Qulam Mammadli cdr
ŞMƏ – Şəmsəddin Abasov. “Kommunist”
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ŞMƏ – Şəmsəddin Abasov. “Kommunist”,
Şövqi – Əli Şövqi, gəncəli şair, “Bəsirət”, 1915. Şövqi –Rəhim Rzazadə, “Azərbaycan”, 1918. Şövqi – Mir Xəlil Canibəyzadə, “Bəsirət”, 1915. Şorbalıq –Nardarani Hacı Əli. “Babayi-Əmir”, Şöhrət –Mir Cəlal Paşayev. “Yeni fikir”. 1927. Şüşeyi-Yəhyabəy – Yəhya bəy Hacıbəyov. “Səda”, 1911. Şuxi – Mustafa ağa Şəkixanov. “Ziyayi-Qafqaziyyə”, 1882. Şümalı – Əli Razi Şəmçizadə. “Açıq söz”, 1917. Şıxbabalı – Cahangir Gözəlov – jurnalist.
138 ƏLAVƏLƏR Əsərin müqəddiməsində göstərildiyi kimi, bir çox gizli im- zaların müəllifləri müxtəlif mətbuat səhifələrində bu və ya başqa münasibətlə nəşr edilən məqalələrdə göstərilmişdir. Həmin mə- qalələrin, gizli imzaların sahibləri göstərilən yerlərini sənəd kimi aşağıda veririk. “Məzkur dördüncü maddəyə aid ümurun təhrir və təlifini Şeyxül-islam dairəsi münşilərindən elmi-hüquq və qanuni-sud işlərində müddəti-mütəmadi nəzəriyyat və əməliyyatca kəsbi məharət etmiş (Seyfəddin Atamalıbəyov) A. Şilyanski dər əhdə almışlar”. (“Ziyayi-Qafqaziyyə”, 3 yanvar, 1883, № 32.). Buradan aydın olur ki, mətbuatda A. Şilyanski imzası ilə yazan müəllif Seyfəddin Atamalıbəyovdur.
bəndin sahibi Peterbruqda imdilik ayda bir dəfə nəşr olunan “Mirat” məcmueyi-nəfisəsinin mühərriri “Fazili-yeganə”, “Əhli- fikir”, “Həqayiqgu”, “Münşii-bimisl” Əbdülrəşid İbrahimovun əsəri-qələmi-möcüzi-rəqəmidir (“Şərqi-Rus” 1 iyun 1903, №26). Fikri mətin, məqsədi mübin, sözü ötkün və təsirli olan mühərrirlərimizdən və sahibi “Qələm”lərimizdən Məhəmməd Fateh əl-Kərimi cənabları bu günlərdə “Nəşriyyatı-Kərimidən birinci cüz yaponlar” adında qayət istifadəli və ibrətli gözəl bir kitabı ruscadan tərcümə edib nəşr etmişdir, (“Şərqi-Rus”, 4 dekabr, 1904, № 240). Bu qeyddən məlum olur ki, “Şərqi-Rus” səhifələrində Tata- rıstandan “Qələm” imzası ilə yazan müəllif Fateh Kərimi imiş.
“Səlman Nərimanov ...Mərhum mühərrirliyə də biganə deyildi. “Həyat”ın qare- ləri ehtimal hənuz “Tanrıqulu” ilə “Xan”ın məzhəkəli söhbətlərini unutmamışlar. Məzhəkələrdən başqa “Qoca Salman” imzası ilə
139
həyati-ictimaiyyətimizə dair də “Həyat” sütunlarında bir qaç məqaləyə təsadüf olunur” (“Füyuzat, 8 sentyabr, 1906, № 26). Göründüyü kimi S.Nərimanov “Tanrıqulu”, “Xan”, “Qoca Salman” imzaları ilə müntəzəm çıxış etmişlər. “ Bəndəniz rusiyəli bir tələbəyəm.Mən qeyri-ciddi olaraq “Məhəmməd Vaiz”, “İslam oğlu” imzaları ilə “Həyat”ə bəndlər göndərmişdim. O bəndlərimin dərc edildiyindən dolayı ərzi- təşəkkür edirəm... Baqi ehtiram Məhəmməd Vaiz Novruzi” (“Füyuzat” 12 yanvar, 1907, № 7). “Bəhlul” jurnalı barədə: “ ...Habelə haman jurnalı yazmaqdan kənara çəkildim. Bundan sonra kim bu neçə təxəllüslər ilə məqalə yazsa, xilaf edibdir”. “Naxələf”, “Dığdığı”, “Heyrəti”, “Rahil”. Sadıq Molla Süleymanzadə “Rahil” (“Tazə həyat”, 6 iyul 1907, № 69).
