Qarshi – 2023 1-mavzu. Din ijtimoiy madaniyat hodisa sifatidagi ahamiyati. Reja

2-reja bayoni. Xalqaro missionerlik tashkilotlari va ularning
targ‘ibot usullari.

Missionerlik harakatini eng ko‘p olib boradiganlar, hozirgi kunda, bu «Iegov shohidlari» diniy tashkiloti vakillaridir. Ularning vakillarini jamoat joylarida, xiyobon va mahallalarda ochiqdan-ochiq missionerlik ruhidagi adabiyotlarini tarqatishlarini kuzatish mumkin.

Missionerlik bilan faol shug‘ullanuvchi «Iegov shohidlari» sektasida ta’sir etish mexanizmlari aniq va lo‘nda qilib ishlangan. Bu yo‘nalish 19-asrning 70-yillarida AQSHda vujudga kelgan. Bugungi kunda jahonning turli mamlakatlarida 100 ga yaqin bo‘linmalariga ega. Bu tashkilot qat’iy markazlashgan bo‘lib, uning boshqaruvchi raisi cheklanmagan hokimiyatga ega. YUqoridan pastga ko‘rsatmalar va adabiyotlar, pastdan yuqoriga hisobotlar yuborib turiladi. «Iegov shohidlari» o‘zining matbuot organiga ega. «Posbon minora», «Uyg‘on». Bu jurnallar jahon xalqlarining 160 dan ziyod tilida nashr qilinib, dunyoning turli burchaklarida tarqatiladi.
Ularning tarqatayotgan adabiyotlari didli, rangli va chiroyli manzaralar bilan tasvirlangan. «Jalb etuvchilar»ning ovoz ohanglari tinchlantiruvchi va mehrli sado etadi. Mutaxassislarning aytishicha, «Iegov shohidlari» sektasi a’zolari jalb etishning 86 xil usulidan foydalanar ekanlar.
Ular ko‘pincha quyidagi turdagi kishilarni o‘z ta’sir doiralariga olishga urinadilar.
-birinchi va to‘rtinchi kurs talabalari;
-keksalar ayniqsa, endigina nafaqaga chiqqanlar va yolg‘iz qariyalar;
-o‘z o‘rnini topishga intilayotgan o‘smirlar;
-kuchli stressni (kasallik, yaqin odamining vafoti, ajralish va x.k.) boshidan kechirayotganlar;
-qochoqlar va ishsizlar.
Yana bir missionerlik harakati bilan shug‘ullanayotgan diniy tashkilot «To‘liq injil xristian cherkovi»dir. Ular ba’zi ibodat uylarida o‘zbek tilida ibodatlarni olib bormoqdalar, moddiy yordam ko‘rsatish orqali o‘z dinlariga da’vat qilishga harakat qilmoqdalar.
Missionerlik faoliyatining eng cho‘qqisi bu prozelitizm. Prozelitizmi-bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri biron bir dinga ishongan fuqaroni majburan o‘z dinidan voz kechishi va o‘zga dinni qabul qilishga majbur qilishdan iborat.
Prozelitizm illatining ba’zi bir noxush natijalarini keltirish mumkin: bir qancha vaqt islom dinida yurib, keyin xristian dinini qabul qilgan kishilar vafot etganda, jasadlarini musulmon qarlariga qo‘yish muammo tug‘dirmoqda. Sababi, mayitning musulmon ota-onalari o‘z farzandlarini xristian mozoriga dafn etishni xohlamaydilar. Musulmonlar esa, xristian dini vakili jasadini o‘z musulmon birodarlari yotgan joyga ular uchun haqorat deb biladilar. Natijada kelishmovchiliklar kelib chiqadi.
Missionerlik qonun orqali ta’qib qilinib turiladi: O‘zbekiston Respublikasida vijdon erkinligi qonunan kafolatlangan. Har bir fuqaro xohlagan diniga e’tiqod qilishi mumkin. Davlat va diniy tashkilotlar bir-biridan ajratilgan. SHu bilan birga diniy konfessiyalar o‘rtasidagi tinchlik, totuvlik va daxlsizlikni ta’minlash maqsadida prozelitizm (bir diniy konfessiyadagi dindorlarni boshqasiga kiritishga qatilgan xatti-harakatlar) va har qanday missionerlik faoliyati qonunan man etilgan.
Ushbu qoidaning buzlishiga aybdor bo‘lgan shaxslar qonun oldida javobgarlikka tortiladilar.(Jinoyat kodeksining 216(1), 216(2) moddalari)
Aholining, xususan soha mutaxassislarining, missionerlik haqida ma’lumotga ega bo‘lishlari ularning burch va vazifalari sanaladi. CHunki yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “Islom-bu ajdodlarimiz, ota-bobolarimiz dini. Uni tashqi ta’sir, buzg‘unchi unsurlardan tozalash muqaddas burch sanaladi.”
Hozirgi kunda Markaziy Osiyoning bir qismini ham qamrab olgan ushbu hudud xristian missiyalarining asosiy harakat nuqtasiga aylangan. Missiyalar tomonidan ushbu hududlarni o‘zlashtirish uchun bir qator rejalar ishlab chiqilgan. “Tong - 2000” nomli missionerlik dasturining muallifi J. Montgomerining fikricha, xristianlik o‘z tarixida bir avlod hayot davrining o‘zida amalga oshirish uchun 700 dan ortiq Butunjahon injillashtirish rejalariga ega bo‘lgan.
Muayyan ijtimoiy guruhlarni tanlab olish va ular bilan maqsadli ishlash missionerlik strategiyasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Xususan, protestant missioneri R.Adler “Havoriy Pavlus davrida va hozirgi kunda missionerlik metodlari” kitobida yozishicha, Xitoyda “Qo‘llab-quvvatlash jamiyati” nomli missionerlik tashkiloti ziyolilar va mansabdor shaxslarni o‘ziga jalb qilish orqali muvaffaqiyatlarga erishgan.
