Qrup: 962 Mü əllim: Dadaşzadə Əhliman

---

Sumqayıt Dövlət 
Universitetinin 
Fakült
ə:
Filologiya 
İxtisas: Məktəbəqədər təhsil 
Qrup: 962 
Mü
əllim: Dadaşzadə Əhliman 
F
ənn:
M
əktəbəqədər inkisafin tarixi
T
ələbə: Abdullayeva Nuray 
2023 

---

M
əktəbəqədər təhsilin inkişafında Ş.Simonoviçin xidmətləri 
 
Şimon Simonoviç, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilin inkişafında ən böyük rolu 
oynayan t
əhsilçilərdən biridir. O, Azərbaycanın müstəqil dövlət olduğu ilk illərdə 
t
əhsil sisteminin təşkili və inkişafında sürücü rolunu oynamış və bu sahədə bir çox 
layih
ə və tədbirləri həyata keçirmişdir. 
Şimonoviç, 1919-cu ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının Təhsil Nazirliyinin 
başçılığına təyin olunmuşdur. Bu dövrdə, ölkədə təhsilin inkişafı və genişləndirilməsi 
üçün müst
əqil bir təhsil siyasəti formalaşdırmaq üçün əmək göstərməyə 
başlamışdır. 
O, m
əktəbəqədər təhsilin sürətli inkişafını təmin etmək üçün bir sıra strateji addımlar 
atmışdır. İlk olaraq, əhalinin təhsilə marağı və bacarığı artırmağa nail olmaq üçün 
geniş informasiya və təbliğat kampaniyaları təşkil etmişdir. Bu kampaniyalar 
vasit
əsilə təhsilə olan marağın artırılması və valideynlərin uşaqlarını məktəbləyə 
gönd
ərməsi təşvik edilmişdir. 
Simonoviç, müst
əqil Azərbaycan Respublikasının təhsil sisteminin strukturu və 
proqramını yaratmağa həsr olunmuşdur. O, təhsil proqramlarını yeniləmək, müasir 
t
əhsil texnologiyalarını tətbiq etmək və müəllimlərin təlimini təkmilləşdirmək üçün 
çoxsaylı tədbirlər həyata keçirmişdir. 
Simonoviç, Az
ərbaycan Universitetinin 1920-ci ildən fəaliyyətə başlaması və bu 
universitetin t
əhsil sahəsində aparıcı bir rolu qəbul etməsi üçün də özünü ortaya 
qoymuşdur. O, bu universitetin strukturu, proqramı və təlim kadrosunu 
formalaşdıraraq Azərbaycanın ali təhsilinə qapı açılmasına nail olmuşdur. 
Simonoviçin xidm
ətləri, məktəbəqədər təhsilin Azərbaycan Respublikasında 
möhk
əmlənməsini və inkişafını təmin etmişdir. O, təhsil sisteminin sürətli və dörd bir 
t
ərəfli inkişaf etməsində lider və yaratıcı bir təhsilçi kimi tanınmağa nail olmuşdur. 
Şimon Simonoviçin təhsil sahəsindəki əməyinin qıymətini bilmək üçün, onun 
Az
ərbaycan təhsil sisteminin quruluşu və inkişafında oynadığı rolu dəqiqləşdirmək 
vacibdir. 
C
əmiyyətin hazırki mərhələsində gənc nəslin inkişafı üçün ölkəmizin tarixində ən 
əlverişli obyektiv şərait yaradılmışdır. Belə ki, indi ölkəmizdə iqtisadi, sosial-siyasi, 
ideoloji v
əzifələr müvəffəqiyyətlə həyata keçirilir, xalqın mədəni səviyyəsi, maddi 
rifah halı yüksəlir, uşaq və gənclərin inkişafına təsir göstərən ailənin imkan və şəraiti 
genişlənir. 9 Məlumdur ki, bu yüksəkliklə yanaşı, cəmiyyətdə şəxsiyyət, onun 
m
ənəvi keyfiyyətləri, təhsili, mədəniyyəti qarşısında duran tələblər müntəzəm 
sur
ətdə artır. Bu prosesdə gənc nəslin formalaşması şəraiti isə nəinki təkcə 
yaxşılaşır, həm də xeyli mürəkkəbləşir. Deməli, inkişaf prosesinin özü də müəyyən 
ziddiyy
ət yaradır. Bu ziddiyyətin başlıca səbəbi tərbiyə prosesinin obyektiv əsası 
kimi adamların sosial həyatının, özünün mürəkkəbləşməsidir. 

