Qafqaz Universiteti Materiallar


PSİXOLOJİ FİKİRLƏR VƏ ONUN TƏDQİQİ



Yüklə 9,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/124
tarix31.01.2017
ölçüsü9,57 Mb.
#6979
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   124

PSİXOLOJİ FİKİRLƏR VƏ ONUN TƏDQİQİ 

Qəribə RƏHİMOVA 

1364 

MƏKTƏB VƏ AİLƏNİN ƏMƏKDAŞLIĞI 

Fərqanə İSAYEVA 

1365 

MÜASİR DÖVRDƏ AİLƏLƏRDƏ VALİDEYN-QIZ  

KONFLİKTİNİN PSİXOLOJİ PROBLEMLƏRİ 

Şahnaz QULİYEVA 

1366  

SOSİAL STRUKTURDA MEYDANA GƏLƏN  

DƏYİŞİKLİKLƏRİN AİLƏ İNSTİTUTUNA TƏSİRİ 

Vüqar İSMAYILOV 

1368 

TƏLİM PSİXOLOGİYASI, TƏLİM VƏ PSİXİ İNKİŞAF 

Zenfira SƏLİMOVA, S.TAĞIYEVA 

1370 

UŞAQLARDA ÖZÜNÜ GÖSTƏRƏN IRADI NÖQSANLAR,  

YARANMA SƏBƏBLƏRI VƏ ARADAN QALDIRILMASI YOLLARI 

Nərgiz ALLAHVERDİYEVA 

1371 

İNTERNET BAĞIMLILIĞI VE ÖNLEM YOLLARI 

Mələk KERİMOVA 

1372 

HƏYAT YOLUNUN MÜXTƏLİF VARİANTLARININ QISA TƏHLİLİ 

İlahə ABDULLAYEVA 

1373 

AİLƏ SİSTEMİ VƏSİSTEM TERAPİYA 

Gülnar AĞABALAYEVA 

1376 

 

3. TRANSLATION 



1379 

 

ADEQUACY VS. ACCEPTABILITY 

Aida SULEYMANOVA 

1380 

TRANSLATION MISTAKES 

 Teymur DÜNYAMALIYEV 

1381 

HISTORY OF TRANSLATION 

Asif SƏFXANLI 

1382 

WHY TRANSLATION MATTERS

 

Asmar HASHIMLI 

1383 


 

