Qaydalari (Çıxarışlar) Azərbaycan Respublikası



Yüklə 189,09 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix05.05.2017
ölçüsü189,09 Kb.
#16803
növüQaydalar

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

BINA VƏ QURĞULARIN LAYIHƏLƏNDIRILMƏSINDƏ ƏLILLIYI 



OLAN VƏ HƏRƏKƏT IMKANLARI MƏHDUD  ŞƏXSLƏR  ÜÇÜN  

ZƏRURI OLAN HƏYAT VƏ FƏALIYYƏT ŞƏRAITININ YARADILMASI  

 

QAYDALARI 

 

(Çıxarışlar) 

 

 



 

 

 

 

 

 

Azərbaycan Respublikası 

Əlil Təşkilatları İttifaqı 

(ƏTİ) 

HAMI ÜÇÜN BƏRABƏR IMKANLAR 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 



 

“ITM-lərin yaradılması üçün qaydalar”-nın  

“Texniki şərtlər”i 

(“İnfrastruktur” hissəsində bəndləri üzrə ardıcıllıqla) 

 

Təhsil müəssisələrinin əlaqələ şəxslərindən (rəhbərlərindən) xahiş edirik 

müyəssərliyin təmin olunmması işlərinin layihələndirilməsi, işlərin görülməsi, 

avadanlıqların alınması, quraşdırılması zamanı bizimlə əlaqə saxlasınlar.  

 

1. Əlilliyi olan şəxslərin həyat fəaliyyəti üçün yaşayış və ictimai mühit 

layihələndirilməsinin erqonomik əsasları. 

 

     1.1.  Dayaq  hərəkəti  funksiyaları  pozulmuş  əlilliyi  olan  şəxslərin  optimal 



yaşayış  və  həyat  fəaliyyəti  şəraiti  yaradılması  üzrə  tövsiyyələr  erqonomik 

tədqiqatların məlumatlarına əsaslanır.  

     1.2.  Yaşayış  obyektlərinin,  ictimai  obyektlərin  və  nəqliyyatın,  funksional 

zonalarını layihələndirərkən, həmçinin avadanlığın quraşdırılması üçün zəruri olan 

vasitələri  yerləşdiərkən  kişi və  qadın  fiqurlarının  orta antropometrik  göstəriciləri 

və  əlil  arabasının  ölçüləri  müəyyənedici  məna  kəsb  edir.  Arabanın  dönməsinə  və 

hərəkətinə kifayət edəcək döşəmə sahəsi, hərəkətsiz vəziyyətdə olan əlilin “əl çata 

biləcək” funksional zonaları və  yaxud bu və ya digər funksional fəaliyyəti nəzərə 

alınır. 

     


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

 



 

 

 

 



Şəkil 1 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 



 

2. MƏLUMATIN TƏMIN OLUNMASI. 

 

2.1.  Məlumatın  bütün  kateqoriyadan  olan  əlilliyi  olan  şəxslər  üçün 



anlaşıqlığı  təmin  olunmalıdır.  Təhsil  müəssisəsinin  məlumat  vasitələri 

sistemi bina daxilində, yaxud müəssisənin binalar kompleksi daxilində eyni 

olmalıdır.  

2.2. Əlilliyi olan şəxsləri istifadə etdikləri giriş sahələri, kommunikasiyalar, 

xidmət  otaqları  və  zolaqları,  həmçinin  əlil  avtomaşınları  üçün  dayanacaq 

yerləri beynəlxalq standartlara uyğun nişanlarla işarə edilməlidir.  

2.3.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  istifadə  etdikləri  otaq  və  sahələrdə  yanğın 

təhlükəsi  xəbərdarlığı  sisteminə  birləşdirilən  əvəzedici  (səs  və  işıq) 

siqnalizasiyanın quraşdırılması nəzərdə tutulmalıdır.  

2.4.  Bütün  binalarda  təxliyyə    yolları  üzərindəki  qapılar,  pilləkən  və 

rampların      qarşısında  0,6  m  məsafədə  döşəmə  sahəsinin  nahamar  və  ya 

xüsusi boya ilə rənglənmiş səthi olmalıdır. 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 



 

 

3. Avtomobil dayanacaqları 

 

  3.1.  Əlilliyi  olan  şəxslər  üçün  fərdi  nəqliyyat  dayanacaqları,  həmçinin  ictimai 

nəqliyyatın dayanacaqları müəssisələrin nəzarət-buraxılış məntəqələrindən 50 m-ə 

qədər  məsafədə  yerləşdirilməlidir.  Bəzən  iri  və  yenidən  qurulan  müəsisələrdə  bu 

məsafənin  50  m-dən  artıq  olması  və  nəzarət-buraxılış  məntəqələrindən  iş 

yerinədək  ümumi  məsafənin  300  m-dən  çox  olduğunu  nəzərə  alaraq,  əlilliyi  olan 

şəxslər  üçün  nəqliyyat  dayanacaqlarını  müəssisənin  tədris  zonasının  ərazisində 

səpələnmiş  qaydada  yerləşdirmək  lazımdır.  Belə  hallarda  nəzarət-buraxılış 

məntəqələrinin  layihələndirilməsində  əlilliyi  olan  şəxslərin  şəxsi  nəqliyyatının 

təhsil müəssisəsinin ərazisinə buraxılmasının mümkünlüyü nəzərə alınmalıdır. 

 

  3.2.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  fərdi  nəqliyyat  vasitələrinin  saxlanması  üçün 



dayanacaqların eni 3,5 m-dən az olmamalıdır.  

 

 

 

 

 

 

 

 

4. İşarələr 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

10 



 

Şəkil 3 

 

 

4. Ərazisi üzrə tələblər 

 

4.1.  Təhsil  müəssisəsi  ərazisində  əlil  arabalarının  hərəkət  etməsi  üçün  piyada 

yolları  olmalıdır.  Bu  yollar  boyu  şaquli  maneələrin  (bordyur  və  çıxıntıların) 

hündürlüyü  0.05  m  artıq  olmamalı,  qısa  və  dik  12

0   

-dən  artıq  rampalar 



quraşdırırmamalı, səki və piyada yolların uzununa mailliyi isə 50

0

-dən artıq (85%-



dən artıq) olmamalıdır. Piyada yolların mailliyi 30

0

-60



0

  (51% -102%) olduqda bu 

yollar  boyu,  hər  100  m-dən  bir,  uzunluğu  5  m-dən  az  olmayan  üfüqi  sahələr 

nəzərdə tutulmalıdır. 

4.2.  Piyada  yolların  eni  minimum  0,80  m  ölçü  vahidinə  (bir  adamın  hərəkət 

zolağının eni) uyğun olmalıdır. 

4.3.  Landşaft-reqreasiya  əraziləri  hüdudlarında  yol-cığır  şəbəkəsinin  və 

meydançaların örtüyü döşəmə plitələrindən (tavalardan), betondan, çınqıl və digər 

möhkəm  mineral  materiallardan  ibarət  olmalıdır.  Gəzinti  yollarının  (cığırların) 

örtüyünün  qumdan,  çay  daşından,  sürüşgən  materiallardan    düzəldilməsinə  icazə 

verilmir və yalnız müstəsna hallarda, asfalt örtüklərdən istifadə oluna bilər.     

4.4.  Əlil  arabasından  istifadə  edən  əlilliyi  olan  şəxslərin  rahatlığı  üçün  taksofon, 

bankomatların birinin yer səviyyəsin- 

dən hündürlüyü 0.80 m-dən artıq olmamalıdır. (Şəkil 3.)  

4.5.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  əməyindən  istifadə  olunan  təhsil  müəsisələrinin  baş 

planlarının işlənməsi üçün əsas tələblər aşağıdakılardır: 

 

ərazidə piyada yollarının minimuma çatdırılması; 



 

ərazidə  piyada  və  avtomobil  keçidlərinin  kəsişdiyi 

yerlərdə məlumat xarakterli nişanların 

qoyulması,  lazım  olan  yerlərdə  rampların  və 

qoruyucuların yerləşdirilməsi; 

 

əlilliyi  olan  şəxslərin  hərəkəti  istiqamətində 



maneələrin götürülməsi  və  ya maneə elementlərinin 

dəyişdirilməsi; 

 

əlilliyi  olan  şəxslərin  yaşayış  və  təhsil  yerləri  ilə 



rahat əlaqələri təmin edən elementlərin yaradılması; 

 

əlilliyi  olan  şəxslərin  fərdi  nəqliyyat  vasitələrinin  saxlanması 



üçün,  həmçinin  ictimai  nəqliyyatın  xüsusi  avadanlıqlarla  təchiz 

olunmuş    əlavə  dayanacaqların  təhsil  yerlərinin  mümkün  qədər 

yaxınlığında yerləşdirilməsi. 

 

 

 

 

 

 

0. 80 m 


 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

11 



 

1.20 m 


Şəkil 4 

Enin


ə

 maillik 

1



4.6.  Müəsisə  ərazilərində  əlil  arabasının  hərəkətini  təmin  etmək  üçün  piyada 



yollarının eni 1,2 m-dən (Şəkil 4), qarşılıqlı hərəkətdə isə 1,8 m-dən (Şəkil 5) az 

olmamalıdır.  

