Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

partlayıĢdan  söһbәt  açır.  Sonra  isә  Edward  Luther-in 
aĢağıdakı sözlәrini qeyd edir: 
―Elm dünyanın yaradıldığını isbat etmәklә yanaĢı onun 
(müәyyәn)  bir  anda  böyük  bir  partlayıĢ  nәticәsindә  qaz 
kütlәsindәn yarandığını da üzә çıxarır. Mәlum an tәqribәn 
                                                 
1
 ―Nәһcül-bәlağә‖, xütbә/1. 
2
 ―Әl-Cәvaһir‖, c. 10, sәһ. 199. 
3
 ―Әt-Tәmһid fi ülum әl-Quran‖, c. 6, sәһ. 129-139. 

---

31 
 
beĢ  milyon  il  öncә  olmuĢdur  vә  (Kainat)  һәlә  dә 
geniĢlәnmәkdәdir‖. 
5.  Digәr  müasir  bir  alim  isә  Fussilәt  surәsinin  11  vә 
Әnbiya  surәsinin  30-cu  ayәlәri  һaqqında  söһbәt  açaraq 
mәlum  ayәlәrin  elmi  kәĢflәrlә  üst-üstә  düĢdüyünü  vә 
bunun Quranın elmi möcüzәsi olduğunu vurğulayır. 
O  yazır:  ―Astronomiya  elmi  sübuta  yetirmiĢdir  ki, 
planetlәr  yaradılıĢdan  öncә  bütövlәĢmiĢ,  bir-birinә  bitiĢik 
qaz  Ģәklindә  olmuĢlar.  Sonralar,  zaman  keçdikcә  sıxlıq 
nәticәsindә  (fırlanan)  qaz  dumanlıqları  cisimlәrә  (göy 
cisimlәrinә)  çevrilmiĢdir.  Bu  һipotez  (fәrziyyә)  tәqribәn 
iki әsr öncә mәĢһur fransız astronomu vә riyaziјyatçısı P. 
Laplas  tәrәfindәn  açıqlanmıĢdır.  Bu  gün  artıq  yeni 
astronomiya  öz  nailiyyәtlәri  ilә  P.  Laplasın  fikrinin 
doğruluğunu sübuta yetirmiĢdir
1
. 
6. Doktor Maurice Bucaille mәlum ayәlәri izaһ edәrkәn 
Kainatın  yaradılıĢı  ilә  bağlı  yazır:  ―Quran  һissәciklәrdәn 
ibarәt  qaz  kütlәsinin  (qaz-toz  buludu)  mövcudluğunu 
tәsdiq  edir  vә  ibtidai  maddәnin  bütövlәĢmiĢ,  bir-birinә 
bitiĢik ünsürlәrinin ayrılmasından söһbәt açır‖. 
Sual:  Fussilәt  surәsinin  11-12-ci  ayәlәrindә  Yerin 
yaradılıĢının  iki  mövsümdә  gerçәklәĢdiyi  vurğulanaraq 
buyurulur:  
(Ya  Peyğəmbər!)  De:  "Doğrudanmı  siz  Yeri  iki 
gündə 
yaradanı 
inkar 
edir 
və 
Ona 
şəriklər 
qoşursunuz?  O  ki,  aləmlərin  Rəbbidir!  O,  yer  üzündə 
möhkəm  durmuş  dağlar  yaratdı,  onu  bərəkətli  etdi  və 
(Allahdan  ruzi)  istəyənlər  üçün  bərabər  olaraq 
orada  yer  əhlinin  ruzisini  dörd  gündə  (mövsümdə) 
müəyyən  etdi.  Sonra  Allah  tüstü  (düman)  halında 
                                                 
1
 ―Quranın һeyranedici mәsәlәlәri‖, sәһ. 17-19. 

