Q t I s a d I İ s L a h a t L a r

İqtisadi rifah

2025-ci ildə makroiqtisadi sabitlik, xüsusilə 

fiskal dayanıqlılıq, əlverişli biznes mühiti, 

inkişaf etmiş infrastruktur, xarici bazarlara 

sərbəst  çıxış  və  xarici  investisiyaların 

cəlb  edilməsi  nəticəsində  Azərbaycan 

iqtisadiyyatı  xarici  şoklara  daha  davamlı 

olacaq  və  ölkədə  əmək  məhsuldarlığı 

Şərqi  Avropa  ölkələrinin 

müvafiq 

göstəricisinə  çatdırılacaqdır.  Azərbaycan 

iqtisadiyyatı,  Dünya  İqtisadi  Forumunda 

bildirildiyi kimi, səmərəlilik əsaslı 

modeldən 

innovasiya əsaslı 

modelə 

keçəcəkdir.  Əhalinin 

adambaşına  düşən  real  gəlirləri  ildə 

təxminən  5  faiz  artacaq  və  Azərbaycan 

Dünya  Bankının  təsnifatına  əsasən, 

“yüksəkgəlirli ölkə” statusu qazanacaqdır. 

Bu  inkişaf  prosesləri  nəticəsində  2025-

ci  ildən  sonrakı  dövrdə  adambaşına 

düşən  gəlir səviyyəsinə görə Azərbaycan 

Şərqi  Avropa  ölkələrinin  səviyyələrinə 

yaxınlaşacaqdır.

İnnovasiya  əsaslı  modelin  inkişaf 

etdirilməsi üçün fiziki, insan, institusional 

və sosial kapital təmin olunacaqdır.

2025-ci  ildən  sonra  Azərbaycanın 

şaxələndirilmiş 

və 

dayanıqlı 

iqtisadiyyatında  ümumi  əlavə  dəyərin 

dörddə 

üçündən 

çoxu 

qeyri-neft 

sektorlarında  yaranacaqdır.  Növbəti 

illərdə 

rəqabətədavamlı 

əmək 

xərcləri 

Azərbaycan 

iqtisadiyyatı 

üçün  qısamüddətli  katalizator  rolunu 

oynayacaqdır.  Lakin  faktiki  rəqabət 

üstünlüyü  qabaqcıl  texnologiyalar  və 

digər innovasiya formalarından istifadə ilə 

yanaşı, keyfiyyətli təhsil və peşə təliminin 

nəticəsi  kimi  yüksək  məhsuldarlıq 

hesabına  yaranacaqdır.  Başqa  sözlə, 

2025-ci  ilədək  olan  dövr  biliktutumlu 

iqtisadiyyata keçid dövrü olacaqdır.

2025-ci 

ildən 

sonrakı 

dövrdə 

innovasiyaəsaslı 

inkişaf 

modelinə 

keçid  əvvəlki  illərdə  rəqabət  üstünlüyü 

olan  və  inkişaf  etmiş  qeyri-neft 

sektorlarında 

ixtisaslaşmanın 

daha 

da  dərinləşdirilməsi  hesabına  daha 

çox  dəyərin  ölkədə  qalmasını  təmin 

edəcəkdir.  Texnologiya  transferi  və 

biliyin 

kommersiyalaşdırılmasının 

genişləndirilməsi investisiya qoyuluşunun 

səmərəliliyini  artıracaqdır.  İqtisadiyyatın 

həm  regional,  həm  də  sahələrarası 

strukturunun optimallığı artacaq ki, bu da 

tarazlı və dayanıqlı inkişafı təmin edəcəkdir. 

Xüsusilə,  Azərbaycanda  regional  inkişaf 

mərkəzlərinin  formalaşması  bölgələrdə 

iqtisadiyyatın 

rəqabətqabiliyyətli 

sahələrində 

ixtisaslaşmanın 

dərinləşdirilməsi hesabına ümumi iqtisadi 

inkişafı təmin edəcəkdir. Bakı beynəlxalq 

əhəmiyyətə  malik  sənaye  və  xidmət 

mərkəzinə çevriləcəkdir.

