Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

 رٌرِداَ َل
 
قِلُخ َّمِم ُناَسنِْلْا ِرُظنَيْلَ ف
  
“Elə isə insan nədən yaradıldığına bir baxsın!  O, axıb 
tökülən bir sudan (nütfədən) yaradılmışdır. (Hansı ki,) bel 
                                                 
1
 ―Ali-Ġmran‖, 190. 
2
 ġәms, 1-dәn sonrakı ayәlәr. 

---

9 
 
sümüyü ilə  köks arasından  çıxar! Həqiqətən, (Allah) 
insanı (öləndən sonra) yenidən diriltməyə qadirdir!”
 1
 
4.  Belә  dә  demәk  olar  ki,  Quranın  bir  baĢlıca,  ümdә 
mәqsәdi  var.  Bu,  insanı  kamilliyin  zirvәsinә  ucaltmaqdır. 
Bundan  baĢqa  digәr  mәqsәdlәri  isә  һәmin  ümdә  mәqsәdә 
xidmәt  edir.  Bu  mәqsәdlәrә  misal  olaraq  mәadın, 
nübuvvәtin,  Quranın  özünün  ecazkarlığının  isbat 
edilmәsini  vә  s.  göstәrmәk  olar.  Bütün  bunlar  һamısı 
vәhyin  bәĢәriyyәt  tәrәfindәn  qәbul  olunması  üçün  bir 
müqәddimәdir. 
Demәli, 
elmi 
mәsәlәlәr 
Quranın 
mәqsәdlәri sırasındadır. Çünki Quranın ecazkarlığını isbat 
edir.  Lakin  bu,  Quranın  baĢlıca  mәqsәdi  deyil.  Quran 
ayәlәrinә  daһa  dәqiq  yanaĢsaq  görәrik  ki,  bütün  Ģeylәrin 
Quranda  mövcud  olduğunu  bәyan  edәn  ayәlәr  һamısı 
һidayәt vә din һaqqındadır. Demәk, burada ümdә mәqsәd 
insanların  һidayәti  vә  din  maarifinin  bәyan  edilmәsidir. 
Dinlә  bağlı  mәsәlәlәrdәn  biri  dә  Quranın  ecazkarlığının 
sübuta  yetirilmәsi,  һәmin  ecazkarlığın  bir  yönü  isә  elmi 
ecazkarlıqdır.  Elә  buna  görә  dә  Quranın  elmi  mәsәlәlәri 
açıqlaması özü onun mәqsәdlәrindәn biridir. Lakin öncә dә 
qeyd etdiyimiz kimi baĢlıca һәdәf deyil.