Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi

I 
2. «Hadislar»dagi iqisodiy qadriyatlar
/«Iqtisodiy t a ’lim o tla r tarixi»ni o 'rg a n is h d a islom iqtisodiy 
qadriyatlarining eng yirik manbalaridan biri 
«Qur’oni karim» 
bo‘lsa, 
keyingisi 
Hadisi sharifdir. 
Ushbu manbalar o'zining hayotiyligi bilan 
faqatgina Uyg‘onish davri 0 ‘rta Osiyodagi, Amir Tem ur va temuriylar 
dayri, XX asr boshlaridagi o'zbek iqtisodiy ta ’limotlaridagina emas, balki 
0 ‘zbekistonni bozor iqtisodiyotiga o ‘tish davridagi iqtisodiy ta ’limotlami 
yaratishda ham e ’tiborga olinayotgani Hadisdagi iqtisodiy qadriyatlar katta 
hayotiy ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.
j Bozordagi munosabatlar haqida. 
Bozorda har xil iste’mol n e’matlari 
swtiladi. Biroq, aynan bir xil iste’mol buyumlari ham almashishi mumkin. 
Payg‘ambarimiz qimmatbaho metallar savdosi misolida buni tushuntiradi.
Bu yerda shunga e ’tibor berish kerakki, oltinni oltinga sotish mumkin, 
lekin qanday ko‘rinishda, og‘irlikda, bunda biror tom on afzallikka egami? 
Kumushni oltinga, oltinni kumushga sotish mumkinmi?
«Oltinni oltinga (ular tanga yoki biror buyum shaklida bo'ladimi yoxud 
quyma bo‘ladimi, bundan qat’iy nazar) bir-biriga teng og'irlikda sotingizlar, 
birini ikkinchisidan afzal qilmangizlar. Kumushni kumushga ham aynan 
shu tarifa sotingizlar! Savdolashib'turgan yeringizdan jilmay turib, bir- 
biringizni molingizni qo‘lga olingizlar!1»
Bundan shunday xulosa qilish mumkinki, sotuvchi ham o ‘z molining 
aybini yashirmasligi, harid qiluvchi ham pul berishda g‘irromlik qilmasligi 
lozim, faqat shundagina savdoda baraka bo‘ladi, agar har ikkala tomon 
ham bir-birini aldasa, g‘irromlik qilsa, bu savdo halol savdo emas. Savdo 
halollikni yoqtiradi va shuning uchun sotuvchi ham, oluvchi ham rost 
gapirishi shart.
Savdo-sotiqdagi halollikda dastlab sotuvchining o ‘z moliga adolatli, 
insofli, har ikkala tomonga ham manzur b o la rli darajada narx qo'yishi 
bilan boshlanadi. Chunki sotuvchi mol egasi bo'lgani uchun dastlabki 
narxni haridorga birinchi bo‘lib taklif etishga haqlidir.
Hadisdagi rivoyatlarda: 
«Kimki biror oziq-ovqat mahsulotini k o ‘tara
sotib olgan bo ‘Isa, uni uloviga ortmay (ya ’ni sotib olingan yeridan bo ‘lak
joyga olib bormay) turib qayta sotib yubormasligi kerak, chunki tijorat
odobi shuni taqozo qilur»
(54-bob), deyiladi. Amalda tijoratning bunday 
odobiga qattiq amal qilingan, odobsizlik qilganlami esa kaltaklaganlar.