xxviii

TRANSLATION PRACTICES 

Ayten QARAYEVA 

1384 

BODY LANGUAGE 

Ceyhun RZALI 

1385 

BEYNƏLXALQ TƏRCÜMƏÇILƏR FEDERASIYASI 

Elvin NÜRƏDDİNLİ 

1386 

BƏZİ ÇEX ZOOMETAFORİZMLƏRİNİN AZƏRBAYCAN DİLİNƏ TƏRCÜMƏSİ 

Şəbnəm HACIYEVA 

1388  

QLOBALLAŞMA VƏ AZƏRBAYCANDA TƏRCÜMƏÇİLƏRİN HAZIRLIĞI MƏSƏLƏSİ 

Ülviyyə HÜSEYNOVA 

1389 

AN APPROACH TO SCREEN TRANSLATION 

Ilhama MUSTAFAYEVA 

1390 

MULTİKULTURALİZMDƏ ( MƏDƏNİYYƏTLƏRARASI  

DİALOQDA) TƏRCÜMƏNİN YERİ 

İsmayıl RƏSULZADƏ 

1391 

İ.Y.KRAÇKOVSKİNİN “QURANİ-KƏRİM”İ RUS DİLİNƏ TƏRCÜMƏSİ HAQQINDA 

Kəmalə NURIYEVA 

1393 

THE ONLY LANGUAGE IN THE WORLD THAT DOESN`T NEED ANY TRANSLATION 

Murad ZEYNALOV 

1395 

NOTE-TAKING SKILLS IN CONSECUTIVE INTERPRETING 

Nazrin CAMALLI 

1396 

ECONOMIC TEXT TRANSLATIONS, COMMON  

MISTAKES, PROBLEMS AND SOLUTIONS 

Polad POLADOV 

1397 

THE TRANSLATION PROBLEMS IN MULTICULTURAL ENVIRONMENTS 

Şahrun PİRİYEVA 

1398 

İDİOMLARIN İNGİLİS DİLİNDƏN AZƏRBAYCAN DİLİNƏ TƏRCÜMƏ PROBLEMLƏRİ 

Tofiq QULIYEV 

1399 

EYE-CATCHING IDIOMS AND JAW-DROPPING SLANGS 

Ulvi OJAQLI 

1400 

TƏRCÜMƏ ZAMANI ETNIK TƏFƏKKÜRÜN MƏHSULU KIMI IDIOMLAR 

Vüsalə HÜSEYNOVA 

1402 

QİDA İLƏ BAĞLI KONNOTATİV REALILƏRIN DOĞMA DİLƏ TƏRCÜMƏSİNƏ DAİR 

Xuraman MƏMMƏDOVA 

1403 

TRANSLATION STUDIES AND INTERPRETING 

Zaur MIRZƏZADƏ 

1405 

TRANSLITERATION 

Zülfiyyə ABBASOVA 

1406 

LEKSİK TRANSFORMASİYALARIN NÖVLƏRİ 

Zümrüd ƏLİZADƏ 

1407 

ПРОБЛЕМЫ ПРИ ПЕРЕВОДЕ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ТЕКСТОВ 

Амина АХМЕДОВА 

1408 

İNGİLİS DİLİNDƏN BƏDİİ TƏRCÜMƏNİN PROBLEMLƏRİ LÜİS  

KEROLUN ALİSA MÖCÜZƏLƏR DİYARINDA ƏSƏRİ TİMSALINDA  

Natiq ADİLOV, Yaqub ƏLİYEV 

1410 

 

 


 

xxix

SECTION V. HISTORY AND LAW

 

1413

 

 

1. HISTORY



 

1415 

 

İLK AZƏRBAYCANLI ALİ TƏHSİLLİ QADIN – NİGAR XANIM ŞIXLİNSKAYA 

Günay HEYDƏRLİ 

1416 

AVROPA BİRLİYİNİN KİPR SİYASƏTİ 

Nərgiz QULİYEVA 

1417 

ÇAĞDAŞ TARİXİMİZİN YENİLMƏZ SƏRKƏRDƏSİ 

Baxış ƏLƏSGƏROV, Araz ƏLİYEV 

1419 

NOBEL QARDAŞLARI NEFT İSTEHSALI FİRMASININ  

MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ ƏMƏK HAQQI MƏSƏLƏSİNƏ DAİR  

(“NEFTYANOYE DELO” QƏZETİNİN MATERİALLARI ƏSASINDA) 

İlqar HACIYEV 

1422 

XXI ƏSRİN İLK DEKADASINDA İSRAIL-FƏLƏSTİN SÜLH  

DANIŞIQLARI PROSESİNDƏ ABŞ-IN İŞTİRAKI 

Nigar ƏSGƏROVA 

1423 

ŞİMALİ AZƏRBAYCANIN ÇAR RUSİYASI TƏRƏFİNDƏN  

İŞĞALI TÜRKİYƏ TARİXŞÜNASLIĞINDA 

Vidadi UMUDLU 

1425 

AZƏRBAYCANIN SƏRHƏD MÜHAFİZƏSİNİN İNKİŞAFI TARİXİ 1918-1920-Cİ İLLƏR 

Qərib ƏSGƏROV 

1426 

İRANIN AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ İLƏ MÜNASİBƏTLƏRİNDƏ  