Abdulla Şayiq: “Satirik şer, ya felyeton yazmağa istedadım olmadığına baxmayaraq, “Molla Nəsrəddin”ə “Keçəl” və başqa imzalarla üç- dörd kiçik felyeton yazıb göndərmişdim. “Keçəl” sərlövhəli felyetonumun çap olunduğu xatirimdədir”. Cəlil Məmmədqu- luzadə. Məqalələr və xatirələr məcmuəsi, Bakı, 1967, səh. 378.
“Baku” qəzetlərinin qarelərinə məlumdur, əhali arasında “Seyid” ləğəbi ilə məlum olan Məsumovu (Mir Həsən) tanıyanlar onun... məhəlli qəzetlərdə dərc və nəşr etdiyi məqalələri ilə asayişi-ümumiyyə uğrunda nə qədər çalışdığını bilirlər” (“Tazə həyat”, 26 iyul 1907, № 64). “...Bu barədə məqalələr yazan və vəd edən məşhur Hüseyn Axundzadədir ki, “Aman”, “Türkoğlu”, “Bir türk” təxəllüsü ilə məruf və məşhurdur. Bu haman “Ahi” dir ki, müSalmanları “ahulamaq” üçün keçən sənə mühərrirlik sevdasına düşüb “İstiqbal” qəzetəsi verirdi” (“Tərəqqi” 10 oktyabr 1909, № 205).
140 Məmmədəli Sidqinin Molla Nəsrəddin haqqında yazdığı bir xatirəsində deyilir: “1911-ci ildə Üzeyir Hacıbəyov Tiflisdə “Molla Nəsrəddin” redaksiyasına gəldikdə o vaxt Bakıda Hacı Zeynalabdın Tağıyev ilə Behbudovun məhkəmə mühakiməsi gedirdi. Üzeyir Hacıbə- yov “Hamam” sərlövhəli materalı da haman münasibətlə redak- siyamıza yazdı. RƏF, Məmmədəli Sidqinin arxivi”.
“Hamamçı” imzası ilə çap edilmişdir.
“Abdulla Tofiq... Bakıda və başqa yerlərdə nəşr olunan qəzet və jurnallarda “A. Sur”, “Məmmədzadə”, “Qafqasiyalı”, və “A. Tofiq” imzaları ilə yazardı. Ə. R. Şəmçizadə”. (“İqbal”, 13 may 1912). “Məmməd Qarayev... “Zakavkazye” və “Zakavkazskaya reç” qəzetlərində “Odi- nokiy” ləğəbi ilə yazardı və habelə “Molla Nəsrəddin” və “İşıq” jurnallarında da əməkdaşlıq edərdi. Firudinbəy Köçərli” (“Kaspi” 7 fevral, 1913, № 31). “Bəndə “Gülgəz” imzası ilə bir şikayət yazmışdım. “Ağla- ram” sözləri ilə bəndlər tamam olurdu. “Cüvəllağı ∗ götürüb im- zasını “Kabla Dostu xanım xala” qoymaqda amma Məmməd Hüseyni bir dərəcə düşündürmüş olacaq... Cabbar Əskərzadə”. (RƏF, Məmmədəli Sidqinin arxivindən). Seyid Yusifzadə Mir Həsən Münsüf haqqında: “1914-cü sənəsində “Tuti” külgi məcmuəsi nəşrə başladıqda haman məcmuəyə “Sırtıq”, “Qəmiş”, “Əfi”, “Çayçı” və “Münsif” imzaları ilə şerlər yazmışdır... Ələbbas Müznüb” (RƏF, Ələbbas Müznü- bün arxivi). İbrahim Məşədi Cəlil oğlu Ordubaddan Bakıya, Məhəm- mədəli Sidqiyə yazır:
∗
Ə.Qəmküsarın təxəllüsüdür –
Red.
