Qovun kasalliklari va ularning ekspertizasi

M evaning k o
4
rinishi. 
A sosiy poyaning ko'rinishi.
13

---

Z ararlangan m eva va u n in g ichki k o'rin lsh i.
PO LIZ EKIN LA RI MAYSALARING CH IRISH KASALLIGI
(Fusarium cquisctii. Fusarium s p p . Rhizoctonia solani Thielaviopsi« baticola va oomitset pythium spp.)
Kasallik poliz ekinlarini ochiq dala va issiqxonalarda zararlaydi va u dunyo- 
ning barcha mamlakatlarida, jumladan, 0 4zbekistonda harn keng tarqalgan. Poliz 
ekinlari íssiqsevar bo‘lgani uchun, ular past haroratda zaiflashib, kasalliklarga chi- 
damliligi keskin pasayadi. Issiqxonalarda tuproq harorati keskin o'zgarib turishi va 
21°Cdan past (14-16°C) bo4lishi, sovuq ( 9 - 1 1°C) suv bilan sug4orish, urug‘ni fun- 
gitsid bilan dorilamasdan chuqur ekish, bodring urug4i unmasdan yoki urug‘barg 
tuproq yuzasiga chiqmasdan chinb ketishining asosiy sabablaridir. Bu sabablar 
hamda azotli o‘g ‘itni keragidan ortiqcha berish, ob-havoning keskin o4zgarishlari, 
havo namligi yuqori bo‘lishi, havo almashinuvi yetarli bo4lmasligi va qatqaloq, 
unib chiqqan urug4barg va yosh o4simliklar xira-yashil tus olishi, ildiz bo'g4zida va 
poyada qaynoq suvda kuyganga o4xshash rangsiz, so4ngra qo4ng‘ir dog4lar rivojla- 
nishi, ildiz bo4g 4zi ingichkalashishi, qo4ng‘ir tus olishi va chirishi, natijada o 4sim- 
lik yotib qolishi va so‘lishiga olib keladi.
Nobud bo4lmay qolgan, ammo zararlangan yosh o4simliklar poyasining past- 
ki qismi va ildizlarida suv shimganga o4xshash, botiq, rangsiz, so‘ngra qo4ng‘ir tus 
oluvchi 
(pythium spp.,),
botiq, qo‘ng‘ir 
(Rhizoctonia solani)
yoki qizg4ish- qo4ng‘ir 
(Fusarium equisetii
, 
Fusarium spp.)
dog4lar va yaralar paydo bo4ladi, ildiz tuklari 
chirib, tuksiz bo4lib qoladi, barglari sarg‘ayadi va pastkilaridan boshlab, asta-sekin 
quriydi.
Qo‘zg4atuvchi zamburug4lar tuproqda saqlanadi va tuproq kasallikning aso­
siy manbai hisoblanadi. Ular o‘simlik to'qimasiga ildiz qobig4idagi kichik chat- 
nashlar va ildiz tuklari orqali kiradi va zararlaydi. Issiqxonada haryili bodring yoki 
boshqa, nihol kasalliklariga moyil ekinlar ekilishi qo4zg4atuvchining propagulalari 
tuproqda yildan yilga ko4payishi va yig"ilishiga, natijada o 4simliklaming urug‘- 
barglari va maysalari zararlanishi yildan yilga kuchayib borishiga olib keladi. Tup- 
roqdan tashqari, torf, go4ng, urug‘lik va sug‘orish suvi ham kasallik manbalari bo4- 
lishi mumkin.

---

Bodring, qovun, tarvuz, qovoq va boshqa poliz ekinlarining urug'barg va 
yosh o4simliklarining chirishi dala sharoitida ham ko‘p uchraydi. Bu ekinlarning 
urug‘bargi tuproq yuzasiga chiqqandan 3-4 hafta o‘tganga qadar, ular kasallikka 
juda chidamsiz. Kasallik ekinlar juda siyrak bo‘lib qolishiga, o‘simliklar vaqtidan 
oldin qurib ketishiga va hosil pasayishiga olib keladi. Kasallikka chidamli navlar