 

 

  



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.7. Əlil arabasının hərəkəti üçün səkilərin və piyada yollarının mailliyi 5

(8,5%)-


dən, eninə isə 1

0

 



 

(1,7%-dən) artıq olmamalıdır.  (Şəkil 6) 

 

 

 



 

 

 



 

   


 4.8.  Relyefin  şəraiti  buna  imkan  vermədikdə  yolun  12  m-lik  uzunluğunda  olan 

hissəsinin  mailliyinin  10

0

-dək  artırılmasına  yol  verilir  və  belə  hallarda  yolun 



mailliyi  istiqamətində  hər  iki  tərəfindən  üfüqi  sahələrin  düzəldilməsi  nəzərdə 

tutulur. Yolların təhlükəli hissələrində hündürlüyü 0.05 m-dən az olmayan bordyur 

daşlardan qoruyucular verilməlidir. (Şəkil 6.) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.80 m 


Şəkil 5 

Şəkil 6 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

12 



 

5. Yol kəsişmələri 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pilləkənlər 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

13 



 

 

6. Giriş zonaları 

 

      6.1. Əlilliyi olan şəxslərə, o cümlədən əlil arabalarından istifadə edən şəxslərə 

bütün ictimai binalara və qurğulara sərbəst daxil olmaq imkanı təmin olunmalıdır. 

İctimai binaların girişində eni – birtərəfli hərəkət zamanı – 1,0 m-dən az olmayan 

ikitərəfli hərəkət zamanı – 1,8 m-dən az olmayan ramp  düzəldilməlidir. Vintvari 

rampın  arabanın tam (180

o

) döndüyü sahədə eni 3,0 m -dən az olmamalıdır. 



6.2.  Dönmək  və  istirahət  üçün  düzəldilən  üfiqi  meydançalar  arasında  rampın   

maksimal eni, uzunu istiqamətindəki maililiyindən asılıdır. 

6.3.  Dönmək və  istirahət  etmək üçün üfiqi meydançalar ramplara bir endə  olmalı 

və uzunluğu – düz rampda  1,5 m, yivvari rampların  2.0 m-dən az olmamalıdır. 

6.4.  Ramp  0,7  m  və  0,9  m  hündürlükdə  iki  tutacaqlı  məhəccəri,  eləcə  də  rampın   

kənarı boyu hündürlüyu 0,05 m-dən az olmayan qırağı olmalıdır. 

6.5. Əgər ramp divar və ya səki boyunca yerləşdirilirsə, onun qırağı  səviyyəsindən 

aşağı tutacağa qədər tor hasar qurulur. 

6.6.  Binaya  giriş  yeri  bərabər  işıqlandırılmalı  və  atmosfer  çöküntülərindən 

qorunmalıdır.  İctimai  binanın  tamaşaçılar  üçün  nəzərdə  tutulan  bütün  otaqlarının 

funksional cəhətdən əsaslandırılmamış maneə və əngəlləri olmamalıdır. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

14 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0,50 m 


0.60 m 

10%  


6 m 

0.90m 


0.70 m 

0.30 m 


0.07m – 

0,10m 


5,7 

0

  



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

15 



 

6.7. İctimai istifadədə  olacaq binalarda əlilliyi olan şəxslərin istifadəsi üçün liftlər 

nəzərdə tutulmalıdır. Bu lift kabinasının planda ölçüləri: eni – 1.1m, dərinliyi – 1,4 

m, qapı açırımının  eni – 0,9 m, liftə girişin qarşısındakı meydançanın eni - ən azı 

2,1m,  liftin  düymələri  döşəmə  səviyyəsindən  1,2  m  hündürlükdəm  çox 

olmamalıdır.  

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

16 



 

6.8. Pilləkən marşında pillələrin sayı 3-dən az olmamalıdır. Pillələr bütöv, düz və 

çıxıntısız  olmalıdır,  sürüşkən  olmamalıdır.  Ayağın,  əl  ağacının  sürüşməsinin 

qarşısını  almaq üçün pillələr, marşların kənarları  üzrə hündürlüyü 0,05 m-dən az 

olmayan haşiyəyə malik olmalıdır. 

6.9. Pilləkənlərdəki pillələrin eni: - daxili pilləkənlər və örtük altında olan pillələr - 

ən  azı  0,3  m,  açıq  xarici  pilləkənlər    ən  azı  –  0,4  m  olmalıdır.  Pillələrin 

hündürlüyü:  daxili  pillələr  və  örtük  altında  olan  pillələr  –  0,16  m-dən  çox 

olmamalıdır; açıq xarici pilləkənlər – 0,12 m-dən çox olmamalıdır. 