TƏRƏDDÜDLÜ MÖVQEYİ VƏ BUNUN SƏBƏBLƏRİ 

Şəbnəm YUSİFOVA 

1428 

ОСОБЕННОСТИ ОБРЯДА ЗАХОРОНЕНИЯ В КУВШИННЫХ  

ПОГРЕБЕНИЯХ В НИЗМЕННОМ ГАРАБАХЕ 

Гюлана ГУСЕЙНОВА 

1430 

GÜRCÜSTANIN QISA TARİXİ (1801-1918) 

Günel YOLÇUYEVA 

1432 

İSLAM İNTİBAHININ ELMİ NAİLİYYƏTLƏRİ  

VƏ DÜNYA ELMİNƏ VERDİYİ TÖHFƏLƏR 

Günay HEYDƏRLİ 

1433 

“XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ QAFQAZDA GEDƏN PROSSESLƏRİN  

QAFQAZ BİRLİYİ İDEYASINA TƏSİRİ” 

Təhminə YARƏLIYEVA 

1435 

ПРОБЛЕМЫ НАУЧНЫХ ТРУДОВ ПО ИСТОРИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ  

ГОСУДАРСТВЕННОСТИ 15-16 ВЕКОВ В СОВЕТСКОЙ ИСТОРИОГРАФИИ 

Умид ИСМАЙЛОВ 

1437 

İLHAM ƏLİYEV VƏ CƏNUBİ QAFQAZ MÜASİR GEOSİYASİ ŞƏRAİTDƏ 

Ülkər MƏMMƏDZADƏ 

1439 

RUSIYA GEOSIYASƏTINDƏ QAFQAZDAN KEÇƏN ENERJI DƏHLIZININ ƏHƏMIYYƏTİ 

Əzim HEYDƏROV 

1441  

NAXÇIVAN DİYARI ƏHALİSİNİN ETNİK VƏ DİNİ TƏRKİBİ  

TARİXİ MƏNBƏLƏRDƏ (XII-XIV əsrlər) 

Elnur KƏLBİZADƏ, Həşim KƏLBİYEV 

1442 

АЗЕРБАЙДЖАНО-УКРАИНСКИЕ ОТНОШЕНИЯ 

Шахла РАГИМОВА 

1445  

ОБ АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ГОСУДАРСТВЕ САДЖИДОВ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ  

ВЫДАЮЩЕГОСЯ БРИТАНСКОГО ВОСТОКОВЕДА К.Э.БОСВОРТА 

Ламия КАФАР-ЗАДЕ 

1447 

ƏRƏB ƏNDƏLUS ƏDƏBİYYATI VƏ MƏDƏNİYYƏTİ 

Səadət İBRAHİMOVA 

1449 


 

xxx

FƏZLULLAH RƏŞIDƏDDIN HƏMƏDANININ VƏZIRLIYI 

Arzu XASIYEVA 

1450  

MƏDƏNİ İRSİN MƏHVİ 

İsrafil CƏFƏROV 

1452 

AZƏRBAYCANIN QAYAÜSTÜ RƏSMLƏRİNDƏ TƏSƏRRÜFAT  

HƏYATININ ƏSAS SAHƏLƏRİNİN TƏSVİRİ 

Anar ƏLIMƏMMƏDOV 

1453 

TARİXİ ƏLYAZMA KİTABLARIN MÜHAFİZƏSİ  

VƏ İSTİFADƏSİNİN MÜASİR PROBLEMLƏRİ 

Qutiyera CƏFƏROVA 

1455  

İRƏVAN BÖLGƏSI OSMANLI IMPERIYASININ TƏRKIBINDƏ 

Mehmet ALAUDDİN 

1457  

NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ TÜRKİYƏ CÜMHURİYYƏTİ  

İLƏ ƏLAQƏLƏRİN YARADILMASI NAXÇIVANIN BLOKADADAN  

ÇIXARILMASININ ƏSAS AMİLİ KİMİ (1990-1993-CI İLLƏR) 