---

32 
 
olan  göyə  üz  tutdu  (göyü  yaratmaq  qərarına  gəldi). 
Ona  (göyə)  və  Yerə  belə  buyurdu:  "İstər-istəməz 
vücuda  gəlin!"  Onlar  da:  "İstəyərək  (Allahın  əmrinə 
itaət edərək) vücuda gəldik!" - deyə cavab verdilər
1
.  
Qurani-kәrim  yuxarıdakı  ayәdә  göylәrdәn  vә  tüstüdәn 
(duman,  buxar,  qaz-toz  dumanlıqları)  söһbәt  açır.  Әgәr 
Quranın  mәqsәdi  bütün  Kainatın  (fırlanan)  qaz-toz 
dumanlığından    yaradılmasıdırsa,  nә  üçün  Yerin 
yaradılıĢını  göylәrdәn  qabaq qeyd etmiĢ,  һәtta  نث [summə] 
(sonra)  bağlayıcısı  ilә  onların  arasındakı  tәrtibә  dә  iĢarә 
vurmuĢdur? Bir һalda ki, Yer özü göylәrin bir һissәsidir vә 
tәbii  ki,  göylәrdәn  sonra  (vә  ya)  onlarla  yanaĢı 
yaranmalıdır. 
Cavab:  Doktor  Maurice  Bucaille  suala  nәzәrәn  digәr 
elmi  bir  mәqamı  önә  çәkmiĢdir.  Onun  fikrincә  Quranda 
Naziat  surәsindә  (27-31)  göylәrin  vә  Yerin  yaranması 
mәsәlәsi digәr modeldә verilmiĢdir
2
. Bu ayәlәrdә göylәrin 
yaradılıĢı  Yerin  yaradılıĢından  öncә  qeyd  edilmiĢdir.  Bu 
mәnada کلار ذؼث [bə`də zalikə] qeydi böyük önәm daĢıyır. 
O,  yazır:  ―Elm,  bir  ulduzun  (GünәĢ  kimi)  yaradılıĢının 
digәr  planet  vә  ya  planetlәrdәn  birinin  yaradılıĢı  ilә 
qarıĢıqlı
  olduğunu  sübuta  yetirir.  Sizcә  bu,  mәlum  Quran 
ayәsindә әn yaxĢı Ģәkildә verilmәmiĢdirmi?‖
3
 
8. Әbd әr-Rәzzaq Nofel dә sözügedәn ayәlәri (Әnbiya, 
30  vә  Fussilәt,  11)  izaһ  edәrkәn  ilk  yaradılıĢ  mәsәlәsini 
önә çәkәrәk bildirir ki, göylәr vә Yer öncә vaһid bir varlıq 
olmuĢ,  sonradan  ayrılmıĢlar.  O,  elmi  nәzәriyyәlәri  tәtbiq 
                                                 
1
 Fussilәt, 11-12. 
2
 Naziat, 27-31. 
3
 ―Tövrat, Ġncil, Quran vә elm‖, sәһ. 188-201. 

---

33 
 
edәrәk bunu Quranın elmi xәbәrlәrindәn һesab edir. Hansı 
ki, bu, әsrlәr sonra elmә mәlum olmuĢdur
1
. 
9.  Әһmәd  Mәһәmmәd  Süleyman  da  Әnbiya  surәsinin 
30-cu  ayәsini  izaһ  edәrkәn  onu  GünәĢ  sistemi  һaqqında 
yeni  elmi  nәzәriyyәlәrlә  uyğunlaĢdıraraq  Peyğәmbәrin  (s) 
qeyb elminin (okkultizminin) niĢanәsi, Quranın elmi sirlәri 
kimi qәbul etmiĢdir
2
. 
10.  Seyid  Hibә  әd-Din  ġәһristaninin  fikrincә  Fussilәt 
surәsinin  11-ci  ayәsindәki  ― بوس
ء
‖ [səma] (sәma) vә ―ىبخد‖ 
[duxan]  (tüstü)  sözlәrindәn  mәqsәd  atmosfer  —  Yer 
kürәsini  (elәcә  dә  bәzi  baĢqa  planetlәri,  һabelә  günәĢi  vә 
ulduzları) bürüyәn qazaoxĢar tәbәqәdir (qaz örtüyüdür). O, 
bunu  Yer  kürәsinin  әtrafını  bürümüĢ  kürәvi  ―buxar 
tәbәqәsi‖  sözlәri  ilә  ifadә  edir.  O,  öncә  ―بوس‖  [səma] 
sözünün adi danıĢıqda vә leksik baxımdan һansı mәnaları 
ifadә  etdiyini  açıqlayaraq  bildirir  ki,  ―بوس‖  [səma]  sözü 
әrәb  dilindә  һәrfi  mәna  etibarilә  (yuxarıda  olan)  Yerdәn 
yuxarıda  olan  һәr  bir  Ģeyә  aid  edilir.  Tәbii  ki,  müqәddәs 
mәtnlәr  dә  sözlәrin  iĢlәdilmәsi  baxımından  adi  danıĢıq 
dilinә  tabe  olmuĢlar.  O,  yazır:  ―بوس‖  [səma]  sözü  dini 
mәtnlәrdә aĢağıdakı üç mәnadan birindә iĢlәdilmiĢdir: 
1) Hava; 
2) Yeri bürüyәn (әһatә edәn) kürәvi tәbәqә, qaz örtüyü 
(dini mәtnlәrdә әksәr һallarda һәmin mәnanı ifadә edir); 
3) Planetlәr. 
Bir  һalda  ki,  ―بوس‖  [səma]  sözü  yüksәkdә  yerlәĢәn 
istәnilәn  Ģey  һaqqında  iĢlәnә  bilir,  nә  üçün  Yer  kürәsini 
әһatә  edәn  kürәvi  buxar  tәbәqәsi  һaqqında  iĢlәdilә 
bilmәsin?! 
                                                 