6.10.  Pilləkənlərin  hər  iki  tərəfində  tutacaqları  0,9  m  hündürlüyündə  olan 

məhəccərlər  düzəldilməlidir.  Məhəccərlər  dairəvi  kəsikli  olduqda  diametri  ən  azı 

0,03m  və  ən  çoxu  0,05  m  olmalıdır.  Məhəccərin  kəsiyi  düzbucağlı  olduqda  isə 

qalınlığı 0,025 m - 0,03 m olmalıdır. 

 

 



Piləkənlərin  və  rampların  hər  iki  tərəfində  hündürlüyü  0,45  m-dən  artıq 

olan pillələrin yanında tutacaqlar ilə birlikdə qoruyucular quraşdırılmalıdır. 

Belə  tutacaqlar  ramplarda  0,7  m  və  0,9  m,  pləkənlərdə  isə  0,9  m 

hündürlükdə  yerləşdirilməlidir.  Pilləkənlərin  daxili  tərəfindən  quraşdırılan 

tutacaqlar  bütün  xətt  boyunca  arasıkəsilməz  olmalıdır.  Tutacaqların  ucu 

pilləkən marşından və ya rampın  maili hissəsindən 0,3 m uzun olmalıdır.  

 

Pilləkən  qəfəsində  və  marşlarında  olan  pillələrin  eni  və  hündürlüyü  eyni 



həndəsi  ölçülərdə  olmalıdır. Pilləkən marşının və rampların  kənarlarında, 

hündürlük fərqi 0,45 m-dən artıq olduqda onun qırağı ya ayaqların, qoltuq 

ağaclarının və əlil arabalarının sürüçməsinin qarşısını almaq üçün 0,07 m-

dən az olmayan qoruyucu çıxıntı verilməlidir. 

 

Pilləkənlərin  giriş  və  çıxışında  gözdən  əlilliyi  olan  insanlar  üçün  xüsusi 



işarələr qoyulur, pillələrin qabaq kənarlarında qoruyucu lent bərkidilir. 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DÜZGÜ


SƏHV


 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

17 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

hv 



 

DÜZGÜ


300 


Düzgün 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

18 



 

 

6.11.  Dəhlizlərdə  arabanın  dönməsi  üçün  meydançalar  nəzərdə  tutulmalıdır. 

Dəhlizlərin oxları üzərində  yerləşdirilən qapıları həmin dəhlizin oxundan kənarda 

yerləşdirmək  lazımdır.  Dəhlizin  başından  yan  divarda  yerləşən  qapiyadək  məsafə 

0,6 m-dən az olmamalıdır. 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.12.  İctimai  binaların  və  qurğuların  qapılarında  kandar  olmamalıdır.  Kandarın 

qurulması zəruri olduqda onların hündürlüyü 0,025 m-dən çox olmamalıdır. 6.13. 

Arabada  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin  hərəkəti  istiqamətlərində  petlələr  üzərində 

qapıların  və  bir  ox  ətrafında  fırlanan    –  qapılarının  tətbiq  olunması  qadağandır. 

6.13.  Şüşəli  qapılardan  istifadə  olunduqda  termik  möhkəmləndirilmiş  və  ya 

armaturlu  şüşə  tətbiq  olunmalıdır.  Şüşə  qapılardan  istifadə  olunmasına  onların 

avtomatik açılması və parlaq markirovkaya malik olması şərti ilə icazə verilir. 

6.14. Elektromexanik qapıların elektrik açarlarını açıq qapı layından  ən azı 1,4 m 

məsafədə  quraşdırmaq  lazımdır.  Qapı  və  pəncərə  dəstəkləri  0.9  m  hündürlükdə 

düzəldilməlidir ki, onlara əlil arabasından əl çatması mümkün olsun. 

 

6.15. Əlil arabasında olan əlilliyi olan şəxslərin hərəkətini asanlaşdırmaq və xüsusi 



yerlərdə vizual informasiya nişanları quraşdırmalı və bu nişanlar beynəlxalq qrafik 

rəmzlərinə (simvollarına) uyğun tərtib edilməlidir. 

 

 

 



 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

19 



 

7. İctimai tualetlər 

 

7.1.  İctimai  tualetlərdə  əlil  arabasından  istifadə  edən  əlilliyi  olan  şəxslər  üçün  ən 

azı 1 kabina nəzərdə tutlmalıdır. 



7.2.  Mövcud  ictimai  tualetlərdə  əlilliyi  olan  şəxslər  üçün  kabinalar  qurarkən  əlil 

arabasının hərəkəti üçün hər cürə maneələr ləğv edilməlidir: kandarlar götürülməli, 

qapı açırımları genişləndirilməli (0.9 m-ə qədər) və s.. 

