Qarshi Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti


 Tabiiy sharoiti va resurslari



Yüklə 447,52 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/12
tarix04.03.2022
ölçüsü447,52 Kb.
#53388
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
amerika qoshma shtatlari

1.2. Tabiiy sharoiti va resurslari. Tabiiy   sharoiti va resurslari  xilma-xil  

tabiiy      sharoitga    ega        va    foydali   qazilma  resurslariga      boy.     Mam;akatning  

asosiy    hududi  ikkita    tog`li  ,    birmuncha      qirgo`qchil        g`arb      va  tekislikdan 

namlikga  ega.   

Mamlakatning   sharqida Atlantika    okeani  qirg`og‘i   bo`ylab    o`rtacha  

balandlikdagi   appalachi  tog`lari    markazida     markaziy  va  Buyuk  tekisliklar  

ga`rbida    yirik   tog`  massivi Kordilera  janubiy  sharqida  esa   Atlanta  bo`yi  

Florida    va  Meksika      qig`oq  bo`yi  past  tekilsliklari    joylashgan    .  Eng      yuqori  

nuqtasi Mak-Kinli  tog`i   Alyaskadan janubga  joylashgan s eng  past  nuqtasi  ajal  

vodiysidir .Qoyali    tog`lar ,   Qirg`oq bo`yi   tog`  tizmalari , Kaskatli va  Serra- 

Niva  tog`lari ,Yukon  (Alyaska ),  Kolumbiya   platolari Katta hafza   va Kolarada 

platosi  oralig`idagi    Uyillamit    va  mashhur      Kaliforniya      vodiylari    (Farg`ona 

vodiysiga o`xshash)  xo`jalik jihatdan o`zlashtirilganligi Bilan  ajralib  turadi. 

Kordilyera      yirik    iqlimiy        chegara        bo`lib      Tinch    va    Atlantika   

havzalari   uchun  suv  ayirg`ich   rolini  bajaradi . Relefning  meridional yo`nalishi  

esa iqlimiy  tuproq  o`simlik sharoitlaridan  tashqari  muhim iqtisodiy indikatorlar -  

transport   to`ri  va  aholi  joylashuviga  tasir  ko`rsatgan .  

AQSH  iqlimi      xilma-    xil.   Hududning    katta    qismida      mo`tadil    va    sub  

arktika    iqlimi  , Florida        Janubda tropik , Alyaskada    subarktika    va    mo`tadil  , 

Gavayi  orollarida      dengiz        tropik  iqlimi    qaror      topgan    .  Sovuqsiz    kunlar  

shimoliy  hududlarda    6    oy    ,  janubda    esa        yil    bo`yi    davom    etadi  .  Iqlim 

kontinentallashib  ,  markaz    va  g`arbiy    hududlarga      tamon    o`sib      boradi  .  

Yog`ingarchilik    sharqda  500-2000  mm  ,    g`arbda      (Tinch  okeani    qirg`oq  

bo`yining  shimoliy  g`arbidan  tashqarida) 200-500 mm  atrofida . 

Meridional    yo`nalish    bo`yicha    tuproq    osimlik  olami    o`zgarib  boradi, 

asosiy    o`rmon  resurslari mamlakatning   shimoli – g`arb   va  janubiy  sharqida   

joylashgan    va    o`rmon  sanoat      majmuasi  shakillangan    .    Suv    resurslari  hudud  

bo`yicha      notekis    taqsimlangan  .Kanada    bilan    chegaradosh      yirik          ko`llar  

tizimi  –  Buyuk  Ko`llar    bo`lib    ,    transport    va    gidroenergetika  ,  baliqchilik    ,  



turizm  nuqtai  nazardan  katta    ahamiyatga  ega.    Missisipi      va  uning      irmoqlari  

(Ogayo, Tennisi, Missuri va Arkanzas) Gidroresurs  va sug`orishda  Kolumbiya  va 

Kolorado  daryolari  gidroenergoresurs manbai  sifatida muhim  o`rin   tutadi .   

AQSH    foydali  qazilmalarga  juda      boy,  ayniqsa        yoq`ilg`i  energiya  

resurslari  qora  va  rangli  metallarning    yirik  zahiralari ,    tog`  kimyo   xom  

ashyosi va    boshqa   resurs   zihalari  bilan  ajralib   turadi  . Ko`mir   qazib   olish  

bo`yicha   Xitoydan keyin     2- o`rinda   turadi . AQSh    neft  va  gazning   yirik 

zahilariga ega. Yirik  neft    va gaz    havzalari   Alyaskada  mamlakat  janubidagi  

Texas  va Lyuzgana  shtatlari  va Tinch  okean    sohillari  bo`yidagi Kaliforniya  

shtatida   joylashgan  .     

Yirik  ko`mir    havzalari  (  dunyo    zahilarning    25  %    tog`ri  keladi)  .  Sharqiy 

provensiyada  (Appalachi  va  Pensilvaniya),  ichki  provensiyada,  (Ellinois  va 

G`arbiy),  Buyuk  Tekisliklar      shimolida  (Fort  Yunon  ),    Qoyali    tog`lar  (Yunita 

havzasi ) va Alyaskada joylashgan . Yiliga 1 mlrd tonna   atrofida  ko`mir  qazib 

olinadi   va   dunyoda  2 o`rinda turadi .  

Temir    rudasi  Michigan va Mennesota  Shtatlarida  , molibdin  va    volfram  

tog`li    shtatlarda  ,    mis  ,  Arizona  ,  Yuta,Nyu-Mekzika, Montata    shtatlarida  , rux  

Tennisi  va    Nyu-Djersi,  qorg`ishin  (AQSH  qo`rg`oshin  zahilari  jihatidan  

Avstraliya  va    Kanada bilan  bir  xil o`rinda  turadi ), qo`rg`oshin  -  rux  rudalari 

Aydaho, Yuta,Montata, Missuri shtatlaridadir.  

Qimmatbaho (Oltin , kumush, platina   )  radiaktiv  elementlar     (uran, toriy)  

nodir ,  kamyob  va  sochma metallarga  boy  (Kordilera).  

Shuningdek  ,  fosforit    Florida,  Shimoliy    Karolina,  Aydaxo  shtatlarida  , 

oltingugurt Meksika bo`yi pasttekisligidan    qazib olinadi  .  Qurilish materallariga   

boy  .  Ayni    vaqtda    nikel,  kobali,  kaliyli,  va  kaliyli    tuzlarni    import    qiladi. 

Mamlakatda  tabiatni saqlash,   qo`riqlash va  qayta  tiklash    sohasida  katta ishlar 

amalga    oshirilmoqda  .  Muhofaza    qilinadigan  tabiat    obyektlari,  orasida   

Yellouston,  Yosemit,Sekvoye,Grant-Kanon  milliy  bog`lari  ,    Mamont  (Mamont  

g`ori  )  ,  Karlsbad  tog`lari  va  boshqa      mo`jizaviy    tog`  ,  tekislik,  past  tekislik 

landshaftlari  ,    daryo  vodiylari  ,  ko`l    va  sharsharalar    (Niagara  )  ,  o`simlik  va 




hayvonot  olami ,  sihat  salomatlikni saqlash resurslari ( davolovchi) turizimni va 

turizm industriyasini   rivojlanishiga kuchli   tasir  etmoqda .    





Yüklə 447,52 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin