QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Şə

kil 19.4

. İ

beriya pal

ıd me

şə

lə

rinin BM-nin antro

pogen deqra

dasiyas

ı 

 

 

•

 

Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin genişləndirilməsi; 

•

 

Meşələrin BM-nin qorunması və səmərəli istifadəsi; 

•

 

Nadir və  məhv olmaq təhlükəsinə  məruz qalmış bitki və heyvan növlərinin öz təbii məskənlərindən 

kənarda (ex-situ şəraitində) qorunması və bərpası; 

•

 

Əhalinin ekoloji maarifləndirilməsi və təhsil səviyyəsinin artırılması. 

---

 

306

BM-in qorunması  və davamlı istifadəsinə yönəldilən bu və digər tədbirlər Milli Strategiya və  Fəaliyyət 

Planında geniş şərh olunmuşdur. 

 

19.5. Dərman bitkilərindən istifadə  

Uzun  əsrlər boyu insan tibb və baytarlıq praktikasında lazım olan olduqca müxtəlif dərman maddələrini 

bitkilərdən  əldə etmişlər. Dərman bitkilərindən hələ 3000 il əvvəl Qədim Assuriyada, Misirdə, Hindistanda, 

Çində, Tibetdə, 1900-cü illərin əvvəllərində isə İranda, Yunanıstanda və Romada; orta əsrlərdə ərəb ölkələrində, 

Orta Asiyada, Cənubi Qafqazda, Avropa ölkələrində istifadə edilmişdir. Dərman bitkilərinin müalicəvi xassəsi 

onların tərkibindəki fizioloji təsiredici fəal maddələrin (alkaloidlər, qlikozidlər, flavonoidlər, vitaminlər, aşı 

maddələri, kumarinlər, efir yağları  və bir sıra turşular, mikroelementlər, fermentlər) olması ilə  əlaqədardır. 

Dərman bitkilərinin xüsusi qrupunu antibiotiklər (fitonsidlər)  əmələ  gətirən bitkilər təşkil edir. Dərman 

bitkilərini tədarük edərkən bitkinin növünü, hansı hissələrini yığmağı, onların tərkibində olan maddələrin ən çox 

toplanma vaxtını bilmək vacibdir. 

Dərmanların çox hissəsi bitki mənşəlidir. Müasir dünya bazarında 1000-dən artıq dərman bitkisi növünə 

müraciət olunur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin əhalisinin 80%-ə  qədəri əsasən yabanı dərman bitkilərinin və 

digər bitkilərin köməyi ilə sağlamlıqlarının qayğısına qalırlar. Dünyada təyin olunmuş  və  təyin olunmamış 

dərmanların yarıya qədərinin tərkibində  vəhşi (yabanı) orqanizmlərdən alınan inqridiyentlər vardır. Bu 

inqridiyentlərin dörddə biri yalnız tropik meşələrdə rəst gəlinən bitkilərdən alınır. 

1960-cı ildə leykemiya xəstəliyinə tutulan beş uşaqdan yalnız birinin sağalmaq ehtimalı var idisə, hazırda 

belə ehtimal beş uşaqdan dördü üçündür. Bu, tərkibində müəyyən aktiv maddələr olan dərman preparatları ilə 

müalicənin köməyi ilə mümkün olmuşdur. Bu preparat Madaqaskarın tropik meşələrində aşkar olunan Rosy per 

Winkle bitkisindən alınır.         

---

 

307