7.3.  Əlil  üçün  tualet  kabinəsi  zəruri  yerdəyişmələr  üçün  kifayət  qədər  geniş 

olmalıdır. Buna görə müvafiq qurğulu iki adi kabina birləşdirilə bilər. 



7.4. Avadanlıqlar dəstində: konstruksiyalar üzrə  stasionar, açılan, dönən ola bilən 

tutacaq-dayaqlar,  tutacaq-qoruyucular  (araba  ilə  zədələnməkdən  qorumaq  üçün) 

dartılmaq  və  yerdəyişmə  üçün,  bilavasitə  arabadan  yerdəyişmə  üçün  qurğular 

(stanq şəklində, pissuarlar üzərində və ya monorelsli “pillələr”) nəzərdə tutulur. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Şəkil 81 

77771.80 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

20 



 

7.5. Əlilliyi olan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş kabinanı kanalizasiya trapı və isti-

soyuq su qarışdırıcısı olan elektrik boru ilə, eləcə də duş başlığı ilə təchiz etmək 

lazımdır. 

Kabinada  unitazın  yanında  zəng  düyməsinin  qurulması  nəzərdə  tutulmalıdır. 

Elektrik  zəngi  ictimai  tualetin  nəzdindəki  növbətçi  otaqda  yerləşdirilməlidir. 

Tualet  əlüzyuyanlardan  birini  (və  yaxud  kabinadakını)  döşəmədən  0,8m  çox 

olmayan məsafədə, yan divardan isə 0,2 m məsafədə qurulmalıdır. 

7.6. Güzgü maili vəziyyətdə bərkidilir. Güzgünün, elektrik dəsmalının və yaxud əl 

üçün  dəsmalın  aşağı  qırağı  döşəmə  səviyyəsindən  0,8  m-dən  çox  olmayan 

hündürlükdə olmalıdır. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

7.7.  Kabina  divarında  döşəmədən  1,2  m  hündürlükdə  unitazın  yanında  paltar,  əl 

ağacları və s. ləvazimatlar üçün qarmaqlar nəzərdə tutulmalıdır. 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

21 



 

 

8. BINA VƏ QURĞULARDA TƏHLÜKƏSIZLIYIN TƏMIN OLUNMASI. 



 

8.1.  Bina  və  qurğuların  giriş  sahələri,  həmçinin  əlilliyi  olan  şəxslər  üçün 

nəzərdə  tutulan  xüsusi  pilləkənlər  və  qaldırıcı  qurğular  atmosfer 

çöküntülərindən  qorunmalıdır.  Belə  sahələrin, 

konstruktiv  elementlərin  və  qurğuların  səthi 

möhkəm  olmalı,  islanma  zamanı  sürüşkən 

olmamalı  və  əlilliyi  olan  şəxsləri  hərəkətlərini 

çətinləşdirməməlidir.  

8.2.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  istifadə  etdikləri 

obyektlərin 

daxilində 

gediş-gəliş 

yolları 

(ölçülər,  mailliklər,  çıxıntılar,  boşluqlar  və  s.) 

qəza  hallarında  binadan  adamların  təxliyyə 

yollarını  olan  normativ  tələblərinə  uyğun 

layihələndirilməlidir. Əlilliyi olan şəxslərin  

təxliyyəsi  üçün  yolların  hesabatında  3-cü  tip  piləkənlərin  istifadəsindən 

icazə verilmir. 

8.3.  Bina  və  qurğuların  konstruktiv  elementləri,  həmçinin  yol  hərəkəti 

istiqamətində  divar  və  başqa  şaquli  müstəvilərdə  yerləşdirilən  qurmaların 

çıxıntıları,  bina  daxilində  döşəmə  səviyyəsindən  0,7  m-dən  2,0  m-ə, 

binanın  xaricində  isə  0,7  m-dən  2,1m-ə  qədər  olduqda,  0,1  m-dən  artıq 

olmamalıdır.    Qurmalar  ayrıca  yerləşən  dayaq  üzərində  olduqda  onların 

çıxıntıları 0,3m-dən artıq olmamalıdır. (Şəkil 23.) 