Mehman ŞABANOV 

1458 

TÜRKİYƏ- RUSİYA GEOSİYASİ QARŞIDURMASININ ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ 

Elgün QƏHRƏMANOV 

1460 

Z.M.BÜNYADOVUN YARADICILIĞINDA ORTA  

ƏSRLƏR AZƏRBAYCAN TARİXİNƏ DAİR  

Elməddin QULIYEV 

1462 

1941-1945-CI İLLƏR MÜHARİBƏSİ AZƏRBAYCAN SOVET TARIXŞÜNASLIĞINDA 

Şəfa MÖVSÜMOV 

1464 

TÜRKİYƏDƏ IŞIQ ÜZÜ GÖRƏN İLK MÜHACİR NƏŞRLƏRİ 

Mətanət HÜSEYNOVA  

1465 

“MİR`ATUZ-ZAMAN Fİ TƏRİXİL-Ə`YAN” ƏSƏRİNƏ ƏSASƏN SULTAN  

TOĞRUL BƏY DÖVRÜNDƏ TƏBRİZ ŞƏHƏRİNDƏ BAŞ VERƏN HADİSƏLƏRDƏN 

Könül SADIQOVA 

1468 

ZEYL-İ TARİX-İ ALƏMARA-Yİ ABBASİ ƏSƏRİ  

AZƏRBAYCAN TARİXİNİN MƏNBƏYİ KİMİ 

Şahin AĞAYEV 

1469 

AMEA MƏRKƏZİ ELMİ KİTABXANASININ BEYNƏLXALQ  

ƏLAQƏLƏR TARİXİ VƏ MÜASİR VƏZİYYƏTİ 

Günay ALLAHVERDIYEVA 

1470  

OSMANLI DÖVLƏTİNİN ŞAHNAMƏÇİ ŞAİRİ ƏFLATUN ŞİRVANİ 

Bilal DƏDƏYEV 

1473  

ТОРГОВЫЕ СВЯЗИ ГОРОДОВ МУГАНИ 

Рамиль РУСТАМОВ 

1474 

ÜÇTƏPƏ YAŞAYIŞ YERİ  

Taleh ƏLIYEV 

1476  

ŞİMALİ AFRİKANIN ƏRƏB ÖLKƏLƏRİNİN SİYASİ  

HƏYATINDA İSLAMÇIPARTİYA VƏ HƏRƏKATLARIN ROLU 

Günel KƏRİMOVA 

1477 

XƏZƏRİN HÜQUQİ STATUSUNA DAİR DANIŞIQLAR VƏ BU  

PROSESİN HÖVZƏDƏ ENERJİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNƏ TƏSİRİ 

Pərvanə İSLAMOVA 

1478 

QƏDİM TÜRK SƏNƏTİ ƏNƏNƏLƏRİNİN TƏDQİQİNDƏ  

GƏNCƏNİN DULUSÇULUQ NÜMUNƏLƏRİNİN MULTİDİSSİPLİNAR  

ƏSASLARLA ÖYRƏNİLMƏSİNİN ƏHƏMİYYƏTİ 

Elnur HƏSƏNOV 

1480 

XXI ƏSRIN İLK DEKADASINDA İSRAIL-FƏLƏSTİN SÜLH  

DANIŞIQLARI PROSESİNDƏ ABŞ-IN İŞTİRAKI 

Nigar ƏSGƏROVA 

1481 


 

xxxi

TARİX DƏRSLƏRİNİN TƏŞKİLİNDƏ İKT  

İMKANLARINDAN İSTİFADƏ TƏCRÜBƏSİNDƏN 

Gültəkin RÜSTƏMOVA 

1483 

BİNGÖL KENTİNİN TARİHİ HAKKINDA 

Könül VƏLİYEVA 

1485 

QIPÇAQ TAYFALARI VƏ AZƏRBAYCAN 

Qumru FƏRHADOVA 

1487 

 

2. LAW

 

