Qaldirilmasi yollari

3.2. Beynəlxalq marketinq fəaliyyətinin effektiv inkişaf istiqamətləri 
Beynəlxalq marketinq fəaliyyətləri beynəlxalq ticarətlə başlayır. Beynəlxalq 
ticarət tarixini nəzərə alsaq, İkinci Dünya Müharibəsindən əvvəl yarandığını anlaya 
bilərik. II Dünya Müharibəsindən sonra iqtisadi böyümə və ticarətdə dünya 
səviyyəsində bir artım oldu. Beynəlxalq marketinq ilk olaraq, yüksək sənaye ölkələri 
arasında baş vermişdir. 1950-1960-cı illər Amerika əməliyyatlarının böyüməsi və 
genişlənməsi ilə yadda qaldı. 1970-80-ci illərdə Avropa və Yaponiyada şirkətlər 

---

57 
böyüməyə və genişlənməyə başladılar. 1990-cı illərdə artıq Çin və Hindistan inkişaf 
etməkdə olan bazarlar yaradırdı. 
Beynəlxalq marketinqin inkişafının səbəbləri dörd əsas başlıq altında 
ümumiləşdirilə bilər: daxili bazarda doyma, qlobal rəqabət, qlobal əməkdaşlığa ehtiyac 
və internet şəbəkəsinin inkişafı:
Daxili bazarda məmnunluğun əldə edilməsi bazarın doyma dərəcəsindən asılıdır. 
Bazar doyması çox vaxt mövcud bazarda potensial gəlirliliyin çatışmazlığı səbəbindən 
işin rəqabət edə bilməməsi mənasına gələ bilər, eyni zamanda güclü tələb və gələcəkdə 
böyümə potensialını da göstərə bilər. Doymuş bir bazarda uğur qazanmaq yaradıcılıq, 
yenilik və tutarlılıq tələb edir. 
Yeni məhsulların bazara çıxarılması və ya məhsulların yaxşılaşdırılması: Doymuş 
bir bazara girməyin ən təsirli yollarından biri, sektor üçün yeni bir məhsul təklif etmək 
və ya mövcud olanı yaxşılaşdırmaqdır. Məqsəd bazarda tələbatı artıracaq və işin bazar 
payını rəqiblərdən uzaqlaşdırmasına imkan verəcək bir şey təklif etməkdir. Rəqabət 
tələb edən bir məhsul yaradaraq sənayeyə girmək lazımdır. 
Qiymətləndirmənin tənzimlənməsi: Bu zaman iki yoldan istifadə etmək 
mümkündür. Büdcələrini düşünən müştəriləri ələ keçirtmək üçün rəqabəti alt-üst etmək 
olar, ancaq bu riskli ola bilər, çünki ucuz olduqda müştərilər məhsulun keyfiyyət 
cəhətdən qənaətbəxş olmadığını fikirləşə bilərlər. Digər tərəfdən qiymətləri artıra və 
məhsulları mükafat və ya yüksək səviyyəli seçim kimi təqdim etmək olar. 
Əlavə xidmətlər: Yeni məhsullar təklif etmək və ya qiymət strategiyasını 
dəyişdirməklə yanaşı, bazar payını ələ keçirmək üçün müştərilərə olan dəyəri artıra 
bilməliyik. Şirkətdən satın alma dəyərini artırmaq üçün pulsuz artımlar və ya 7/24 
müştəri dəstəyi kimi müştəri təşviqləri də təklif etmək olar. 
Müştəri sadiqliyinə fokuslanmaq: Endirimlər, pulsuz sınaqlar, fərdiləşdirmə kimi 
təşviq təklif edən sədaqət proqramları yaradaraq dəyər anlayışını bir addım daha irəli 
aparmağı düşünülməlidir.