8.4.  Açıq  piləkənlərin  altında  və  hündürlüyü  1,9  m-dən  az  olan  binanın 

digər  elementlərinin  çıxıntıları  qarşısında  məhəccərlər  və  başqa 

təhlükəsizlik maneələri qoyulmalıdır. (Şəkil 25.) 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

8.5.  Amfiteatrı  olan  auditoriyalarda,  tamaşa  və  konfrans  zallarında  əlil 

arabasında olan  əlilliyi olan şəxslərin  yerləşdiyi sahələrin və  ya zonaların 

ətrafında  təhlükəsizlik  məhəccərləri,  zolaqlı  və  sair  qoruyucu  elementlər 

nəzərdə  tutulmalıdır.  Arabalr  üçün  xüsusi  bərkitmə  yerləri  qoyulmalı,  

Şəkil 24

 

77771.80 





Şəkil 25

 

77771.80 





ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

22 



 

xüsusi qoruyucuların ölçüləri verilməlidir. Burada itlər üçün yer ayrılmalı 

və dğşəmə nisbətən tez silinə bilinən materialdan olmalıdır. 

 

8.6.  Qapalı  şəraitdə  (lift  kabinəsində,  tualetdə  və  s.  yerlərdə)  qapalı  tənha 



qalan əlilin dispetçerlə və  ya növbətçi ilə ikitərəfli əlaqə  yaradılması üçün 

bu  otaqlarda  və  qurğularda  müvafiq  rabitə  avadanlıqlarının  quraşdırılması 

(əgər bu sistem binada varsa) və qəza işıqlandırılması nəzərdə tutulmalıdır. 

 

 

9. BINA VƏ QURĞULARDA RAHATLIĞIN TƏMIN OLUNMASI. 

 

9.1.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  istifadə  etdikləri  və  digər  bina  və  qurğuların  hər 

mərtəbəsində  əlil  arabasında  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin  istirahəti  üçün  2-3  yer 

nəzərdə tutulmalıdır.  

 

9.2.  Masa,  piştaxta  və  başqa  xidməti  yerlərin,  həmçinin  əlilliyi  olan  şəxslərin 

istifadə etdikləri divarlara bərkidilmiş cihaz və aparatların qarşısında ölçüləri 0,9m 

X 1,3m-dən az olmayan sahə nəzərdə tutulmalıdır.  

 

9.3.  İnteryerləruin  həllində,  texnoloji  və  başqa  avadanlıqların  seçilməsi  və 

yerləşdirilməsində  əlil  arabasında  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin  əlçatma  dairəsi 

aşağıdakı hüdudlar çərçivəsində olmalıdır:  

 

 



Avadanlıq əlilliyi olan şəxsdən yan tərəfdə olduqda döşəmə səviyyəsindən 

1,4 m-dən yuxarı və 0,3 m-dən aşağı olmamalıdır; 

 

Avadanlıq  əlilliyi  olan  şəxsin  qarşı  tərəfində  olduqda  döşəmə 



səviyyəsindən  1,2  m-dən  yuxarı  və  0,4  m-dən  aşağı  səviyyədə 

quraşdırılmamalıdır; 

 

Arabada  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin  fərqli  qaydada  istifadə  etdikləri 



masaların və başqa xidmət yerlərinin səthləri döşəmə səviyyəsindən  

0,8m-dən yuxarı olmamalıdır; 

 

Qapiların  açılıb-bağlanması  üçün  vəsaitlər,  üfüqi  tutacaqlar,  eləcə  də  su 



kranları,  düymələr,  açarlar  və  başqa  elementlər  döşəmə  səviyyəsindən  1,1  

m-dən yuxarıda və 0,85 m-dən aşağıda yerləşdirilməməlidir. 

 

 

9.4.  İclas  zallarında  əlil  arabaları  üçün  yerlər  nəzərə  alınmalı,  və  onların 



yerləşdirilməsi başqa işçilərin gediş-gəlişinə mane olmamalıdır. (Şəkil 36.) 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

23 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9.5.  Əlil  arabasında  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin,  həmçinin  görmə  qabliyyətini  tam 

və  qismən  itirmiş  əlilliyi  olan  şəxslərin  istifadə  etdikləri  qida  məntəqələrinin, 

yeməkxana və  ya bufetlərin girişi  yaxınlığında onlar üçün xüsusi oturacaq yerləri 

ayrılmalıdır.  Göstərilən  kateqoriyalı  əlilliyi  olan  şəxslər  üçün  iş  yerləri  açılmış 

müəsisələrin,  xüsusi  sex  və  ya  istehsalat  sahələrinin  yaxınlığında  qida  qəbulu 

otağının ayrılması məqsədə uyğundur. 



9.6.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  işlədikləri  müəsisələrdə  tibb  məntəqələri  olmalı  və 

onların  nəzdində  əlilliyi  olan  şəxslərin  xəstəlikləri  profili  üzrə  (göz  həkimi, 

nevropataloq, terapevt və s.) müvafiq olaraq kabinələr nəzərdə tutulmalıdır.  