2025-ci 

ildən 

sonrakı 

dövrdə 

karbohidrogen  və  qeyri-karbohidrogen 

gəlirləri arasındakı tarazlığa nail olunacaq 

və  hər  il  ARDNF-dən  iqtisadiyyata 

inyeksiyalar  “qızıl  qayda”      əsasında   

təmin      ediləcəkdir.      Belə      yanaşma   

neft-qaz      qiymətlərindəki dəyişikliklərin 

təsirini  yumşaldaraq  sərbəst  üzən  yerli 

valyutaya  inamı  artıracaq  və  iqtisadi 

inkişafın  dayanıqlılığını  təmin  edəcəkdir. 

Makroiqtisadi  sabitlik  həm  yerli,  həm 

də  xarici  özəl  sektor  nümayəndələrinin 

investisiya 

qoyuluşlarının 

stimullaşdırılması  üçün  zəmin  olacaqdır. 

Beynəlxalq 

maliyyə 

bazarları 

ilə 

inteqrasiya və maliyyə texnologiyalarının 

tətbiqi 

əsasında 

rəqabətqabiliyyətli 

maliyyə sistemi dayanıqlı iqtisadi inkişafı 

dəstəkləyəcək  və  əhalinin  rifahını 

yaxşılaşdıracaqdır.

Qeyri-neft  sektoruna  əlavə  investisiya 

qoyuluşları 2025-ci ilədək və ondan sonrakı 

dövrdə  daha  rəqabətli  iqtisadiyyatın 

vacib hərəkətverici qüvvəsi olacaqdır. Bu 

səbəbdən  gələcəkdə  sənaye  və  xidmət 

sektorlarına  birbaşa  xarici  investisiyalar 

daha  geniş  miqyasda  cəlb  ediləcəkdir. 

Texnologiya,  bacarıqlar  və  qlobal  dəyər 

zəncirlərinə  çıxış  təklif  edən  iri  xarici 

şirkətlərin qeyri-neft sektoruna investisiya 

yatırımı  Azərbaycanın  qlobal  iqtisadi 

15

xəritədə  yerini  möhkəmləndirəcəkdir. 

Azərbaycana  xarici  investorlar  strateji 

olaraq  üç  aspekt  üzrə  cəlb  ediləcəkdir: 

son 

dərəcə 

cəlbedici 

investisiya 

imkanlarının 

yaradılması 

(məsələn, 

müasir  infrastruktura  malik  sənaye 

parkları);  aparıcı  beynəlxalq  şirkətlərə 

məqsədyönlü  çıxış;  mövcud  və  gələcək 

investorlar üçün birinci sinif xidmətlər.

2025-ci ildən sonrakı dövrdə ixrac təkcə 

mal deyil, həm də xidmət çeşidinin artması 

hesabına  şaxələnəcək  və  böyüyəcəkdir. 

İxracın  artan  məhsul  və  xidmət  sayına 

əsaslanması neft və qaz qiymətlərindəki 

dəyişkənliklərdən  asılılığı  azaldıb,  xarici 

valyuta gəlirini sabitləşdirəcəkdir.

HƏDƏF İNDİKATORLARI

Strateji  Yol  Xəritəsi  2025-ci  ilə  qədər 

ÜDM-də 3 faizdən çox orta illik real artım 

və əlavə olaraq da 450 mindən çox yeni iş 

yerinin yaradılmasını nəzərdə tutur

Qeyri-neft  sektoruna  yönəldilmiş  birbaşa 

xarici investisiyaların qeyri-neft ÜDM-dəki 

payının  hazırkı  2,6  faizlik  göstəricidən 

2025-ci  ilə  qədər  4  faizə  çatdırılması. 

İqtisadiyyatın  şaxələndirilməsində  xarici 

investorların  rolu  çox  əhəmiyyətlidir. 

Belə ki, xarici investorların töhfəsi yalnız 

sərmayə  qoyuluşundan  ibarət  deyil, 

onlar,  eyni  zamanda,  yeni  sektorlara 

və  dəyər  zəncirlərinə  daxil  olmaq  üçün 

zəruri olan yeni bacarıqlar, texnologiyalar 

və  şəbəkələşmə  imkanları  gətirirlər. 

İqtisadiyyatın  şaxələndirilməsi  qeyri-

neft sektoruna daha çox investisiya cəlb 

edilməsini tələb edir.

