Qaldirilmasi yollari

I FƏSİL. BEYNƏLXALQ MARKETİNQ ANLAYIŞI VƏ ONUN TƏTBİQİ 
İSTİQAMƏTİNDƏ NƏZƏRİ-METODOLOJİ ƏSASLAR 
 
1.1. Beynəlxalq marketinqin dünya iqtisadiyyatında rolu. Firmaların 
beynəlxalq marketinq mühiti və onun idarə edilməsi 
Marketinqin prinsip və metodlarından istifadə xarici iqtisadi fəaliyyətdə xüsusi 
aktuallıq kəsb edir. Müəssisənin bu sahədə verdiyi qərarlar strateji və operativ hesab 
edilə bilər. Müəssisənin bütün gələcək fəaliyyətlərini müəyyən edən ən vacib strateji 
qərarlar arasında beynəlxalq əmək bölgüsündə bu və ya digər şəkildə iştirak etmək, 
bazar seçimi və onlara nüfuz etmə metodları, seçilmiş bazarlarda müəssisənin bazar 
davranışı strategiyaları barədə qərarlar daxildir. 
Bu qərarların hazırlanması və qəbul edilməsi müəssisənin ümumi elmi-texniki, 
istehsalat, sosial, maliyyə və iqtisadi fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsi olan hərtərəfli 
beynəlxalq bazar fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsini tələb edir. 
Xarici bazara çıxmaq üçün son qərar verməzdən əvvəl müəssisə xarici iqtisadi 
fəaliyyətinə, beynəlxalq marketinqinə dair bir konsepsiya hazırlamalı və sonra bu 
məsələlərin ətraflı araşdırılmasına başlamalıdır. 
Xarici təcrübədə marketinq sahəsindəki xarici iqtisadi fəaliyyətə beynəlxalq 
marketinq deyilir. 60-cı illərdə bu sahənin meydana gəlməsinin və inkişafı prosesinin
obyektiv əsasını beynəlxalq əmək bölgüsünün dərinləşdirilməsi (ixtisaslaşma) prosesi, 
müxtəlif ölkələrdə malların istehsalı və istehlakı üçün şərtlərin intensivləşdirilməsi 
təşkil etmişdir. Məsələn, Qərbi Avropa ölkələrinin avtomobil sənayesində artıq 
zamanla ixtisaslaşma baş verir: 1970-ci illərin ortalarında Fransa və İtaliyanın 
məhsullarının üçdə ikisinə qədər xaricə, üçdə birindən çoxu İngiltərəyə ixrac olunurdu. 
Bir növ marketinq sistemi olaraq, beynəlxalq marketinq konsepsiyasının 
yaranması və inkişafı iyirminci əsrin 60-70-ci illərinə təsadüf edir. Məhz bu dövrdə 
bazar fəaliyyətinin beynəlxalq miqyasda yenidən qurulması üçün zəruri ilkin şərtlər 
əvvəlki dövrdə effektiv bir korporativ idarəetmə sistemi və milli bazarlarda rəqabət 

---

12 
vasitəsi kimi effektivliyini sübut edən marketinq prinsipləri əsasında formalaşdırıldı 
(Axundov Ş.Ə. 2013: s.591)
. 
Dünya bazarlarında rəqabətin daha da kəskinləşməsi ilə xarakterizə olunan 
cəmiyyətin həyatının iqtisadi sahəsinin müasir inkişaf şəraitində həm texnoloji, həm də 
təşkilati istehsal modelləri, həddindən artıq məlumata doyma və ümumilikdə iqtisadi 
fəaliyyət daha da mürəkkəb və şaxəlidir. Həmçinin, dünya iqtisadiyyatının daha da 
beynəlmiləlləşməsi, beynəlxalq ticarətin genişlənməsi, kapital və işçi qüvvəsinin daha 
dinamik və kütləvi hərəkəti sayəsində marketinqin beynəlxalq aspektləri əhəmiyyətli 
dərəcədə yenilənir. 
Zamanla formalaşan xarici iqtisadi əlaqələr müəssisə və təşkilatların iqtisadi 
fəaliyyətinin getdikcə görünən bir hissəsinə çevrilir. Hazırda bütün ölkələr üçün xarici 
ölkələrdən olan tərəfdaşlarla iqtisadi, sənaye, elmi və texniki əməkdaşlıqda iştirak 
etməyə maraq günbəgün artmaqdadır. Bu şəraitdə istehsal sektorunda, kiçik 
müəssisələrdə və dövlət qurumlarında işləyənlərin sayının artması dünya bazarı, 
quruluşu, ticari əməliyyatların təşkili və texnikası haqqında obyektiv məlumatlara 
ehtiyac duyulur. 
Xarici bazarlarla əlaqədar açıqlığın artması və bu bazarlarla əlaqələrini 
yaxşılaşdırmaq istiqamətində bir çox müəssisə üçün beynəlxalq marketinqin 
öyrənilməsi və tətbiq edilməsi zəruri xarakter daşıyır. 
Ayrı- ayrı şirkətlər və təşkilatlar üçün beynəlxalq marketinqin yaranması üçün 
əsas şərtlər aşağıdakılardır: 
● beynəlxalq sferada dövlətlərin müstəqilliyi; 
● beynəlxalq və milli qanunvericiliyin olması; 
● tələbin təklifdən artıq olması, bazarın mal və xidmətlər ilə doyması; 
● milli pul sistemlərinin mövcudluğu; 
● inkişaf etmiş bazar infrastrukturu; 
● əhalinin həyat səviyyəsinin, bir sıra quruluşların yaxşılaşdırılması və buna görə 
istehsal edilən xidmətlərə tələbatın artması; 

---

13 
● təşkilatların və şirkətlərin xarici satış bazarlarının genişləndirilməsi və mənfəəti 
artırmaq istəyi; 
● kooperativ istehsalın inkişafı və xidmətlərin göstərilməsi. 
“Beynəlxalq marketinq” ifadəsi mütəxəssislər arasında kifayət qədər geniş yayılsa 
da, vahid şəkildə qəbul edilmiş tərifi hələ də mövcud deyil. Beynəlxalq marketinqin 
inkişafında bir neçə mərhələ var: 
● ənənəvi ixrac - malların xaricə daha çox dəstək olmadan satılması; 
● ixrac marketinqi - ixracatçı istehsalının bazarın tələblərinə uyğunlaşdırılması 
və malların bütün yoluna nəzarət edilməsi; 
● beynəlxalq marketinq - ixracatçı tərəfindən bütün marketinq alətlərindən 
istifadə edərək bazarın dərindən araşdırılması; 
● qlobal marketinq - marketinq fəaliyyətinin müəssisənin bütün funksional 
sahələrini əhatə etməsi.