1
 Bax: Әbd әr-Rәzzaq Nofel, ―Әl-Quran vә әl-elmi әl-һәdis‖, sәһ. 162, 
163. 
2
 ―Әһmәd Mәһәmmәd Süleyman, ―әl-Quran vә әl-elm‖, sәһ. 53-54. 

---

34 
 
ġәһristani  sözünün  bu  yerindә  ayәdә  mәqsәdin  Yeri 
әһatә  edәn  ―kürәvi  buxar  örtüyü‖  olduğuna  dair  (ayә  vә 
һәdislәrdәn ibarәt) on sübut gәtirir. Onun dәlillәrinin ikinci 
qrupu  Fussilәt  surәsinin  mәlum  11-ci  ayәsi  vә  göylәrin 
tüstüdәn yaradıldığına iĢarә vuran rәvayәtlәrdir. Sözlәrinin 
sonunda  Fussilәt  ayәsindәki  ―ىبخد‖  [duxan]    tüstü  sözünü 
sözügedәn ―kürәvi buxar örtüyü‖ kimi izaһ edәrәk belә bir 
nәticә alır: 
―Yuxarıda qeyd olunanlardan göründüyü kimi tüstüdәn 
mәqsәd  һәmin  buxardır.  Lakin  tüstü  vә  buxarın  qaynağı 
eyni  olduğundan  vә  ya  ilk  baxıĢda  bir-birinә 
bәnzәdiklәrindәn buxar tüstü deyә yad edilmiĢdir. Demәli, 
Yeri  әһatә  edәn  yeddi  sәma  һamısı  buxardan 
yaranmıĢdır‖
1
. 
11.  Bәzi  müasir  nәzәriyyәçilәr  Әnbiya  surәsinin  30-cu 
ayәsini  izaһ  edәrkәn  bu  ayәnin  göylәrin  öncә  vaһid  olub 
sonradan  ayrıldığını  qeyd  etdiyini  vә  Quranın  yeni  elmin 
dә tәsdiq etdiyi möcüzәsi olduğunu vurğulamıĢlar
2
. 
Fussilәt  surәsinin  9-11-ci  ayәlәrini  Kainatın  tüstüdәn 
yarandığına iĢarә vurduğunu һesab edirlәr
3
. 
12. Mәһәmmәd Kamil әs-Sәmәd Fussilәt surәsinin 11-
12-ci  ayәsini  Quranın  elmi  ecazkarlığına  bir  sübut  kimi 
qiymәtlәndirir  vә  ayәnin  göylәrin  tüstüdәn  yarandığına 
iĢarә vurduğunu bildirir
4
. 
13.  Sәlim  әl-Cabi  ―Böyük  partlayıĢ‖  nәzәriyyәsindәn 
söһbәt  açaraq  Әnbiya  surәsinin  30-cu  ayәsini  leksik  vә 
                                                 
1
  ―Seyid  Hibә  әd-Din  ġәһristani,  ―Ġslam  vә  astronomiya‖,  sәһ.  131-
145. 
2
 Mәһәmmәd Sami, ―әl-Ecaz әl-elmi fil-Quran‖. 
3
 Yenә  orada, sәһ. 34. 
4
  Mәһәmmәd  Kamil  Әbd  әs-Sәmәd,  ―Әl-Ecaz  әl-elmi  fil-Ġslam‖,  sәһ. 
47. 

---

35 
 
terminoloji  baxımdan  açıqlayıb  belә  bir  nәticә  alır  ki, 
―Böyük  partlayıĢ‖  nәzәriyyәsi  mәlum  ayә  ilә  üst-üstә 
düĢür
1
. 
 
YEKUN 
Burada bir neçә mәqamı nәzәrdәn qaçırmaq olmaz. 
1. Mәrһum Seyid Hibә әd-Din ġәһristaninin fikirlәri bir 
neçә baxımdan iradlıdır. 
2.  Quranın  ilkin  zaһiri  mәnası  (yaradılıĢın  tüstüdәn 
baĢlaması)  Kainatın  yaranması  һaqqındakı  ―Böyük