QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

QAPALI EKOLOJİ  SİSTEM  –  ətraf mühitlə yalnız enerji 

mübadiləsi aparan sistem. Belə tipli mikrosistemlər kosmik biologiya-

dan kosmonavtların (astronavtların) həyat fəaliyyətini təmin etmək sis-

temini hazırlamaqda böyük rol oynayır. 

QAPALI QRUPLAŞMA  – komponentləri biotoplarından kənarda, 

yəni digər assosiasiyalarda rast gəlinməyən canlı orqanizmlərin 

qruplaşması.  İstənilən qruplaşmanın qapalı olması nisbidir, belə ki, 

onunla və  ətraf mühitlə (biotopla) daim maddələr və enerji mübadiləsi 

gedir. 

QAPALI POPULYASİYA  – digər populyasiyanın fərdləri ilə 

mübadiləsi olmayan populyasiya. Belə populyasiyalara kiçik okean 

adalarındakı heyvan növləri, ipək qurdunun laboratoriya populyasiyası 

və s. aiddir. 

QAPANMIŞ SİKL (ADƏTƏN SUDAN İSTİFADƏ) – suyun eyni 

istehsal prosesində çirkli suyu buraxmadan istifadəsi. Suyu təkrar 

istifadə etmək məqsədilə soyudulur, təmizlənir və istehsalda istifadəsi 

üçün ona lazımi keyfiyyətlər qaytarılır. (bərpa edilir). 

QAR – buludlardan buz kristalları formasında düşən yağıntı. Q. 

çoxbucaqlı, adətən altıbucaqlı ulduz formasında olur. Q. kristallarının 

---

 

254 

 

diametri bir neçə mm-dən 8-10 sm-ə  qədər ola bilər. Q. rütubətli 

havanın temperaturu 0

°-dən aşağı düşdükdə əmələ gəlir. 

QAR ÖRTÜYÜ – qar yağması  nəticəsində yerin səthində  əmələ 

gələn qar qatı. Daimi (çoxillik) Q.ö., müvəqqəti Q.ö. olan və Q.ö ol-

mayan (tropik və ekvatorial qurşaqlar) ərazilər var. Qar örtüyünün səthi 

günəş radiasiyasını güclü əks etdirir və havaya soyuducu təsir göstərir. 

Q.ö. istini pis keçirdiyindən, qışda torpağı soyumağa qoymur və 

payızlıq  əkinləri don vurmaqdan mühafizə edir. Əridikdə torpağın 

rütubəti və çayların suyu artır; bu da kənd təsərrüfatı üçün mühüm amil 

sayılır. Azərbaycanda Q.ö.-nün orta illik hündürlüyü 20-30 sm-ə 

qədərdir. Q.ö. bəzi çox qarlı qışlarda nəqliyyat və qışlaq maldarlığı üçün 

xeyli çətinlik yaradır.