1491 

 

DÜNYA TƏCRÜBƏSİNDƏ AZƏRBAYCAN  

KONSTİTUSİYA NƏZARƏTİ İNSTİTUTU MODELİ 

Vüsal MƏMMƏDOV 

1492  

AZƏRBAYCANDA İNFORMASİYA CƏMİYYƏTİ:  

ELMİ-NƏZƏRİ və HÜQUQİ PROBLEMLƏRİ 

Natiq MÜRSƏLOV 

1493  

İNTERNAT MƏKTƏBLƏRİNDƏ YAŞAYAN VƏ OXUYAN UŞAQLARIN  

TİPİK ORTA MƏKTƏBLƏRƏ İNTERQRASİYASI GÜNÜNTƏLƏBİDİR  

MÖVZUSU ÜZRƏ APARILMIŞ TƏDQİQAT İŞİNİN TƏQDİMATI 

Süsən NƏBİYEVA 

1496 

ACTIVITY OF THE HUMAN RIGHTS COMMISSIONER OF THE AZERBAIJAN  

REPUBLIC FOR PROTECTION OF PEOPLE IN PLACES OF DETENTION 

Gunay SULEYMANOVA 

1497 

RIGHTS OF RELATIVES OF MISSING PERSONS 

Sarkhan MURADOV 

1498 

GƏNC ALİMİN HÜQUQLARI VƏ MÜASİR ELMDƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR 

Aqil ƏHMƏDOV 

1499 

MIGRATION POLICIES AND GOVERNANCE IN  

COUNTRY OF ORIGIN AND DESTINATION 

Aytakin NURIYEVA 

1502  

ACTIVITY OF OBBUDSMAN OF AZERBAIJAN FOR  

PREVETION OF USE OF FORCE IN PRISONS 

Gunay SULEYMANOVA 

1503  

İNSAN HÜQUQLARININ TƏMİNATI ALİMENT ÖHDƏLİKLƏRİ 

Vüsal MƏMMƏDOV 

1504   

DAHİLƏR ÖLMƏZDİL, TARİXDƏ QOYDUQLARI İZLƏR ONLARI ƏBƏDİ EDİR 

Kəmalə ABBASOVA 

1506  

MADRİD PROTOKOLUNA GÖRƏ ƏMTƏƏ  

NİŞANLARININ BEYNƏLXALQ QEYDİYYATI 

Səma ARİFLİ 

1507   

XÜSUSİ MÜLKİYYƏT HÜQUQUNUN MÜDAFİƏSİNİN ANLAYIŞI 

Aysel BABAYEVA 

1509 


 

xxxii

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

791



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

17-18, April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

PROCEEDINGS 

SECTION IV 

PHILOLOGICAL SCIENCES 

 

Philology 

Pedagogy and Psichology 

Translation 

 

 

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

792



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

793



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

17-18, April 2015, Baku, Azerbaijan 

 

PROCEEDINGS 

SECTION IV 

PHILOLOGICAL SCIENCES 

 

 

Philology 

 

 

 

 

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

794



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

AZƏRBAYCAN  DİLİ VƏ ƏDƏBİYYATI 

 

 

AZƏRBAYCAN  DİLİNİN QƏRB ŞİVƏLƏRİ VƏ TÜRK DİLİNİN QARS 

ŞİVƏLƏRİNDƏ QƏDİM TÜRK SÖZLƏRİ 

 

Sevinc QƏMBƏROVA 

Gəncə Dövlət Universiteti 



sevinc.qemberova@mail.ru 

AZƏRBAYCAN 

 

Azərbaycan dilinin qərb  şivələrinin yerləşdiyi  ərazidə ta qədimdən oğuz tayfalarının 



məskunlaşması  məlumdur. Bunu göstərən tarixi faktlar və toponimik göstəricilərlə yanaşı, 

qərb şivələri leksikasının əsasını təşkil edən qədim türk təbəqəsi də bunu bir daha təsdiqləyir. 

