Qovun kasalliklari va ularning ekspertizasi

O R.Ro*zmetov, JA o4zimoV) A.Tadjiyev,
O.Egamberdiyev. 
Qovun kasalliklari va 
ulaming ekspertizasi. Ilmiy-amaliy qoMlanma

---

KJRISH
0 ‘rta Osiyo polizchiligi ko‘p asrlik tarixga ega va shu davr mobaynida 
qovun insonlar tomonidan sevib iste’mol qilinadigan eng qimmatli oziq mahsulot 
sifatida e’zozlanadi. N.I.Vavilov (1926) ta’kidlashicha, 0 ‘rta Osiyo madaniy 
o‘simliklaming kelib chiqish o‘chog‘i va qovunning kelib chiqishi bo‘yicha esa 
ikkilamchi o‘chog‘i hisoblanib, uning yirik tur xillari jamlangan.
Xalq seleksionerlari tomonidan turli tuproq-iqlim sharoitlarida yetishtirilish- 
ga moslashgan qovunning ko‘plab navlari yaratildi. Shunday tor mahalliy navlar 
ham mavjudki, ular ma’lum bir mintaqa, hatto hudud alohida bir aholi punkti doi- 
rasida etishtirishga moslashgan. Ko‘plab mahalliy navlar asosida keng tarqalish 
miqyosiga ega boMgan yangi seleksion navlar yaratildi. 0 ‘zbekistonda hozirgi 
davrda qovunning 160 dan ortiq madaniy navlari tarqalgan boMib, ular pishib yeti- 
lish muddati, hosildorligi, ta’mi, mevalarining saqlanish muddati bo‘yicha o‘zaro 
farqlanadi. Ulaming ko‘pchilik qismi j ahonda shuhrat qozongan.
Hozirgi davrda qovunning 36 navi davlat reyestriga kiritilgan bo‘lib, shun- 
dan 9 tasi ertapishar, 15 tasi o‘rtapishar, 12 tasi kechpishar navlardir. Davlat reyes­
triga kiritilgan navlaming sakkiztasi mahalliy navlarga mansubdir. Davlat reyestri­
ga kiritilgan ko'pchilik qavun navlari bir necha o‘n yilliklar mobaynida yetishtirib 
kelinmoqda.
0 ‘zbekiston ftespublikasi - Markaziy Osiyoning eng yirik polizchilik minta- 
qasidir. B u yerda har yili 35-40 ming gektardan ortiq yer maydoni poliz ekinlariga 
ajratiladi. Yalpi hosil 450-500 ming tonnani tashkil etadi, shundan Qoraqalpog‘is- 
tonda poliz ekinlari 5,5 ming gektar maydonga ekilib, 39 ming tonna miqdorida 
yalpi hosil olinmoqda
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xorazm viloyati hudu- 
dini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga 
doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g ‘risida” 2017-yil 17-yanvardagi 16-son qaro- 
riga asosan, Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakultetida qovunchilik bo‘li- 
mi tashkil qilindi. Qovunchilik bo‘limida qovun yetishtirish agrotexnologiyasi, qo­
vun zararkunanda va kasalliklariga qarshi kurash yo‘nalishi bo'yicha izlanishlar 
olib borilmoqda Viloyatdagi qavun dalalarida 20 dan ortiq kasalliklar tarqalganligi 
aniqlandi. Qovun kasalliklari hosilning pasayib ketishiga va sifatini buzilib, tovar- 
lik xususiyati kamayishiga olib keladi.
Mazkur llmiy-uslubiy qoMlanmada qovun zararkunandalarini aniqlash uchun 
rangli rasmlar asosida zarur ma’lumotlar keltirilgan. Dehqonlarimiz kasallik turini 
qoMlanma yordamida aniqlab, qarshi kurash choralarini osongina tanlashi mumkin.

---