Qoshanov A’bdikerim

 
34-su’wret. Topi’raq qaladan tabi’lg’an tag’i’nshaqlar ha’m Vazamar
patshani’n’ diywaldag’i’ mu’sini 
Joqari’da atap wo’tilgen saray arxivinin’ ko’p sanli’ hu’jjetleri wo’zinin’ ilimiy 
a’hmiyeti boyi’nsha anag’urli’m u’lken woljalardin’ biri boli’p oti’r. Saray bizin’ 
erami’zdi’n’ III-a’sirinde sali’ng’an. IV-a’sirdin’ basi’nda ol bu’linip qan’i’ray 
baslag’an. Al qala o’zinin’ jasawi’n dawam etken. Biraq qalani’n’ kem-kemnen 
quti’ qasha baslag’an. VII-asirdin’ basi’nda xali’q qalani’ toli’q taslap ketken. 
Son’i’nda qalani’n’ bekkem qorg’an diywallari’ marhumlardi’n’ su’yekleri 
sali’ng’an ossuwariylerdi 
qoyi’w 
ushi’n 
qa’birstan 
retinde 
paydalani’lg’an. 
Topi’raqqala a’yyemgi Xorezm ma’mleketinin’ III-IV a’sirlerdegi si’yi’ni’w 
worni’ boldi’. Bul qala antik da’wirindegi qala ma’deniyati’ni’n’ ayqi’n mi’sali’. 
Soraw ha’m tapsi’rmalar ? 
1. Topi’raq qala qaysi’ dawirdin’ esteligi? 
2. Qalani’n’ quri’lmasi’ haqqi’nda ayti’p berin’? 
3. Topi’raq qaladan tabi’jgan gerbishlerden qaraqalpaqlardi’n’ qaysi’
ruwlari’ni’n’ tan’balari shi’qqan? 
4. Saraydi’n’ «jen’is 
zali’» qanday etip bezelgen ha’m qalay
oylaysi’z ne ushi’n? 

---

71 
5. Topi’raq qala o’mir su’riwin qashan toqtatti’? 
16-tema. Qubla Aral boyi’ jerleri IV-VI a’sirlerde
IV-VI-a’sirler Xorezmde "I’laysan’li jillar" da’wiri dep ataladi’. Bul da’wir 
yeldegi qul iyelewshilik ja’miyetlik du’ziminin’ qi’yrali’wi’na ha’m jan’a 
feodalli’q ja’miyetlik-ekonomikali’q qatnasi76’qlardin’ payda boli’wi’na 
baylani’sli’ kelip shi’qqan dag’dari’sli’ awhal da’wiri yedi. 
Bul da’wirde irrigatsiya tarawlari’ ha’m suwg’ari’p yegiletug’i’n jer 
maydanlari’ keskin tu’rde qi’sqardi’. Buri’ng’i gu’llengen wo’nermentshilik 
wo’ndirisleri to’menlep ketti. Materialli’q ma’deniyat zatlari’ u’lgilerinin’ 
sheberligi uli’wma to’menledi. Sog’an qaramastan irrigatsiya tarawlari’ jetilisip 
barg’an ha’m kanallar anag’urli’m teren’lestirilgen ja’ne yensizlendirilgen. 
Diyqanshi’li’qta to’ginler paydalani’la baslag’an. Da’ndi qolg’a tas ali’p 
untaqlawdi’n’ wornina yendi tas digirmanlardan paydalana baslag’an. 
Ko’plegen qalalardi’n’ quti’ qashi’p to’menledi. Al, ko’pshiligi pu’tkilley joq 
boli’p ketti. Xorezmnin’ won' jag’ali’g’indag’i Topi’raqqala kem-kemnen qan’irap
qaldi. Al Janbasqalani’ kem-kemnen xali’q taslap ketti. Xorezmnin’ shep 
jag’ali’g’i’ndag’i’ Go’newaz ha’m U’lken Aybu’yirqala uqsag’an qalalar menen 
birge iri-iri qoni’slarda da xali’q qalmadi’. Wolar da qan’irap qaldi’. 

---

72