Dialektoloji  ədəbiyyatda türk dilinin Qars şivələri qarışıq xarakterli şivələr kimi 

səciyyələndirilir. Qərb-Oğuz  ədəbi ləhcəsinə daxil olan Azərbaycan və türk dilinin təsir 

dairəsində olan Qars şivələri ilə Azərbaycan dilinin qərb şivələri arasında kifayət qədər ortaq 

leksik material vardır. Qədim yazılı abidələrdə istifadə olunan bir çox sözlər sonradan ədəbi 

dil səviyyəsində işləkliyini itirərək öz varlıqlarını şivələrdə qoruyub saxlamışlar.  

Aba-“Azərbaycandilinin dialektoloji lüğəti”ndə  qərb  şivələrinə daxil olan Gədəbəy, 

Zəngilan şivələrində  bu vahidin “ata”, Cəbrayıl, Şəmkir şivələrində isə “ana” mənasında işlə-

dilməsi qeydə alınmışdır. Məs.: -Abam bi:lləri də kö:nə biniyə aparajax bizi, de:səη 

(Gədəbəy).  

Yerli Qars şivələrində bu söz “ana, nənə” mənalarında işlədilir. Məs.:  -Ebem varıdı. 

Yüz on yaşında. Ebem de artıh, ayıb olmasın, bizim yanımızda yatir. Kaşğarinin lüğətində aba 

“ana” mənasında verilərək oğuzca olduğu qeyd edilmişdir. 

Aşığ.Kaşğarinin lüğətində bu söz aşuk şəklində verilərək “insanın topuq sümüyü, topuq 

aşığı” kimi izah edilmişdir. Lüğətdə aşukladı “aşığına vurdu, “ol anı aşukladı=o onun aşığına, 

aşıq sümüyünə vurdu”, (aşuklar-aşuklamak) nümunəsi də verilmişdir.  

Qarsın hənək türkmənləri şivəsində bu söz “aşığ” şəklində istifadə olunur. Məs.: -Burç 

namında bir kimse varıdı. Çok böyük bir adamıdı ki Nufun tufanında gırh arşın sular üsgeldi; 

onun aşığına ancah çıhardı. 

Bildiyimiz ki, bölgələrdə “aşığ-aşığ” adlanan uşaq oyunu da var. Belə ki, uşaqlar mal-

heyvanların topuq sümüklərini toplayaraq onlarla oyun oynayırlar. Göründüyü kimi, bu 

oyunun adında da bu söz mühafizə edilmişdir. Qars tərəkəmələri  şivəsində  də buna rast 

gəlinir. Məs.: -Cızın ortasına aşıh dizerih, dört beş tane; -Kim utsa aşu udar. 

“Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz işlədilmişdir. Məs.: -Məgər sultanım, Dirsə xanıη 

oğlancığı, üç dəxi ordı uşağı meydanda aşuq oynarlardı; -Altun aşıq oynar Sancıdanıη bəgləri. 

Boşanax- asanlıqla yarılan (odun). Bu söz Azərbaycan dilinin Zəngilan şivəsində qeydə 

alınmışdır. Gürcüstan ərazisindəki Azərbaycan dili şivələrində də bu söz işlədilir. Məs.: -Bir 

az boşanax bağla, a bala. 

Qars tərəkəmələrinin  şivələrində bu söz olduğu kimi qorunub saxlanılmışdır. Məs.: -

Torpah çoh boşanağıydı. Bir yer açıldı. Külegiren aşağa tüşdü. 

Kaşğarinin lüğətində bu sözün ilkin forması “boşutğan”  şəklində qeydə alınmışdır və 

ifadə etdiyi məna “bu ot ol karın boşutğan = bu, ishal yaradan dərmandır. Çox vaxt bir şeyin 

qatılığını, sərtliyini yumşaldan nəsnəyə də belə deyilir” kimi izah edilmişdir.  