---

Şimon Simonoviç, Azərbaycan Respublikası təhsil sistemini qurucu və rəhbər kimi 
böyük bir t
əhsilçidir. Onun xidmətləri, ölkənin müstəqil dövlət olduğu dönəmdə 
t
əhsilin sürətli inkişafına sürücü rol oynayıb. Aşağıdakı faktlar Simonoviçin təhsil 
sah
əsindəki dahilindəki əməyini daha aydın bəyan edir: 
1. 
Ərzaq nümunələri ilə Təhsil: Şimonoviç, məktəbəqədər təhsilin əsaslarını 
qoyark
ən tədris materialını maraqli və əyləncəli bir şəkildə təqdim etməyə nail 
oldu. Bu m
əqsədlə yazdığı tədris pyesləri, öyrənmə prosesini səhnəvi və 
b
əzən də dramatik bir təcrübəyə çevirirdi. 
2. T
əhsil Proqramlarının Yenidən Təyin Edilməsi: Simonoviç, təhsil proqramlarını 
modernl
əşdirmək və müstəqil düşünmə bacarığını inkişaf etdirmək məqsədi ilə 
müst
əqil Azərbaycan Respublikası üçün təhsil proqramlarını yaratmağa nail 
olmuşdur. 
3. T
əhsil Texnologiyalarının Tətbiqi: Təhsil sahəsində müasir texnologiyaların 
t
ətbiqi, Simonoviçin prioritetlərindən biri olmuşdur. O, müəllimlərə və tələbələrə 
bu texnologiyaların düzgün şəkildə istifadəsini öyrətmək üçün tədbirlər təşkil 
etmişdir. 
4. Az
ərbaycan Universitetinin Yaradılması: Şimonoviçin liderliyi altında, 1920-ci 
ild
ə Azərbaycan Universiteti fəaliyyətə başlamış və ölkədə ali təhsilin 
möhk
əmlənməsinə nail olmuşdur. 
5. 
Elmi İşbirliyi və Təcrübə: Simonoviç, təhsil sahəsində əlavə inkişaf üçün 
beyn
əlxalq əlaqələr qurmağa çalışmış və ölkədə və xaricdə müxtəlif 
t
əcrübələri tənzimləyərək tədris prosesini daha effektiv hələ gətirmişdir. 
Simonoviçin t
əhsil sahəsindəki inkişafına qatqıları, onun adını Azərbaycanın təhsil 
tarixin
ə salmış və ölkədə ali təhsilin inkişafına xidmət etmişdir. O, təhsilin keyfiyyətini 
artırmaq və tələbələrə daha yaxşı bir təcrübə təmin etmək üçün yaratıcı və dinamik 
yollarla işləmiş və bu, Azərbaycan təhsil sistemində müstəqil düşünmə və yaratıcılıq 
bacarığını dəstəkləmişdir. 
M
əktəbəqədər yaşlı uşaqların yoldaşlıq, dostluq və qayğıkeşlik kimi əxlaqi 
keyfiyy
ətlərinin formalaşmasına təsir göstərən mühüm şərtlərdən biri uşağı əhatə 
ed
ən müvafiq mənəvi mikromühitin yaradılmasıdır. Bunun əsasını isə uşağın 
şəxsiyyətinə hörmət və qayğı, ağıllı tələbkarlıq təsir edir. Əlbəttə, uşaq 
mikromühitind
ə baş verən hadisələrin heç də hamısı sosial həyat tərzinin 
normalarına uyğun gəlmir. Uşaq şəxsiyyətinin formalaşdığı bu mikromühitin obyekti 
t
əsiri ilə inkişaf etməkdə olan cəmiyyətimizin təlqin etdiyi əxlaq normalarının 
toqquşması heç də həmişə cəmiyyətin xeyrinə olan nəticəyə gətirib çıxarmır. Bütün 
bunlar uşaq və gənclərin tərbiyəsində yalnış davranışın təşəkkül etməsinə gətirib 
çıxarır, nəticədə uşaqlarda ikiüzlülük, riyakarlıq, tənbəllik və s. formalaşır.

