Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

6.4. 0 ‘zgarmas tok generatorining elektr tavsifi
0 ‘zgarm as to k g en erato rin in g yakor o ‘ra m la rid a hosil 
boMadigan elektr yurituvchi kuch mashinaning qutblari orasidagi 
magnit oqimi miqdoriga, o'ram ning magnit kuch chiziqlarining 
kesib o ‘tish tezligiga va rotordagi cho‘lg‘amning ketma-ket ulangan 
o 'ra m la rin in g soniga bogMiq. C hoM g'am ning m agnit kuch 
chiziqlarini kesib o'tish tezligi rotorning aylanish tezligiga va magnit 
oqimini hosil qiluvchi qutblarning soniga bogMiq. Elektr yurituvchi 
kuchning miqdorini quyidagi formula bo'yicha aniqlash mumkin:
E = ^ - w - F
10-' volt,
bu yerda: 
F —
magnit oqimi, mks. da oMchanadi; 
n —
aylanish 
tezligi, ayl/min. da oMchanadi; p — mashinaning juft qutblar soni; 
w
- bitta parallel c h o ‘lg‘am zanjiridagi ketm a-ket o ‘ralgan 
o ‘ramlarning soni.
Agarda o ‘zgarmas miqdorlar CE bilan almashtirilsa, u holda: 
E = CE - n ■
F
volt,
bu yerda: CE — doimiy koeffitsiyent, u mashinaning konstruksiya 
ko‘rsatkichlariga bogMiq.
56
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bu tenglikdan quyidagi xulosani chiqarish mumkin. O'zgarmas 
tok generatorining yakoridagi cho‘lg‘amda hosil bo'ladigan elektr 
yurituvchi kuch magnit oqimi va mashinaning aylanish tezligiga 
proporsionaldir.
0 ‘zgarmas tok mashinasi generator vazifasida ishlaganda, uning 
rotorini o ‘zgaruvchan tok dvigateli aylantiradi. Bu dvigatellar 
ko'pincha asinxron dvigatellari bo‘ladi. 0 ‘zgarmastok generatorining 
bo ‘sh holatda ishlash tavsifi 6.4.1-rasmda ko‘rsatilgan.
G e n era to rn in g uchlaridagi kuchlanish u b o ‘sh hoiatda 
ishlaganda uning uyg‘otish tokiga bogMiq, ya'ni generatorga 
tash q arid an hech qanday yuk ulanm agan holda, hu holda 
generatorning aylanishi nominal tezlanish bo‘lib generatoming 
bo ‘sh ishlash tavsifi deyiladi.
Generatorga yuk, ya’ni iste'molchilar ulangan holda uning 
uchidagi kuchlanishni quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:
U= E - I r
volt,
ya ya 
’
bu yerda: 
E —
elektr yurituvchi kuch; l ya - yakor o'ramidagi tok, 
u taxminan yukning tokiga teng; 
r —
yakor o ‘ramining qarshiligi.
57
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6.4.2-rasmda o'zgarmas tok mashinasi yakorining o'ram lari 
sxemasi ko'rsatilgan.
0 ‘zgarmas tok generatorlari hamma sohalarda ishlatiladi.
58
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6.4.2-rasm.
Yakor o'ramlari sxemasi:
a—
petlevoy o'ramning yovilgan sxemasi; A—petlevoy o'ramning aylana sxemasi; 
d—
volnovoy o'ramnirg yoyilgan sxemasi; 
e—
o'ramning aylana sxemasi.
7-bob.
O 'Z G A R U V C H A N TO K M A SH IN A LA R l