141
“... və keçmişlərdə “İqbal” da “Zadə” imzası ilə yazdığın əhvalatlardan heç birinə baxmadım. Ancaq yazanda açıq öz adını yazgilən” (RƏF, Məmmədəli Sidqinin arxivi). “... “Tutiyə” “Növbər” imzalı çörəkçilər barəsində bir şey yazıb göndərmişəm. İbrahim Məşədi Cəlil oğlu” (RƏF, Məm- mədəli Sidqinin arxivi10iyun, 1915). “Bakıda nəşr olunan “Sədayi-həqq”, “İqbal” qəzetlərində “Yeniyetmə” ünvanı ilə yazı yazan bəndə olub, hakəza bu imza ilə “Tuti” jurnalında dəxi iki məqalə nəşr etdirmiş oduğumdan məzkur xitabında bənədəyə aid olduğu dərkardır... Xəlil İbrahim” (“Yeni İqbal”, 14 iyun 1915). “Bir də görürsən ki, “İbni-Haşim”, “Əhmədoğlu”, “Hüseyn Sadiq”, “Seyid Hüseyn”, “Kazımoğlu” (allah bərəkət versin, adamın gərək bu qədər atası olsun) hücumları dəf edilmədən bir də qonaq qabırqadan çıxıb faytonçu... töylə məsələsi ilə kəllə- kəlləyə verir”. Adam qalıb nə eyləsin... Sərbəst Əyyar. (“Babayi- Əmir”, 2 iyul 1915, № 14). İbrahim Məşədi Cəlil oğlunun Sidqiyə digər məktubu: “İqdam”a keçən gün bir ərizə yazmışam. “Səyyah” imzası ilə. Şayəd bu günlərdə dərc ediləcəkdir... Ordubaddan “Səyyah” imzalı xəbərləri mən yazıram” (RƏf, Məmmədəli Sidqinin arxivi). “ “Bakı” qəzetəsində müSalman məişətindən yazan Sultan Gəray nam zat olmayıb, bəlkə mən – Mir Seyid Sultan Əliyevəm... M.Sultan Əliyev” (“Açıq söz”, 25 yanvar 1916, № 94). “Əşrəfzadə Mİrzə Mahmud... Parijdə yaşadığı zaman “Revyu monde musulman” jurna- lında “Azəri” imzası ilə müfəssəl məqalələr yazardı” (“Gavə”, 15 aqvust 1916, № 11). “Mərhum Məmmədzadə Mikayıl Seydi “Dirilik” və “İq- bal”da açıq imza ilə, “Babayi-Əmir”də, “Əqrəb”, “Şəbrəngi-Əy- yar” imzayi-müstəarilə əşar təcnis və mənzumələr yazmışdır” (“Dirilik” 1 sentyabr 1916, № 10).
