Qobiliyat rivojlanishiga ta’sir qiluvchi psixologik omillar sharapova Dildora Baxtiyarovna
Yüklə 286,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 1 « Научный импульс » Октябрь , 2022 378 va o’z ustida ishlashini ta’minlash kerak. Bugungi kun bilan nazar tashlaydigan bo’lsak, ayni damda bitta qobiliyatga ega bo’lishning o’zi yetrali emas, agar ma’lum bir sohada haqiqatdan ham muvaffaqiyatga erishishni istasangiz, bu jarayon doimiy ravishda takrorlantirlib hamda rivojlantirilib borilishi kerak. Yana bir narsani yodda tutish kerakki, qobiliyat dinamik tushuncha – ularni doimiy ravishda shakllanishi, rivojlanishi va faoliyatning turli sohalarda namoyon bo’lishini anglatadi. Rubinshteynning fikriga ko'ra, qobiliyatning rivojlanishi spiral shaklida sodir bo'ladi, bu esa keyingi darajaga o'tish uchun qobiliyatlarning bir darajasi tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlarni amalga oshirish zarurligini anglatadi. Qobiliyatlarni rivojlanishi va rivojlant ira olishni ikki xil yo’li bor. 1- yo’l: - Tanqidiy vaziyatlar; - Umidsizlik hissi - Raqobatlasha olish - Shart-sharoitlarga baho bera olish - O’z kelajagini qobiliyatida yorqinroq qilish Bir zamonda ikki aka- uka bo’lgan ekan. Aka ko’p icharkan va b uning natijasida hattoki o’z oilasini boqa olmaydigan darajaga yetibdi. Uka esa o’z qiziqishlari ortidan bilim, malaka egallab, hayotda o’z o’rnini topdi. Bir keksa inson esa ularga savol beribdi: Bir onaning farzandlarisizlar, bir uyda, bir xil muhitda ka tta bo’lgansizlar, ammo taqdirlaringiz turlicha, bunga sabab nima deb so’raganida ular shunday javob berishibdi. Aka: Dadam ko’p ichar edilar, hamma otasidan o’tib qayoqqa ham borardi degan, men ham taqdirim shunaqa ekan deb, bu holga tan berganman. Uka: D adam ko’p ichar edilar, ba’zan non qolmasdi uyda, men esa bu holatni ko’rib farzandlarim bunaqa hayotni ko’rmasligi kerak degan xulosaga kelganman. Ikki aka-ukaning bir otadan olgan namunasi. Xuddi mana shunday holatlar yashirin qobiliyatning rivojlanishig a ta’sir ko’rsatadi. Faqatgina bunda to’g’ri yo’naltira va to’g’ri tafakkur qila olish muhimdir. Bunday holat tengdoshlar orasida ham raqobat shaklida uchraydi. Ilm egallash vaqtida o’z qiziqishini payqashi va uni rivojlantirishi mumkin. 2- yo’l: Qaysidir sohaga qiziqish bor, ammo qobiliyat mavjud emas. Shu holatda qiziqishlarni rivojlantirish kerakmikin? Bu holatda iste’dodini emperik tarzda kamol toptirish mumkin. Bunda insonning qilayotgan ishiga qiziqishi va buning unga yoqishi lozim, qolgan barcha narsa esa unga ergashadi. Kimdir alpinizm (tog’ cho’qqilarini zabt etish)ga moyillika ega, ammo bunga qobiliyati yo’q. Inson umri davomida dasht - u biyobonlarni kezsa ham qobiliyatli bo’lib qolmaydi. Qobiliyat asosi bu moyillikdir, ya’ni bir vazifani qilish qanc halik qiziqarli bo’lsa moslashuvchanlik shuncha ortadi. |