9.7. İş yerlərində dəzgahları, avadanlıq və mebelləri yerləşdirərkən əlil arabasının 

normal hərəkət edə bilməsi təmin edilməli və bu kateqoriyalı əlilliyi olan şəxslərin 

istifadəsində  olan  avadanlıq  və  mebel  transformasiya  olunmaq  imkanına  malik 

olmalıdır. Məsələn, belə əlilliyi olan şəxslər üçün maşının hündürlüyünün və işçi 

səthinin  dəyişdirilə  bilməsi,  həmçinin  iş  stullarının  hündürlüyü  və  mailliyi  üzrə 

vəziyyətinin dəyişdirilməsi imkanı nəzərə alınmalıdır.  



9.8.  Əlil  arabasında  olan  əlilliyi  olan  şəxslərin  istifadə  edə  biləcəkləri  bütün 

dəstəklər, kranlar, müxtəlif avadanlıqların düymələri və s. döşəmə səviyyəsindən 1 

m hündürlükdə yerləşdirilməli və yan divardan ən azı 0,4 m aralı olmalıdır. 

9.9.  Əlilliyi  olan  şəxslərin  iş  yerlərində  quraşdırılmış  stasionar  avadanlığın  bütün 

elementləri  möhkəm  və  etibarlı  olmalıdır.  Avadanlığın,  nizamlayıcıların,  elektrik 

avadanlıqlarının  və  s.  bərkidiləsi  hissələri  divarın  və  bərkidiləsi  elementlərin 

səthindən qabağa çıxmalıdır.  



 

 

 



Şəkil 36 

77771.80 



Şəkil 37 

77771.80 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

24 



 

 

 



9.10.  Dəhlizdən  bütün  artıq  şeylər  yığışdırılmalıdır.  Heç  bir  artıq  əşya 

olmamalıdır.  Künclər  metal  bucaqlıqlarla  qorunmalı,  paltarasan  və  rəflər 

erqonomik sxemlərə uyğun hündürlük üzrə quraşdırılmalıdır.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yataq otaqları. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Şəkil 44 

77771.80 



Şəkil 45 

77771.80 



Şəkil 47 

77771.80 



Şəkil 46 

77771.80 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

25 



 

9.11. Əlil arabalarından istifadə edən əlilliyi olan şəxslərin marağına uyğun olaraq, 

idman  obyektlərinin  layihələndirilməsi  və  yenidən  qurulması  zamanı  onların 

yerləşdirilməsi  təmin  edilməli  və  idmançılar  üçün  qarderobda,  üzgüçülük 

hovuzlarında,  

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

26 



 

9.12. Stadionlarda, üzgüçülük hovuzlarında qurğular və yardımçı vasitələr  

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

tamaşaçılar  üçün  nəzərdə  tutulan  yerlərdə  və  xüsusi  tualet  otaqlarının,  saunanın, 

xüsusi avadanlıqların quraşdırılması nəzərə alınmalıdır. 

 

 



 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

27 



 

 

10. Ticarət və məişət xidməti obyektləri 



 

11.1. Əlilliyi olan şəxslərin gedəcəyi obyektlərin  avadanlığına əlavə tələblər irəli 

sürülür.  Zərurət  olduqda  xüsusi  avadanlıq,  mebel,  vəsaitlər    və  arabada  yer 

dəyişməyə  olan  özəlliklərə  uyğun  olaraq  onların  yer  dəyişdirməsi  nəzərdə 

tutulmalıdır.  Avadanlıq  və  mebelə  tərəf  yolun  eni  0,9  m-dən  az  olmamalı,  əgər 

araba ilə 90

 dönmək zərurəti varsa 1,1 m-dən az olmamalıdır. 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Şəkil 79 



77771.80 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

28 



 

 

11.2.  Masaları,  xidmət  və  ticarət  üçün  piştaxtanı,  kassa  kabinalarını  döşəmə 

səviyyəsindən  ən  çoxu  0,8  m  hündürlükdə  yerləşdirmək  lazımdır.  Bu  zaman 

rəflərin  dərinliyi  və  eni  0,6  m-dən  az  olmamalıdır  və  onlar  0,67  m-dən  çox 

hündürlükdə yerləşdirilməlidir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

 

Şəkil 80 

77771.80 



ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

29 



 

11.3. Arabada olan əlilə xidmət üçün nəzərdə tutulan ticarət və bilet avtomatlarının 

dəstəkləri, kranları, düymələri, deşikləri və s. qurğuları döşəmə səviyyəsindən 1.0  

m-dən çox olmayan hündürlükdə və otağın  yan divarından 0,4 m-dən az olmayan 

məsafədə  yerləşdirilməlidir.  Ticarət  avtomatlarının  və  qurğularının  dəstəkləri  və 

başqa  idarəetmə  elementləri  onlardan  bərk  tutmağa  imkan  verən  formaya  malik 

olmalıdır. Qıfıl və avtomatlar onlarla əllə davranmağa imkan verməlidir. Qurğular 

və  onların  bütün  elementləri  möhkəm  olmalı  və  əlil  üçün  rahat  ölçüdə 

hazırlanmalıdır. 

