QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

SSİOFİTLƏR, KÖLGƏYƏDAVAMLI BİTKİLƏR – kölgəyə da-

vam gətirən, günəş  işığında yaxşı inkişaf edən bitkilər. S-rə  ağac, bir 

çox ot bitkiləri aiddir. 

STABİL (SABİT) QRUPLAŞMA – məlum olmayan uzun müddətli 

mövcud olan qruplaşmalar (adətən suksessiya klimaksı fazasında); bir 

qayda olaraq, sıfır bioloji məhsuldarlıqdan başlayır, belə ki, onun ümu-

mi məhsulu senozdaxili maddələr mübadiləsi prosesində sərf olunur. 

STASİONAR (EKOLOJİ)  (lat. stationarius - hərəkətsiz)  – 

müəyyən təbii obyektin və ya hadisənin daim (uzun müddətli) müşahidə 

aparıldığı və tədqiqat edildiyi yer (sahə). 

STASİONAR TƏDQİQATLAR  – landşaftların, ekosistemin, 

onların komponentlərinin vəziyətinin və  dəyişməsinin öyrənilməsinin 

uzun müddət (illər) bir yerdə-stasionarda müşahidə edilməsinə 

---

 

398 

 

əsaslanan tədqiqatlar. Müşahidələrin bir yerdə aparılması mürəkkəb ci-

hazlardan və müxtəlif metodikadan istifadə etməyə, həm də geniş 

yüksək ixtisaslı mütəxəssisləri cəlb etməyə imkan yaradır. 

Uzunmüddətli müşahidələr landşaftın və onun komponentlərinin 

fəaliyyətini və dinamikasını  dərindən təhlil etməyə, ritmik prosesləri 

aşkar etməyə imkan verir. Stasionarın  ərazisi (poliqon) elə hesabla 

seçilməlidir ki, o, kifayət qədər tipik (xarakterik) landşaftın modeli kimi 

qəbul edilə bilsin. Belə olduqda stasionarda öyrənilən proseslər bir sıra 

oxşar landşaftlar üçün təmsil oluna bilər. Stasionarın  ərazisində test 

sahələri, profillər də yerləşdirmək olar. 

Stasionarda müşahidələr fiziki, kimyəvi və bioloji metodlarla yerinə 

yetirilir. Bu dəqiq kəmiyyət xarakteristikası  əldə etməyə imkan verir. 

S.t. uzun illərdən bəri iqlim, hidroloji, geomorfoloji, bioloji proseslərin 

öyrənilməsində istifadə olunur. Son illiklərdə bir rayonda bir sıra 

proseslərin geniş  əlaqədar tədqiqatları  və landşaftın kompleks 

tədqiqatları aparılır. Bu istiqamətin inkişafı landşaftın, ekosistemin an-

tropogen təsir nəticəsində dəyişməsi üzrə dəqiq məlumat əldə etməkdir. 

S.t. landşaftın fəaliyyətinin və dəyişməsinin emprik riyazi modellərinin 

qurulması üçün yaxşı material verir, bu isə landşaftın vəziyyətini 

proqnozlaşdırmaq və onun əsasında landşaftqoruyucu tədbirlərin 

hazırlanması üçün vacibdir.