13-Mavzu: Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida Geografiya tasavvur va tushunchalarni shakllantirishning metodik asoslari Reja Tasavvur xaqida umumiy tushunchalar
Tayanch tushunchalar: Geografiya tasavvurlari; Geografiya tushunchalari; tasavvurning tushunchadan farqi; Geografiya tushunchalari hosil bo’lishining boshlang’ich davri; tushunchalarning turlari; yakka tartibdagi va umumiy tushunchalar; tahlil-sintezlash-tafakkur operatsiyasi; tushunchalarning rivojlanishida metodik sharoitlar; tushunchalarni amaliyot bilan bog’lanishi.
Tasavvur- sezgi organlar faoliyatining, hotiraning yoki tasavvur qilish mahsulidir.
Tushuncha – tafakkur mahsuloti hisoblanadi. Tushunchalar qabul qilinadigan va tasavvur etiladigan narsalar ustida fikr yuritish natijasida vujudga keladi. Tushuncha butun narsalar sinfiga taaluqli umumlashgan mazmunni aks ettiradi.
Maktabda o‘qishning birinchi yilida bolalar atrof olam bilan tanishish o‘quv kitobidan ertak va hikoyalarni o‘qish, tabiatdagi kuzatishlar asosida o‘simlik va hayvon organizmlari to‘g‘risida umumiy oddiy Geografiya tushunchalarini oladilar. Kelgusi sinflarda ular tajribalar o‘tkazishda, kuzatishlar, ekskursiyalar, amaliy ishlar vaqtida tabiat to‘g‘risidagi konkret tushunchalarga ega bo‘ladilar.
Umumiy tushunchalarni shakllantirishda o‘qituvchi:
obyektlarni maqsadga yo‘nalgan holda qabul qilib olishlinishni tashkil qilishi;
tabiat jismlari va hodisalari to‘g‘risida har bir yangi tushunchani tahlil qilishi va barcha narsalarda, ilgari o‘zlashtirilganlarda takrorlanadigan muhim belgilarni ajratishi;
ikkinchi darajali uncha muhim bo‘lmagan barcha belgilarni mavhumlashtirish, buning uchun uncha muhim bo‘lmagan turlanadigan belgili, lekin muhim belgilarini saqlagan (lola va binafsha, boychechak va lola) narsalardan foydalanish lozim.
Geografiya tushunchalarni shakllantirishda har xil operatsiyalar: sintez, tahlil, taqqoslash, mavxumlashtirish, konktetlashtirish, umumlashtirishdan foydalanishga alohida ahamiyat berilish kerak.
