Quyoshning xususiyatlari. Quyoshning ichki tuzilishini ko‘rib chiqdik, bizga
Quyosh sirtida va tojda nima jarayonlar kechayotganligini bilish qiziq.
Quyoshning magnit maydonlari bor joylarda toj kovaklari paydo bo‘ladi.
Quyosh protuberanetslari kosmosga katta miqdordagi toj materiallarini ajratib
chiqarib yuboradi. Magnit xalqalar protuberanetslarni fozoda tutib qoladi. Quyosh
sirtidan chiquvchi tojning ruchkasimon qutbli proeksiyasi juda kichik.
110
5.3 - rasm. Quyosh sirtida kuzatiladigan hodisalar (NASA tasviri) 5.2. Quyosh energiyasining Yerga ta’siri Yer atmosferasi tashqarisidagi fazoning istalgan nuqtasida Quyosh tomonidan
beriladigan nurlanish (insolyasiya) deyarli turg‘un bo‘ladi. Yer sirtida esa vaziyat
quyidagi holatlarga ko‘ra o‘zgaradi:
Yerning fazodagi holatining o‘zgarishi,
Yerning aylanishi,
Yer atmosferasi (gazlar, bulutlar va changlar).
Atmosferadagi gazlar nisbatan turg‘un. Oxirgi yillarda havoning zararlanishi
tufayli global yoritilish kamayishi kuzatilmoqda, atmosferadagi qattiq aralashmalar,
qazilma yoqilg‘ilar chiqindilari Quyosh energiyasini Yergacha yetib kelishini
kamayishiga sabab bo‘lmoqda.
Bulutlar ancha harakatchan va Yerda joydan-joyga ko‘chib qiya soyalar berib
turadi.
Yer va uning orbitasi haqida tasavvur qilsak, biz Yer o‘z o‘qi atrofida
aylanishida Quyoshga nisbatan qiya joylashganini ko‘rishimiz mumkin. Yer
o‘zgarmas tezlik bilan aylanadi, Yer orbitasining shunday nuqtalari topilishi
mumkinki, uning ayrim qismlari ko‘proq yoritilishi mumkin va aksincha, chunki Yer
111
fazoda joylashgan. Yerning o‘sha qismi kun davomida Quyoshga yaqinroq bo‘ladi.
Bu esa fasllar bo‘lishining sababidir – jarayon 5.4-rasmda tasvirlangan.
5.4- rasm