---

Deyil
ənlərdən aydın olur ki, uşaqlarda dövrün tələbinə uyğun əxlaqi keyfiyyətlərin 
inkişafı üçün cəmiyyətin şüurlu, məqsədyönlü fəaliyyəti getdikcə güclənir.Müsbət 
əxlaqi keyfiyyətlərin mahiyyəti, məqsədi, məzmunu və əhəmiyyətini düzgün dərk 
etm
ək üçün əxlaqın necə yarandığını bilmək zəruridir. Fəlsəfi, pedaqoji ədəbiyyatda 
əxlaqın mənşəyi haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bəzi alimlər iddia edirlər ki, 
insan ictimai varlıqdır, onun fəaliyyəti də ictimai mühitlə, ictimai qaydalarla təyin 
edilir. Ictimai varlıq olan insanın əxlaqı öz başlanğıcını həyatdan alır. Buna görə də 
əxlaq ictimaidir. Digər qrup alimlərə görə insan hər şeydən əvvəl canlı varlıqdır, canlı 
orqanizmdir, onun yaşayış tərzi canlı təbiət qanunları əsasında baş verir. Insan da 
başqa canlılar kimi doğulur, mübarizə aparır və ölür.
Ictimai mühit yalnız insan nəslinin yaşaması, artıb-törəməsi üçün şərait olmaqla 
kifay
ətlənmir, bioloji prosesin baş verməsinə heç cürə mane olmur, əksinə, özü 
insanın bioloji prosesində fəaliyyət göstərməsini təsdiq edir. Ona görə də əxlaqın 
m
ənşəyini yalnız 10 insanlarda deyil, bəşər cəmiyyətindən daha qədim olan həyatın 
özünd
ə axtarmaq lazımdır. Əxlaqda, mənəviyyatda insanların bir-birinə münasibəti 
v
ə davranış normaları öz ifadəsini tapır. Mənəviyyatın tərkib hissəsinə davranış 
qaydaları, prinsiplər, kateqoriyalar və ideallar daxildir. 
Davranış qaydaları insanın ailədə, cəmiyyətdə, kollektivdə bir-birinə münasibətini 
mü
əyyənləşdirir. Davranış qaydaları tənzim etdiyi münasibətlərin xarakterindən asılı 
olaraq mü
əyyən qruplara bölünür. Prinsiplər: prinsip hər bir norma qrupunun 
özün
əməxsus olan ilk vəziyyətini və əsas köklərini əks etdirir. Siniflər mənafeyini əks 
etdir
ən əlamətlər prinsiplərdə daha çox güclü olur və onun ən çox nəzəriyyələr 
sistemini 
əks etdirir. Əxlaq kateqoriyaları: ümumi şəkildə insanlar arasında, insanla 
c
əmiyyət arasında mənəvi əlaqələr əks etdirilir. Yaxşılıq, ədalət, borc, şərəf, ləyaqət, 
vicdan, xoşbəxtlik və s. əxlaq kateqoriyaları olub, müəyyən xalqların əxlaqına xas 
olmuşdur, həmin kateqoriyalar bütün cəmiyyətlərdə mövcud olmuş və mövcuddur. 
Lakin onlar müxt
əlif əxlaq sistemlərinə mənsub olduğundan müxtəlif tələbləri ifadə 
etmiş, zaman keçdikcə, öz mahiyyət və məzmununu dəyişmişdir.