---

58 
Rəqabətin qlobal bir mühitə keçməsi daxili bazarlarda rəqabətin artmasına və 
sərhədyanı bazarlara keçməyə səbəb olur. Qlobal rəqabət qlobal əməkdaşlıqları da bir 
araya gətirir.
İnternetlə elektron ticarətin inkişafı əsas struktur dəyişikliklərinə səbəb olur. Bu 
gün onlayn ticarət dünya ticarətinin 45% -ni təşkil edir. Bu gün yalnız internetdə 
fəaliyyət göstərən rəqəmsal mağazalar və müəssisələr var. Amazon.com ilk çıxdıqda, 
bir çox insan bunun uzunömürlü olmayacağını və 5-10 ildən sonra dayandırılacağı 
fikrini müdafiə etmişdir. Ancaq bu gün amazon.com ən gəlirli və ən sürətli böyüyən 
müəssisələrdən biridir.
“Qlobal” termini həm rəqabət təzyiqi, həm də bazar imkanlarının genişlənməsi 
deməkdir. Bir şirkət yerli və ya beynəlxalq səviyyədə fəaliyyət göstərdikdə mütləq 
rəqabətlə qarşılaşır. Başqa sözlə, yerli bir şirkət olmaq, işi qlobal rəqabətin təzyiqindən 
azad etmir. Əksinə, yerli, kiçik müəssisələr daha çox qlobal rəqabət yaşayır.
Beynəlxalq bazarlara açmağı planlaşdıran əməliyyatlar, onları bazara çıxarmaq və 
məhsullarını, xidmətlərini, qiymət, saxlama və paylama sistemlərini müştəri tələbləri 
və ehtiyacları çərçivəsində inkişaf etdirə bilmək üçün yeni marketinq strategiyaları 
inkişaf etdirir. Beynəlxalq bazarın qərarından sonra müştəri mərkəzli bir mədəniyyətə 
sahib olmaq lazımdır. Müştəri mərkəzli bir mədəniyyətə sahib olmaq üçün “İstehsal 
etdiyimi satıram” yanaşması, “İstədiyimi təklif etməliyəm” yanaşması və tətbiqləri bu 
istiqamətdə yenidən gözdən keçirilməli və qurulmalıdır. 
Beynəlxalq marketinq fəaliyyətini həyata keçirəcək müəssisələr aşağıdakı beş 
sahədə qərar qəbul etmə ilə qarşılaşırlar:
● “Beynəlxalq marketinq qərarı” şirkətin öz resurslarının xarici marketinqlə 
məşğul olmaq üçün kifayət qədər cəlbedici olub olmadığına qərar verməkdir.
● “Bazar seçimi qərarı” hansı xarici bazara girəcəyini müəyyənləşdirir.
● “Giriş və əməliyyat qərarları” cəlbedici xarici bazara çıxmağın yollarını və 
firmanın necə fəaliyyət göstərməsini müəyyənləşdirir.

---

59 
● “Marketinq karması qərarı” həmin bazar üçün məhsul, qiymət, paylama və 
təşviqin uyğun birləşməsini yaradır.
● “Marketinq təşkilatçılığı qərarı” firmaya beynəlxalq iqtisadi fəaliyyətində ən 
uyğun nəzarət mexanizmini yaratmağa və təmin etməyə imkan verir.
Yaşanan inkişaf və tətbiq edilən yeniliklər ölkələr arasındakı sərhədlərin itməsi, 
nəqliyyat və rabitə texnologiyasındakı inkişaf, müəssisələrin məhsullarını xarici 
bazarlara satmaq xaricində də strategiya hazırlamalarını və həyata keçirmələrini zəruri 
etdi. İndi xarici bazarlarda uğur qazanmaq üçün müəssisələrin xarici bazarlardakı 
fəaliyyətlər haqqında məlumat sahibi olmaları, ixrac etdikləri ölkələrdə istehlakçı 
ehtiyaclarını tanımaları, tətbiq olunan siyasət və strategiyaları bilmələri, bir sözlə bütün 
ətraf mühitə diqqət yetirmələri lazımdır. Bu, beynəlxalq marketinqin müəssisələr üçün 
nə qədər vacib olduğunu izah edir.
Müəssisələrin beynəlmiləlləşmə prosesinə ixracata xarici müəssisələr, müştərək 
müəssisələr və xarici birbaşa investisiya fəaliyyətləri ilə lisenziya müqavilələri daxildir 
(Sandhusen R.L. 2012: p.559)
.