|
KRİTİK DOZA (yun. xenos – yad) – canlı orqanizmlər üçün
təhlükə yaradan ekoloji faktorun dozası.
KSENOBİOTİK (yun. xenos - yad) – orqanizm üçün istənilən yad
maddələr (məs. pestisidlər) bioloji proseslərin pozulmasına, o cümlədən
məhvinə səbəb olur.
KSEROFİLLƏR (yun. xeros – quru və fil) – quraq mühitə,
xüsusilə torpağın quraqlığına (səhralarda) uyğunlaşan heyvanlar. K.-in
bədən səthindən, tənəffüs orqanları qişalarından və mübadilə məhsuları
ilə su itkisi olduqca azdır. K. metabolik sudan (dəvə, ərəb dovşanı), si-
dik kisəsində topladığı ehtiyat sudan (Avstraliya qurbağası), yaxud qida
ilə aldığı sudan istifadə etməklə (kərtənkələ, ilan, tısbağa, dovdaq və s.)
uzun müddət susuz yaşaya bilir. K.-in çoxunda yay yuxusu, mövsümi
diapauza, axşam-gecə fəallığı suyun qənaətlə sərf edilməsinə səbəb olur.
K. susuzluğa davamlı olsa da, su içmək üçün arabir uzaq məsafələrə
gedirlər (qulan, büldürük).
KSEROFİTLƏR – bir sıra uyğunlaşdırıcı əlamət və xassələrin
köməyi ilə istiyə və susuzluğa dözüb, quraq yerdə yaşayan, bitkilər. 20-
50% su itirildikdə solmağa dözür. K. əsasən aşağıdakı ekoloji-fizioloji
qrupları əhatə edir. Sukkulentlər – ətli yarpaq (aqava, aloye), yaxud
gövdəsi olan (kaktuslar), kökü üst qatında yayılın, istiyə davamlı, lakin
susuzluğa davamsız bitkilər. Hemikserofitlər – kök sistemi qrunt suyu-
na çatan, quraqlığa davamlı, lakin uzun müddət susuzluğa dözməyən,
transpirasiya və maddələr mübadiləsi intensiv gedən bitkilər. Bura çöldə
bitən istəyədavamsız (məs. sürvə) və səhrada bitən istiyə davamlı (məs.
dəvətikanı) bitkilər daxildir. Evkserofitlər – kök sistemi yaxşı budaqla-
nan, lakin çox dərinə getməyən (məs. yovşan), susuzluğa və
istiyədavamlı, maddələr mübadiləsi yavaş gedən bitkilər.
Dostları ilə paylaş: | 