III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

795



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

Çanax- ölçü qabı, ölçü vahidi. Məs.: -Çanax aşağdan olur (Ağdam); -Bir çanax on 

girvənkədi (Zəngilan); -Maηa bir çanax taxıl ver (Gəncə). 

Qarsın Hənək türkmənləri şivəsində də bu sözdən istifadə edilir.Məs.: -Bu mübarek bi 

toprah çanağıyla bir gaş mercimek danesi alıp da yemek yapmaya çalışdı. 

Kaşğarinin lüğətində bu söz “çanak” şəklində qeydə alınaraq iki mənada işlənmişdir: 

1.ağacdan yonulmuş duzqabı, nəməkdan; 2.çanax; kasa. Oğuzca. 

 “Oğuznamə”nin dilində bu söz işlədilir. Məs.: Oğul-qız evin çanağı-çölməyi kibidür; 

Qonşı qazan almaq çanaqdan su içmək kibidir. 

Dam – hər cür tikili, bina. Cəbrayıl  şivəsində bu söz istifadə edilir. Məs.: -Toy damı 

tix´məx

´ 

çox çətindi. 



Qars azərbaycanlıları və tərəkəmələrinin şivələrində də bu söz işlədilir. Məs.: -Pedişağın 

fil bahçası da garının damına pitişiğ idi; -Yere goyduh yer tutmadı, göğa goyduh, göy 

tutmadı; dama goyduh, dam tutmadı. 

Kaşğarinin lüğətində belə bir məsəl qeydə alınmışdır: “tam külf yıkıldı=dam gurultu ilə 

yıxıldı”. Müəllif oğuz qəbilələrinin ləhcələrində izlənilən d

etmişdir: “Oğuzlar və onlara yaxın olanlar sözdəki t hərfini d ilə əvəz edirlər. Türklər dəvəyə 

”təwəy”, bunlar “dəvəy” deyirlər. Eynilə  dəlik mənasına gələn söz türklərdə “öt”, bunlarda 

“öd” olur”. 

 “Oğuznamə”nin dilində bu söz işlədilir. Məs.: Nərdübanı tam üstinə  çəkmə, aqibət 

sarqup enərsən. 

İlkindi-axşamüstü, günbatan vaxtı. Bu söz Ağdam, Borçalı, Hamamlı, Qazax və digər 

qərb  şivələrində  işlədilir. Məs.: -Xoruz sə:r də maηlıyır, günorta da maηlıyır, ilkindi də 

(Şəmkir). 

Qars tərəkəmələrinin şivəsində də bu vahidə rast gəlinir. Məs.: -İlkindiynen gün ortan 

çağında. 

Kaşğarinin lüğətində ikindi “ikindi, ikindi namazı vaxtı” sözü qeydə alınmışdır. 

 “Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz işlədilmişdir. Məs.: -Aydır: “Mərə qocalar, ekindü 

vəqti munı maηa çevirəsiz, yiyəm” –dedi. 

Qərb şivələrinin müqayisəli-tarixi metodla tədqiqi bir daha göstərir ki, qədim tayfa dili 

elementləri ən çox bu bölgədə qorunub saxlanılmışdır. 



 

 

ƏDƏBIYYATDA SIYASI OXŞAR (DVOYNIK) ARXETIPININ 

TƏZAHÜRFORMALARI (K. ABDULLANIN “YARIMÇIQ ƏLYAZMA” 

VƏ L. FEYXTVANGERIN “YALANÇI NERON” ƏSƏRLƏRININ 

ƏSASINDA) 

 

Elnarə QARAGÖZOVA 

AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu 



e.garagozova.bsu@gmail.com 

AZƏRBAYCAN 

 

İnsan özünü dərk etdiyi qədim zamanlardan bəri öz oxşarının mövcudluğuna 



inanmışdır. Bir çox mədəniyyətlərdə insanın və heyvanların oxşarlarının mövcudluğuna inam 