Qeyri-neft  sektoru  üzrə  ixracın  2015-ci 

ildəki  adambaşına  170  ABŞ  dollarından 

2025-ci  ildə  ən  azı  450  ABŞ  dollarına 

qaldırılması.  2015-ci  ildə  Azərbaycan 

iqtisadiyyatının  idxal  tələbi  adambaşına 

1000  ABŞ  dollarına  bərabər  olmuşdur. 

İdxalı tarazlaşdırmaq üçün Azərbaycandan 

adambaşına 1500 ABŞ dolları həcmində 

məhsul  ixrac  olunmuşdur  ki,  bunun  da 

90  faizini  neft  və  qaz  məhsulları  təşkil 

etmişdir. Mal və xidmətlərin idxalının ixrac 

ilə  balanslaşdırılması  iqtisadi  müstəqillik 

və sabitlik üçün son dərəcə vacibdir, lakin 

neft qiymətlərindən asılılığı azaltmaq üçün 

daha çox qeyri-neft sektoru məhsullarının 

ixracına ehtiyac vardır.

Ticari  mal  və  xidmətlər  sektorunda, 

məsələn  istehsal  və  ya  turizm 

sektorlarında  2025-ci  ilə  qədər  150  min 

əlavə iş yerinin yaradılması. Vətəndaşlar 

üçün  iş  yerlərinin  yaradılması  daim 

dövlətin  prioritetlərindəndir.  Lakin  bəzi 

sektorların iqtisadi təsir imkanları digərləri 

ilə  müqayisədə  daha  genişdir.  İxracın 

şaxələndirilməsi üçün ticari mal və xidmətlər 

sektorunda,  yəni  beynəlxalq  səviyyədə 

satıla bilən məhsulların (məsələn, sənaye 

və ya qida məhsulları) və ya xidmətlərin 

(məsələn,  turizm  və  ya  nəqliyyat) 

istehsalı  ilə  məşğul  olan  sektorlarda  iş 

yerlərinin  yaradılması  zəruridir.  Ticari 

mal  və  xidmətlər  sektorunun  iştirakçıları 

beynəlxalq rəqabətlə üzləşirlər və bu da 

adətən,  məhsuldarlıqda  sürətli  artıma 

gətirib çıxarır.

Dövlət 

büdcəsinin 

ARDNF-in 

transfertlərindən  asılılığının  azaldılması. 

Bu gün dövlət sektorunda xərclənən hər 

ikinci  manat  (təqribən  50  faizi)  ARDNF- 

dən  edilən  transfertlərin  hesabına 

maliyyələşdirilir. Bu rəqəm 2025-ci ilə qədər 

15 faizə endirilməlidir. ARDNF-in transfert 

edə biləcəyi məbləğ onun gəlirləri ilə, yəni 

neftin qiymətləri ilə sıx əlaqələndirilmişdir. 

Bu  asılılıq  Azərbaycan  iqtisadiyyatına 

neft  qiymətlərindəki  dəyişikliklərin  ciddi 

təsirinin  əsas  səbəblərindən  biridir. 

İqtisadiyyatda özəl investisiyaların payını 

artırmaq üçün sabit artım tempinin olması 

çox  vacibdir  və  dövlət  büdcəsinin  Neft 

Fondunun transfertlərindən daha az asılı 

olmasını tələb edir.

Bu  hədəflərə  nail  olmaq  üçün  milli 

iqtisadiyyat  və  iqtisadiyyatın  11  sektoru 

üzrə  strateji  yol  xəritələrində  nəzərdə 

tutulan  strateji  hədəf  və  prioritetlərin 

uğurla  həyata  keçirilməsi  zəruridir.  Eyni 

zamanda,  nəzərdə  tutulan  tədbirlərin 

davamlı 

həyata 

keçirilməsi, 

işlək 

monitorinq  və  qiymətləndirmənin  təmin 

edilməsi  üçün  investisiyaların  və  digər 

resursların səfərbər edilməsi tələb olunur. 

