QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

 

 

AZƏRBAYCANIN TƏBİİ-İQTİSADİ ZONALARI ÜZRƏ 

TORPAQLARIN BONİTET BALI VƏ MÜQAYİSƏLİ DƏYƏRLİLİK 

ƏMSALI (TMDƏ) 

 

Təbii-iqtisadi rayonlar 

Sahəsi  

Orta 

ölçü 

balı 

TMDƏ 

ha % 

Abşeron 5085,0 

5,88 

44 

0,69 

Şamaxı - İsmayıllı 5924,7 6,87 60 0,94 

Quba - Xaçmaz 

8045,1 

9,31 

71 

1,11 

Lənkəran - Astara 

6365,5 

7,37 

72 

1,12 

Kür - Araz 

24778,7 

68,67 

67 

1,05 

Şəki – Zaqatala 

10418,4 

12,06 

59 

0,92 

Gəncə – Qazax 

12553,2 

14,52 

66 

1,03 

Kəlbəcər – Laçın 2907,9 

3,36 71 

1,11 

Naxçıvan MR 

5363,1 

6,21 

55 

0,86 

DQMV 4973,4 

5,75 

72 

1,12 

 

TORPAQLARIN (torpaq sahələrinin) EKOLOGİYASI  – kənd 

təsərrüfatı ekologiyasının bölməsi; torpaqdan istifadə  şəraitini təyin 

edən təbii faktorları öyrənir. T.e. təbiətin mühafizəsi fəaliyyəti ilə  sıx 

bığlıdır. Termini L.Q.Ramenski (1938) təklif etmişdir. 

TORPAQLARIN EKOLOJİ MÜNBİTLİK MODELİ – 

Torpaqların münbitlik modeli – bitki məhsuldarlığının müəyyən 

səviyyəsinə uyğun gələn aqronomik cəhətdən  əhəmiyyətli torpağın 

xassələri və rejimlərinin məcmusu hesab olunur. Bu istiqamətdə olan 

meteriallara və respublikamızda aparılan torpaq – aqroekoloji 

tədqiqatlara, ayrı-ayrı regionların təbii  şəraitinin təhlilinə  əsaslanaraq, 

bitgilərin (taxıl, pambıq, üzüm, çay, meyvə, otlaq, meşə) tələbatından 

asılı olaraq müxtəlif torpaqlar üçün münbitlik modeli işlənmişdir 

(Məmmədov, 1998). Zonal əkinçilik sistemləri çərçivəsində münbitliyin 

idarə edilməsi əhəmiyyətinə görə Azərbaycan torpaqlarının xassələrinin 

faktiki və optimal parametrləri  əsasında doqquz blokdan ibarət 

münbitlik modeli hazırlanmışdır: 

1) Aqroekoloji blok; 2) Torpaq tərkibi bloku; 3) Torpaq rejimləri 

bloku; 4) Torpaq xassələri bloku; 5) Qiymətləndirmə bloku; 6) 

Biometriya bloku; 7) Torpaq faunası; 8) Aqromeliorasiya bloku; 9) 

Monitorinq bloku.