«Dunyo operatsiyasi» kitobining muallifi, taniqli missioner P.Djonstoun esa, talabalarni missionerlik faoliyatining asosiy ob’ekti deb qarab, jumladan, shunday deydi: “Butun dunyoda universitet va kollejlarda 37 million talaba tahsil oladi. Ularning ko‘plari 20 yildan so‘ng yirik mansablarni egallashadi”. Darhaqiqat missionerlar o‘z faoliyatida talabalar va yoshlarga katta ahamiyat beradilar. Masalan, “Kechki Bishkek” tashkiloti tomonidan chiqarilgan axborotnoma va Qirg‘iziston xavfsizlik xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, hozirda ayrim qirg‘iz yoshlaridan 15 mingi xristianlikni qabul qilgan. Qozog‘istonda ham ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, hozirgi kunga kelib 800 000 ga yaqin sobiq musulmon aholi protestantlikni qabul qilgan.
Missionerlik strategiyasining yana bir muhim tarkibiy qismi bu diniy tashkilotlar sonini oshirishga intilishdir. “DAWN” (“Kun chiqishi”) missionerlik harakati rahbari D.Montgommeri fikricha: “Cherkovlarni ko‘paytirish strategiyasi - xalqlarni masihiylikka o‘tkazishning eng to‘g‘ri yo‘lidir”.
Buning isbotini Qirg‘iziston hukumati xuzuridagi Din ishlari qo‘mitasining ma’lumotlarida ham ko‘rish mumkin. Unga ko‘ra, hozirgi kunda Qirg‘izistonda 216 protestant diniy tashkiloti, shu jumladan, 20 ta xorijiy konfessiyalarning missiyalari faoliyat yuritmoqda. So‘nggi yillarda mamlakatga 830 ta missioner kelgan, ularning asosiy ulushi Janubiy Koreya, AQSH, Germaniya kabi davlatlardan kelgan da’vatchilarga to‘g‘ri keladi.
Missionerlar tomonidan “Mun izdoshlari”, “Greys cherkovi”, “Iso Masih cherkovi”, “Yangi Hayot”, “Sunn Bagыm” kabi cherkovlar tuzilib, Ettinchi kun adventistlari, baptistlar, To‘liq injil xristianlari, Iegovo shohidlari cherkovlari ishi faollashtirilgan.
Missionerlar o‘z faoliyatlari orqasida siyosiy yoki iqtisodiy maqsadlar yotganini umuman tan olishmaydi. «1040 Oyna» hududiga qiziqishlarini ular diniy nuqtai nazardan asoslashga urinadilar. Xususan, ularning fikrlaricha, ushbu hududda “Bibliya”dagi ko‘p voqealar sodir bo‘lgan. Xudo ilk insonlar Odam va Havvoni shu hududga tushirgani, Iso Masih tug‘ilib o‘sib, o‘z havoriylari bilan faoliyat olib borgani xamda ilk masihiy cherkovi shu erda paydo bo‘lgani haqidagi fikrlar shular jumlasidandir. Bu hudud quruqlikning 13 qismini tashkil qilishi, 4 milliard aholi istiqomat qilishi, dunyodagi eng kam injillashtirilgan 50 davlatning 37 tasi shu hududda joylashgani ham bu xalqlarga «Najot keltiruvchi Xushxabarni» etkazish zarurligiga “asos” sifatida keltiriladi.
Bu gaplar asl maqsadni yashirish uchun bir niqob, xolos. Aslida asosiy maqsad ushbu hududlardagi xalqlarni injillashtirish orqali ularning birdamligiga putur etkazish, ichki nizolarni keltirib chiqarish orqali ularning rivojlanishiga to‘sqinlik qilish va qaram etishdan iborat. Agar «masihiy» lardan biri yuqori davlat organlariga ishga kirsa nur ustiga a’lo nur bo‘ladi.
Missionerlikka boyish yo‘llaridan biri sifatida qarovchilar ham talaygina ekanini ham qayd etish lozim. Ma’lumki, ko‘pchilik protestant jamoalari o‘z a’zolari daromadlarining muayyan qismini cherkov hisobiga o‘tkazishni talab qiladi. Ba’zi cherkovlarda bu narsa majburiy bo‘lmasa, xayr-ehson qilish qattiq targ‘ib qilinadi. Tadrijiy va agressiv targ‘ibot olib borilishi natijasida kishilar “o‘z xohishlari bilan” bor budlarini cherkovga topshirishadi. Oddiy dindorlar, jumladan, yangi prozelitlar ham kamtarona, tashkilot rahbarlari esa hashamatli ofislarda o‘tirib shohona hayot kechirishadi.
Buning isboti sifatida quyidagi misolni keltirish mumkin. Yaqinda Rossiyada «Serkov Bogomateri» nomli sekta ustidan bo‘lib o‘tgan sud jarayonlarida ushbu sekta rahbarlari o‘z izdoshlaridan xudo yo‘lida xonadonlarini o‘z rahnamolariga xadya qilishga da’vat qilishgani va shu yo‘sinda bir necha fuqarolar o‘z kvartiralarini soxta rahbarlarga hadya qilib yuborishgani e’lon qilindi.
Mamlakatimizdagi bir qator cherkovlarda ham xayr-ehson yig‘ish yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Cherkovlarga keladiganlar orasida o‘ziga to‘q odamlar juda kamchilikni tashkil qilsa-da har bir ishtirokchi eng kamida 3000-4000 so‘mdan xayriya qilishi tabiiy hol xisoblanadi.