QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

MELİORASİYA 

(lat. melioratio - yaxşılaşdırmaq) 

– 

(yaxşılaşdırma, yararlı hala salma) – torpaqların faydalı istifadəsi üçün 

yararlı olmayan təbii şəraitin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş təsərrüfat 

və texniki tədbirlər sistemi: əsasən torpağın su, hava, qida və istilik 

rejimlərini nizamlamaq yolu ilə  həyata keçirilir. M. təbii fəlakətlərin 

nəticələrini aradan qaldırmağa, torpaqlardan səmərəli istifadəyə imkan 

verir. Tətbiq sahəsinə görə M. üç əsas qrupa bölünür: 

1) Su rejimi əlverişli olmayan torpaqların M.-sı. Bataqlıq, su basmış 

torpaqların, həmçinin quru bozqırların, susuz səhra və yarımsəhra 

sahələrinin M.-sı. Buraya izafi nəmliyə qarşı mübarizə tədbiri kimi qu-

rutma M-sı, quraqlığa qarşı suvarma M.-sı (irriqasiya) daxildir. 

2)  Əlverişli olmayan fiziki-kimyəvi  xassələrə malik (şorakətli, şor, 

ağır gilli, lilli) torpaqların M.-sı. Bu qrupa şor torpaqların 

duzsuzlaşdırılması  və  şorakətli torpaqların kimyəvi M.-sı daxildir.3) 

Suyun və küləyin mexaniki təsirindən eroziyaya uğramış torpaqların 

M.-sı. Su ilə səthi yuyulmuş, həmçinin suyun yarğanlar əmələ gətirdiyi, 

sürüşmələr törətdiyi, küləyin qum yaratdığı sahələrin M.-sı. 

Qurutma, duzsuzlaşdırma və kimyəvi M.-da əsas mübarizə  tədbiri 

ərazinin drenlənməsi, suvarma M.-sında isə  əsas tədbir suvarma 

şəbəkəsinin yaradılması  və onun su mənbəyinə birləşdirilməsidir. Hər 

iki halda torpağın su-duz rejimi normal saxlanmalı, lazımi aqrotexniki, 

fitomeliorasiya və hidrotexniki üsullarla aparılır. Azərbaycan 

Respublikasının düzənlik rayonlarında yarıdan çoxu müxtəlif dərəcədə 

şor olan, suvarılmalı,  şorakətli, qurudulmalı  və su eroziyasına qarşı 

mübarizə aparmalı torpaq vardır. Respublikada müxtəlif drenlər, Cey-

ranbatan, Sərsəng, Ağstafa, Xanbulançay, Xaçınçay, Arpaçay, 

Bəhramtəpə su anbarları  və qovşaqları tikilib istifadəyə verilmişdir. 

Muğan-Salyan, Mil-Qarabağ,  Şirvan, Dəvəçi-Xaçmaz zonalarında 100 

min hektarlarla ərazi suvarılaraq duzsuzlaşdırılmış  və  kənd təsərrüfatı 

üçün yararlı hala salınmışdır.