142
“Qəzet oxucularımız neçə sənələrdən bəri Gəncədən “Oğuz” imzası ilə acı-acı həqiqqətləri və ehtiyaclarımızı kəskin və ürəkyandıran bir qələmlə yazıb, daima millətin tənviri-əfkarinə xidmət etməkdə olan Hüseyn Tələt əfəndini şayəd indi tanımış olsunlar gərək...” (“Yeni İqbal”,26 fevral 1917, № 542.) “Açıq söz” qəzetində “Bir nəfər” imzalı müəllif müəllimlər haqqında məqalə yazdığı üçün Bakı müəllimləri onu məhkəmə- yə cəlb etmişdilər: “... birinci məhkəmə günü “Açıq söz” qəzetəsinin mühərrirlərindən Xəlil İbrahim gəlib haman “Bir nəfər” özü olduğunu bəyan etdi...” (“Sovqat”, 8 may 1917, №201). “Bədrəddin Hüseyn... Gülgi məcmuələrində “Bəqri-Əyyar”, “İynə”, “Sancaq” imzayi-müstəarlarilə məzhəkə nəzmlər yazmışdır” (“Övraqi- Nəfisə”, 1919, № 5). “Rəhmətlik Hacı Ağa Şəfi Zeynalov... şeirdə işlətdiyi təxəllüsü “Vala” idi ki, bu da mərhumun alitəb bir şəxs, izzəti- nəfsini düşünən bir arif olduğuna böyük dəlildir... Salman Mümtaz” (“Azərbaycan”, 4 yanvar 1920, № 3). “Şəfəqi-sörx” qəzetində “Qurban”, “Qələmi-şüca”, “Həqi- qətnəvis” ünvanı ilə yazan Abdullah Zərrinə nam bir cəsarətli mühərrirdir... M.S. Ordubadi” (“Kommunist”, 18 fevral 1924). “Yoldaş Əbilov İbrahim... Bakıda nəşr olunan mətbuatda “İ. Məhərrəmzadə”, “İ. Ə.-yev”, “M. İ” imzaları ilə bir çox ictimai- inqilabi məqalələr yazdığı kimi, 1912-ci ildə “Bakı həyatı” namində qəzetə nəşr etməyə başlamışdı... Nemət Bəsir” (“Kommunist”, 22 fevral 1924, № 43). “... Mən yuxarıda yoldaş İbrahimin (İbrahim Əbilov) adını “İ. Məhərrəmzadə” ilə başladım. Bunun özünə görə mənası vardır. Yoldaş İbrahim bu imza ilə Bakı, Hacı Tarxan və Tehrandan türk qəzetlərində inqilabi məqalələr yazardı. Məqalələrin çoxu “Tərəqqi”, “İrşad”, “Səda”, sonralar “Günəş” və 143
qeyri qəzetlərdə yazılmışdır... Əli Səttar İbrahimov” (“Kommu- nist”, 22 fevral 1924, №43). Bakıda respublika əlyazmaları fonunda saxlanılan “Həyat” qəzetinin 1906-cı il komplektinin birinci nömrəsində Nəriman Nərimanovun əli ilə yazılmış belə bir qeyd var: “Nər”, “N”, “Arı bəy” imzaları ilə yazılan məqalələr bənimdir. Həmin bu ildə bu imzalar ilə “İrşad” qəzetində bir çox məqalələr yazmışam. Fəqət “İrşad” qəzetəsi bəndə qalmamış”. N. Nərimanov. Bakı, 16 sentyabr 1924. “Möhsün Əbdül oğlu... 1327-ci hicridə təkrar Bakıya gələrək, o zamanda nəşr edilən “Sədayi-həqq” qəzetəsində, “Tuti” jurnalında “Haqsevən” imzası ilə iştirak etmişdir. Qəşəm Məmmədzadə” (“Yeni yol”, 9 yanvar 1925). “Salyanda müxbirimiz Əlihüseyn Tağızadənin təxəllüsləri: “Mühəqqəq”, “Həqbin”, “Nasirli”, Cəlil Məmmədqulu- zadənin RƏF-də saxlanılan cib dəftərçəsindəki qeydi. “Təqribən 1925-1926-cı illər idi. Mən “Kommunist”, qəzetində işləməklə bərabər, “Molla Nəsrəddin” jurnalı redak- siyasında katib idim. Bu zaman jurnalda mən, Üzeyir Hacıbəyov, Cəfər Cabbarlı, Əli Nəzmi, Səməd Mənsur kimi məşhur felyetonçuların iştirak etmələri üçün çalışırdım və buna qismən nail də olurdum. Məsələn, o dövrdə jurnalda Cəfərin Dağlı məhəlləsi haqqında, qonşu Şərq ölkələrindən birindəki siyasi hadisələr haqqında çap edilmiş şerləri əsl felyeton inciləridir. O, bu şerləri “Sancaq” imzası ilə dərc etdirirdi. Cəfərin, Üzeyirin felyetonları, Səməd Mənsurun felyeton-şerləri, Əli Nəzminin “Saro kəndi” şeri “Molla Nəsrəddin”in nüfuzunu və tirajını birdən-birə xeyli artırmış oldu...” (Süleyman Məlikov, “Cəfər Cabbarlı haqqında xatirələr”, Azərnəşr, Bakı, 1969, səh.152). “Mən (redaksiyada Mirzə Cəlil ilə görüşəndə) “Teleqraf Güllü” adını çəkdim. Bu ad mollanın xoşuna gəldi və mənə qələm verdi ki, “Telqraf Güllü” imzası ilə məqaləni imzalayım...
144 Böyük xanım”. “Cəlil Məmmədquluzadə” Məqalələr və xatirələr məcmuəsi, Bakı, 1967, səh. 337). Vaxtilə “Yeni fikir” qəzetində çap olunmuş felyetonlar kimin tərəfindənsə kəsilib toplanmış və kitabça şəklinə salın- mışdır. Felyetonların altında “Mürid”, “Təbii şair”, “M.C.”, “Xam”, “Şerçi”, “Sabiq”, “İşçi”, “Şair”, “M”, “Müridçi” və digər imzalar vardır. Kitabın başlanğıcına yazılmış giriş sözündə deyilir: Burada cəm olan “Mürid”, “İşçi” və sair imzalar ilə “Yeni fikir” qəzetəsində müxtəlif tarixlərdə təb və nəşr olan felyeton və şerlərin həqiqətən Çakərin asari-qələmiyyəsindən olduğunu təsdiq edirəm... “Yeni fikir”qəzetəsinin məsul müdiri R. Nəcəfov”, 12 iyul 1927, Tiflis. Bu qeyddən sonra həmin yazı imza edilmiş və “Yeni fikir” redaksiyasının möhürü ilə təsdiq edilmişdir. Bu sənəd RƏF-də Ələbbas Müznübün arxivində saxlanmaqdadır. “... təbrizli Məhəmmədhüseyn Həsənzadə bir zaman “Hami” ləqəbi daşımış, fəqət “Hami” sözünü rusca yazanda “Xami” olduğu üçün bəyənməyib “Məsud” ləqəbi qəbul etmişdir...” ( “Zəhmət”, 7 noyabr 1928, Aşqabad). “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında Tağı Şahbazi haqqında yazılmış məqalədən: “...Mətbuatda “Səmimi”, “Samit”, “Simürq”, “Yersiz”, “Şin”, “T. Ş.” imzaları ilə məqalələr yazardı”. (“İnqilab və mədəniyyət”, 1933, № 2). “1905-ci ildə mən Qafqaz hərbi okruqunun baş ştabı şöbəsində işləyir və “Həyat” qəzetində əməkdaşlıq edirdim. Təxəllüsüm “İbnül-Həsən” idi. Şərif Mirzəyev. (RƏF, İnventar 102, səh.124.) “Abbas Səhhət “Kəlniyət” məcmuəsində “Şeyx Şeypur” imzalı bir çox məzhəkə yazmışdır. Salman Mümtaz Əsgərov.” (RƏF, arxiv 38, Q. – 34, 580, cüng №1). “Əbdüləzim Hüseynov... Bakıya gəldikdən sonra müxtəlif vəzifələrdə bulunaraq “Kommunist” qəzetində “Bilgəhli” imzası
145
ilə müxbirlik etmişdir. Özbək katibi Yusif Kənan”. (“Kommunist”,4 avqust, 1925). “... iki gün sonra “İqbal” rəfiqəmizdə “Balaxanıdan bir səs” mühərririnin Yusifov cənabları olduğunu anlamaqda güclü çətinlik çəkmədik. Bir gün sonra “Türk ibni-Yafis” imzası təhtində bir məqalə daha nəşr edildi... Bunun da Keşlədəki müəllim Məhəmmədəmin Əfəndizadə olduğu zatən məlumumuz idi. (“İnqilab və mədəniyyət”, 1928, № 11-12, səh. 23.)
146
Format 60x84/16. Həcmi 9 ç.v. Tiraj 500. Kitab “Xatun Plyus” nəşriyyatının mətbəəsində çap olunmuşdur. Tel:(012) 498 56 38 Document Outline
Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|