özünü göstərir. Oxşar obrazının yaranması qədim mifoloji köklərə dayanır. Lakin oxşar obrazı 

çox zaman insanın mənfi səciyyəli  əkizi, faciəli mövzu ilə bağlıdır. Məsələn, alman 

folklorunda belə bir obraz  doppelganger (hərfi tərcüməsi "phantom əkiz") adlanır. Bəzi 

inanclara görə doppelganger xəstəlik və ya təhlükə ehtimalı olduqda insanın dostlarına və ya 


III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

796



 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

qohumlarına görünür. Şotlandiya folklorunda da oxşar doppelganger kimi təzahür edir. 

Norveç mifologiyasında bu  «vardøger» adlı sirli kabus kimi meydana çıxır. 

Bu motiv xüsusilə XIX-XX əsrlərdə inkişaf etmişdi. Bir çox bədii nümunələrdə oxşar 

əsasən şeytani əkiz kimi meydana çıxır. Onun görünməsi bəzən qəhrəmanın tezliklə öləcəyini 

xəbər verir. Oxşar çox zaman insanın  "qaranlıq tərəfi», alter ego, düşmən kimi səciyyələnir. 

Doppelgangerlərə Hofmanın  əsərlərində, Puşkinin “Vasilyevski adasında tənha ev”, 

Odoyevskinin “Silfida”, Qoqolun “Şinel”, Dostoyevskinin “Oxşar”, C. Hoqqun “Bağışlanmış 

günahkarın tövbəsi”, Edqar Ponun “Vilyam Vilson”, “Qara pişik”, R.L.Stivensonun “Sahibkar 

Ballatre” əsərlərində rast gəlinir.  

İnsanın qeyri-maddi oxşarı olan  "Ka" haqqında Misir konsepsiyası da maraqlıdır. Lakin 

Avropalı həmkarından  fərqli olaraq Misirli Ka qeyri-adi, çox yönlü bir fenomen deyil, kifayət 

qədər təbii qəbul edilir və heç bir mistik dəhşəti özündə ehtiva etmir.  

Ədəbiyyatda rast gəlinən maraqlı oxşar növlərindən biri siyasi oxşarlardır. Bu məqsədlə 

L. Feyxtvangerin “Yalançı Neron” və K. Abdullanın “Yarımçıq əlyazma” əsərlərinin qarşılıqlı 

müqayisəsi maraqlı faktların ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur.  



Oxşarın meydana çıxması. K. Abdullanın “Yarımçıq  əlyazma” romanında  Şah 

İsmayılın lələsi (tərbiyəçisi) Hüseyn bəy Lələ şahın tapşırığı ilə onun Xızır adlı oxşarını tapıb 

gətirir.  Şahın tapşırığı ilə  Lələ  Xızıra  şahın hər jestini, mimikasını, o cümlədən  şətrənc 

(şahmat) oynamağı da öyrədir və onu gizli şəkildə saxlayır. Xızırın  şahdan yeganə fərqi onun 

Xətai təxəllüsü ilə çox gözəl şeirlər yazması idi. Şahın özü də bu şeirləri olduqca bəyənir.  

L. Feyxtvangerin „Yalançı Neron“ əsərində isə Imperator Neronun oxşarı Terrensini 

Senator Varron tapıb gətirir ki, imperator onunla əylənsin. Neronun ölümündən sonra Varron 

paytaxtdan uzaqlaşır, uzaq Suriyada yaşamağa başlayır. Qəflətən bu vilayətə qubernator təyin 

edilən Tseyon onu sıxışdırır, külli miqdarda vergi verməyə məcbur edir. Varron qərara gəlir ki, 

vilayətdə qarışıqlıq salsın. Bu məqsədlə  də Terrensini yalançı Neron kimi siyasi səhnəyə 

çıxarır.  


Yüklə 9,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin