm kuchaytiradi. Bu 
kuchaytirish temiming yuqori darajada magnit singishi bilan bog'liq.
G 'altak (solenoid) ichiga joylashtirilgan elektrotexnik po'lat 
tayoqcha o ‘zak deb, g'altak ichidagi sim o'ram lar uning cho'lg'ami 
(obmotkasi) deyiladi.
Elektromagnit o ‘zakga, asosan, mis simlar bir necha qavat 
o'raladi. Bu g‘altak o‘ramida tokning yo'nalishi o'zgarishi bilan 
magnit oqimining yo‘nalishlari o'zgarishi aniq, shunday ekan 
qutblari ham o'zgaradi.
Elektromagnitlar elektrotexnika uskunalari, sovutgich va isitish 
a p p a r a tla r i h a m d a m e x a n iz m la rid a keng q o M lan ilad i. 
Elektromagnitlar xonadonlarda, telefon apparatlari, avtomobillar 
va boshqa sohalarda keng qo‘llaniladi. Elektromagnitlami sohalarda 
qo'llanishga qarab, ularning o‘zaklari va g'altaklari har xil shaklda 
ishlab chiqariladi.
3.2. Toki bor o ‘tkazgichlarga magnit maydonining ta'siri
Magnit maydonida joylashgan toki bor o'tkazgich uning tashqi 
maydonidagi kuch chiziqlarini kesib o ‘tib, m a'lum yo‘nalishda 
harakatlanadi. 0 ‘tkazgichning harakati uning atrofida hosil bo‘lgan 
magnit maydonining tashqi magnit maydoni bilan o'zaro ta'sir 
etishi bilan izohlanadi.
Uning o'zaro ta ’siri natijasida o ‘tkazgichning bir tom onida 
magnit kuch chiziqlari quyuqlashadi va umumiy magnit maydoni 
kuchayadi. 0 ‘tkazgichning boshqa tom onida umumiy magnit 
maydoni kuchsizlanadi, chunki kuch chiziqlari harxil yo'nalishda 
bo ‘ladi. Bu holda toki bor o'tkazgich kuch chiziqlari siyraklashgan 
tom onga itariladi. 0 ‘tkazgichning yo'nalish harakatini chap qo‘l 
qoidasidan foydalanib aniqlash mumkin.
3.2.1-rasm da o 'tk azg ich n in g harakatini aniqlash uchun 
joylashtirilgan chap qo‘l ko‘rsatilgan.
M agnit m aydonida joylashgan toki bor o 'tk azg ich n in g
yo'nalish harakatini aniqlash uchun chap qo‘lni magnit maydonida 
shunday joylashtirish kerakki, magnit kuch chiziqlari qo'lning 
kapiga o ‘tishi kerak, chizilgan to ‘rt barmoq toki bor o‘tkazgichning
25
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

t
, . • 1 ; * 
i
: •