 

13. ƏLİLLƏR ÜÇÜN NƏQLİYYAT 

 

13.1.  Hərəkət  zamanı  əlilliyi  olan  şəxslərin  şəhərdə,  şəhər  və  ölkədən  kənarda 

sərbəst gəzmək imkanları təmin olunmalıdır. Əlilliyi olan şəxslərə xidmət etməyə 

uyğunlaşdırılmış ictimai nəqliyyatın müxtəlif vasitələrinin olması zəruridir. 



13.2.  Ümumşəhər  avtobuslarında  qaldırıcılar  quraşdırılmalıdır.  Nəqliyyatın 

dayanacaqlarında  ona  yaxınlaşmaq  üçün  platformalar  düzəldilməlidir.  Avtobus 

yenidən  qurulduqda  qapıların  genişləndirilməsi,  avtobusun  arxa  hissəsində 

qapıların qurulması nəzərdə tutulmalıdır. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

30 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

 

14. Əlilliyi olan şəxslərin reabilitasiyası üçün məmulatların, texniki vasitələrin 



hazırlanmasında istifadə olunan materiallar üzrə ümumi tövsiyələr. 

 

14.1. Giriş zonaları. 

     Giriş  zonasında  olan  rampların  məhəccərləri,  açılıb-yığılan  ramplar, 

pilləkənlərdə 

fərdi 


qaldırıcıların 

elementləri 

metaldan 

hazırlanmalı, 

təmizləndikdən sonra yağlı boya ilə rənglənməlidir. Məhəccərlərin əltutan hissələri 

sərt  ağac  növlərindən  hazırlanıb  şəffaf  lakla  örtülməlidir.  Polivinilxlorid 

tutacaqlardan da istifadə oluna bilər. 

14.2. Yataq otaqları. 

     Yataq  otaqlarındakı  yardımçı  vasitələr,  yataq  xəstəsi  çarpayısında  qoruyucu 

məhəccər  və  tutacaqlar,  yer  və  vəziyyətini  dəyişdirilməsi  üçün  dayaqlar 

xromlanmış  və  ya  zavod  şəraitində  emalla  örtülmüş  metal  borulardan 

hazırlanmalıdır. 

14.3. Vanna və tualet otaqları. 

     Vanna  və  tualet  otaqları  üçün  avadanlıq  və  vasitələr,  müxtəlif  tutacaqlar, 

dəstəklər,  dayaqlar  və  başqa  vasitələr  xromlanmış  borulardan,  səyyar  oturacaqlar 


ƏLİL TƏŞKİLATLARI İTTİFAQI (ƏTİ)          HAMI ÜÇÜN

 

BƏRABƏR İMKANLAR



 

 

31 



 

isə  plastik  kütlədən  hazırlanmalıdır.  Bəzi  konstruktiv  yükdaşıyan  elementlər  və 

hissələr paslanmayan poladdan hazırlanmalıdır. 

14.5. İctimai bina və qurğular. 

     Stadionlarda,  üzgüçülük  hovuzlarında,  ticarət  və  xidmət  müəssisələrində, 

ictimai tualetlərdə  müxtəlif tutacaqlar, dayaqlar və s. vasitələr üçün yuxarıda qeyd 

olunan  materiallardan  –  xromlanmış  borulardan,  paslanmayan  poladdan,  üzəri 

emalla örtülmüş metallardan və s. materiallardan istifadə olunur. 

14.6. Əlilliyi olan şəxslər üçün nəqliyyat 

      Avtobusların  xüsusi  qaldırıcı  avadanlıqlarla  təchiz  edilməsində  və  onların 

quraşdırılmasında,  eləcə  də  avtobuslara  daxil  olmaq  üçün  platformaların 

quraşdırılmasında  paslanmayan  və  yaxud  üzəri  emalla  örtülmüş  metallardan 

istifadə olunur. 

14.7. Yer dəyişməsi üçün yardımçı qurğular və vasitələr. 

     Burada  xromlanmış  borulardan,  kapron  kəmərlərdən,  möhkəm  iplərdən  və 

parçalardan istifadə olunmalıdır. 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Yüklə 189,09 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin