QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

MOLİSMOLOGİYA  (yun. molysma – çirkab və loqiya)  –tətbiqi 

ekologiyanın bölməsi; ətraf mühitin çirklənməsi problemləri ilə məşğul 

olur. Termin M.Fonten (1972) tərəfindən irəli sürülüb “miazmologiya” 

termininə yaxındır. 

MONİTORİNQ (ing. monitoring, lat. monitor) – yad edici, nəzarət 

edici) – Ekosistemin (ekoloji M.) və biosferin (biosfer M.) dəyişilməsi 

üzrə yerinə yetirilən uzunmüddətli kompleks müşahidələr və 

eksperimentlər sistemi. Xüsusi stansiyalarda (o cümlədən hidrometeoro-

loji) və biosfer qoruqlarında yerinə yetirilir. M. antropogen təsir altında 

olan biosferin və onun ayrı-ayrı elementlərinin vəziyyətinin dəyişməsinə 

qiymət vermək və onu proqnozlaşdırmağa yönəldilir. M.-in vəzifəsi bi-

osferin davamlığının zəifləməsi və bioloji məhsuldarlığının azalmasına 

səbəb olan mümkün antropogen yükün həddinin aşmasını vaxtında aşkar 

etməkdir. 

Ekosistemin miqyasına görə lokal M., regional M. və qlobal M. 

ayrılır.  İnsan fəaliyyətinin təsiri ilə biosferin lokal dəyişməsi ayrı-ayrı 

---

 

313 

 

bitkilərin fizioloji vəziyyətinin bilavasitə ölçülməsi yolu ilə aparılır: Re-

gional M.-də  əsas obyekt bitki populyasiyası, fitosenoz və bitki 

qruplaşmasının tipi hesab olunur, bitki örtüyünün növ zənginliyi, 

quruluşu və sahəsinin dəyişməsi aşkar olunur. Qlobal M.-də geniş 

ekosistemlərin dəyişməsi distansion və avtomatik müşahidə metodları 

(həmçinin aero və kosmik fotoşəkilçəkmək) ilə yerinə yetirilir. 

M. sistemi ekoloji proqnozlaşdırma üçün ilkin məlumatlar əldə edir. 

Ətraf mühitin çirklənməsinin öyrənilməsində də M. intensiv inkişaf edir.