QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

7.1.6. Səhra ekosistemləri – mülayim, subtropik və tropik qurşaqlarda yayılmışdır. Asiya, Afrika, 

Avstraliya,  Şimali və  Cənubi Amerikada geniş  əraziləri tutur. Torpaq və qruntun xarakterindən asılı olaraq 

qumlu, çaqıl daşlı və qumlu çaqıl daşlı, çınqıllı, gipsləşmiş, daşlı, gillicəli, löslü, gilli-takırlı, gilli bedlendli və 

---

 

112

şoranlı  səhralar ayrılır. Xüsusi Arktika (buz səhrası) səhrası  da  var.  Səhralarda yayın temperaturu yüksək və 

sutkalıq ampliutuda böyük olur. Ən isti ayda orta temperatur Orta Asiya (Qaraqum, Qızılqum) və  Şimali 

Amerika səhralarında 30-40

0

C-yə çatır. Maksimum temperatur Orta Asiya səhralarında 50

0

C, Ölüm dərəsində 

(ABŞ) 56,7

0

C, Liviya səhrasında və  Ərəbistan yarımadası  səhralarında 58

0

C-dir. Havanın, xüsusilə torpağın 

temperaturunun sutkalıq amplitudası çox vaxt 50

0

C-dən artıq olur. Qum örtüyü gündüzlər 90

0

C-dək qızır. İllik 

yağıntı  səhraların çoxunda 100-200 mm, bəzi yerlərdə 50-100 mm və daha azdır (Təklə-Məkan səhrasında 9 

mm), ayrı-ayrı rayonlarda bəzən bir neçə il yağış yağmır. Səhralar çox yerdə bitkisizdir. Bitki örtüyündə 

efemerlər, efemeroidlər, sukkulentlər, halofitlər səciyyəvidir.  

Ayrı-ayrı  səhra biotoplarının faunası  tərkibinə  və  zənginliyinə görə  fərqlənir. Bitki örtüyü seyrək 

olduğundan otyeyən heyvanlar kiçik qruplarla, cüt-cüt və tək gəzirlər. Yeni ot yemi axtarıb tapa bilən heyvanlar 

(antiloplar, bəzi quşlar) sürü əmələ gətirir.. Səhra heyvanlarının bir qismi gecə həyatı keçirir, bəziləri qış və yay 

yuxusuna gedirlər. Əkinçilik yalnız suvarma şəraitində mümkündür.  

Azərbaycanda səhra landşaft fraqmentləri Xəzəryanı hissədə (Abşeronda), Naxçıvan MR-in Arazboyu 

düzənliklərində vardır.