Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

Birinci  eһtimal:  Tam  mәnada  yәqinә  sәbәb  olan  elmi 
müddәa  xarici  alәmlә  tam  Ģәkildә  müvafiqdir.  Çünki 
burada elmi tәcrübә әqli dәlillәrlә tәsdiq olunur (vә yaxud 
һiss etmә baxımından aksiomik Ģәkil alır). 
Ġkinci  eһtimal:  Elmi  müddәa  geniĢ  mәnada  yәqinә 
sәbәb  olur.  Lakin  qarĢı  tәrәfin  eһtimalını  sıfra  endirmir. 
Tәcrübi  elmlәrdә  öz  һәllini  tapmıĢ  әksәr  elmi  müddәalar, 
teoremlәr bu qәbildәndir. 
Üçüncü  eһtimal:  Elmi  müddәa  yalnız  bir  güman, 
eһtimal Ģәklindә qoyulur; lakin һәlә sübuta yetirilmir. 
                                                 
1
 Yenә orada. 

---

16 
 
Demәli,  birinci  eһtimalda  elmi  tәfsir  doğrudur.  Çünki 
Quran  bitkin  әqlinәticәlәrә  qarĢı  deyil.  Ġkinci  eһtimalda 
elmi  tәfsir  bir  eһtimal,  versiya  Ģәklindә  önә  çıxarılsa, 
doğru  vә  icazәlidir.  Misal  üçün,  tәfsirçi  deyir:  Quranın 
ilkin  zaһiri  mәnası  GünәĢin  öz  orbiti  üzrә  һәrәkәti  ilә 
uyğun  gәlir.  Çox  güman  ki,  ayәdә  mәqsәd  һәmin 
һәrәkәtdir. 
Üçüncü eһtimalda da tәfsir düzgün deyil. Çünki burada 
elmi tәfsirә qarĢı çıxanların tutduqları iradlarla qarĢılaĢırıq.