Hesablamalara  görə,  2020-ci  ilədək 

nəzərdə  tutulmuş  prioritetlərin  yerinə 

yetirilməsi üçün iqtisadiyyata təxminən 27 

16

milyard  manat  investisiya  qoyuluşunun 

tələb  ediləcəyi  proqnozlaşdırılır.  Bu 

məbləğ  bütün  sektorlar  üzrə  strateji  yol 

xəritələri  çərçivəsində  tələb  olunan  cəmi 

vəsaiti əks etdirir. Nəzərdə tutulan vəsait 

bütün növ dövlət və özəl (yerli və xarici) 

mənbələr hesabına təmin ediləcəkdir. Bu 

investisiyalar  Azərbaycan  iqtisadiyyatı 

üçün  2020-ci  ilədək  müəyyən  edilmiş 

hədəflərdən əlavə, gələcək üçün nəzərdə 

tutulmuş  hədəflərə  təsir  baxımından  da 

bünövrə  rolunu  oynayacaqdır.  Prioritet 

sektorlar  və  ya  iqtisadiyyatın  digər 

sektorları  üzrə  yeni  strateji  hədəflərin 

müəyyənləşdirilməsi Azərbaycana Strateji 

Yol  Xəritəsinin  prioritetlərinin  müsbət 

trayektoriyası  ilə  daha  yüksək  hədəflərə 

çatmağa kömək edəcəkdir. 

STRATEJİ MƏQSƏDLƏR

Milli  iqtisadiyyat  perspektivi  üzrə  Strateji 

Yol Xəritəsində dörd əsas strateji məqsəd 

nəzərdə tutulmuşdur.

Hazırkı qlobal mühit və neft qiymətlərinin 

dəyişkənliyi  maliyyə  dayanıqlılığının 

gücləndirilməsini, təbii ehtiyatlardan əldə 

edilən  gəlirlərdən  rasional  istifadəni  və 

ciddi  makroiqtisadi  çərçivənin  qəbulunu 

obyektiv  zərurətə  çevirir.  İqtisadi  inkişaf 

istiqamətində görülən tədbirlər sayəsində 

dövlət  öz  məqsədlərini  gerçəkləşdirmək 

üçün  fiskal  və  monetar  siyasətin  daha 

rasional 

uzlaşdırılmasına 

çalışır. 

Azərbaycanın güclü fiskal dayanıqlılıq və 

monetar siyasəti ilə bağlı gələcək tədbirlər 

“Milli  iqtisadiyyat  və  iqtisadiyyatın  əsas 

sektorları  üzrə  strateji  yol  xəritələri”nin 

birinci hədəfində təsvir olunmuşdur.

Bu baxımdan fiskal siyasət üçün çərçivənin 

təmin edilməsi və təbii ehtiyatlardan əldə 

olunan  gəlirlərə  kifayət  qədər  qənaət 

edilməsi üçün görülən tədbirlərlə yanaşı, 

Azərbaycanın  təbii  ehtiyatlarının  düzgün 

idarə  edilməsi  məsələsi  də  nəzərdən 

keçirilir.  Təklif  edilən  əsas  institutlar 

bunlardır: neft gəlirlərindən rasional istifadə 

edilməsi  üçün  “qızıl  qayda”  yanaşması 

və  dövlət  borcunun  idarə  edilməsi  üçün 

zəruri  fiskal  çərçivə.  Bu  kontekstdə 

Ortamüddətli  Xərclər  Çərçivəsinin  daha 

da gücləndirilməsi, güclü büdcə idarəçiliyi 

və  onun  nəticəəsaslı  büdcə  təşkilinə 

uyğunlaşdırılması 

dövlət 

xərclərinin 

səmərəliliyinin  təmin  edilməsi  və  neft 

gəlirlərinin  dəyişkənliyinin  azaldılması 

üçün görülən tədbirlərin davamı olmalıdır. 

Birinci  məqsəd  ciddi  fiskal  çərçivə  ilə 

yanaşı,  həm  də  monetar  çərçivə  ilə 

bağlıdır.

Ciddi  monetar  siyasət  çərçivəsi  və 

məqsədlərinin effektiv icrası makroiqtisadi 

mühitin  mühüm  tərkib  hissəsidir.  Bu 

baxımdan,  monetar  siyasətin  fiskal 

siyasətlə 

koordinasiyada 

həyata 

keçirilməsi,  iqtisadiyyatdakı  dəyişiklikləri 

əks etdirmək üçün monetar amillərdə tələb 

olunan  düzəlişlərin  qiymətləndirilməsi 

iqtisadi potensialın daha da gücləndirilməsi 

üçün zəruridir.

17