QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov



Yüklə 4,26 Mb.
səhifə147/706
tarix28.12.2021
ölçüsü4,26 Mb.
#15875
növüDərs
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   706
 

5.4. Ekoloji piramidalar 

Ekosistemdə canlı orqanizmlər arasında qarşılıqlı münasibəti öyrənmək üçün təkcə qidalanma zənciri 

sxemindən deyil, ekoloji piramidalardan da istifadə edilir. Funksional qarşılıqlı əlaqələri, yəni trofik strukturu 

qrafik  şəkildə, ekoloji piramida adlı qrafiklərdə göstərmək olar. Piramidanın  əsasını produsentlər səviyyəsi 

təşkil edir, sonrakı qidalanma səviyyələri piramidanın mərtəbələrini və zirvəsini əmələ gətirir. Əsasən üç ekoloji 

piramida tipi məlumdur: 1) say (kəmiyyət) piramidası (Elton piramidası) – hər səviyyədə orqanizmlərin sayı 

ifadə olunur; 2) biokütlə piramidası – canlı maddənin kütləsini (ümumi quru çəki, kalorilik və s.) 

səciyyələndirir; 3) Məhsul (və ya enerji) piramidası universal xarakter daşıyıb ardıcıl trofik səviyyələrdə bi-

rinci məhsulun (və ya enerjinin) dəyişməsini göstərir.  

Enerji əsasən yırtıcı – şikar əlaqəsi ilə ötürülən trofik zəncirlərdə çox vaxt say piramidası qaydasına, yəni qi-

da zəncirlərində iştirak edən fərdlərin ümumi say zəncirinin hər sonrakı həlqəsində produsentdən konsumentlərə 

doğru azalma qanunauyğunluğuna əməl olunur (şəkil 5.5.). Bu hal bir qayda olaraq yırtıcıların qida obyektindən 

(şikardan) iri olması  və  yırtıcının birinin biokütləsini saxlamaq üçün bir neçə  və daha artıq  şikarın tələb 

olunmasıdır. Digər tərəfdən aşağı trofik səviyyədən yuxarı  səviyyəyə doğru enerjinin miqdarının itməsi (hər 

səviyyədən sonrakı səviyyəyə 10% enerji çatır) və metobolizmin fərdlərinin ölçüsü ilə tərsinə əlaqənin olmasıdır – 

orqanizm kiçik olduqca maddələr mübadiləsi intensiv gedir, onun sayının və biokütləsinin artm sürəti yüksəlir.  

 



 

83

 




Yüklə 4,26 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   706




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin