”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Sement massasi-……..g;
 
Suv miqdori -…….% yoki ……sm
3
;
Suv bilan aralashtirilgan vaqti……soat….daqiqa. 
Qotishng boshlanishi…… …daqiqa qotishning 
tugashi……..soat……….daqiqa 
 
№ Vaqt 
Asbob 
ko‘rsatkichi, 
mm 
№ Vaqt 
Asbob 
ko‘rsatkichi, 
mm 
soat 
daqiqa 
soat 
daqiqa 
1 
 
 
 
6 
 
 
 
2 
 
 
 
7 
 
 
 
3 
 
 
 
8 
 
 
 
4 
 
 
 
9 
 
 
 
5 
 
 
 
10
 
 
 
 
 
 
Vika asbobining rasmi. 
 
 
LABORATORIYA 6 
PORTLANDSEMENTNING MARKASINI ANQILASH UCHUN 
NAMUNALAR TAYYORLASH 
(plastik qorishmadan tayyorlangan namunalarni sinash) 
a) Sement qorishmasining quyuq suyuqligini aniqlash. 
Asbob 
va 
uskunalar. 
Silkituvchi 
stol, 
shibbalagich, 
lineyka, 
qorishtirgich. 
Ishlash tartibi. Sementning markasini aniqlash (GOST 310.4-81) quyidagicha, 
avval namuna-tayoqchalar tayyorlanadigan sement qorishmaning quyuqligini 
(konsistensiyasi) aniqlanadi. Buning uchun 1500 g qum va 500 g sement olinadi. 
Bu materiallar kosaga solinib, quruq holida kurakcha bilan 1 minut davomida 
obdon qorishtiriladi, keyin o‘rtasi uyiladi, hosil bo‘lgan chuqurchaga 200 g suv 
(S:S=0,4) quyiladi, suv shimilgandan keyin aralashma yana kurakcha yordamida 
bir minutcha qorishtiriladi. Tayyor qorishma aralashtirgichga solinib, 2,5 minut 
mobaynida qorishtiriladi keyin silkituvchi stolcha va konus shaklidagi metall 
qolipdan foydalanib, qorishmaning quyuqligi aniqlanadi. Silkituvchi stolcha 
cho‘yan stanina (1) dan iborat, val (2) dagi mushtcha (3) o‘q (4) ni ko‘taradi, 
o‘q bilan birga yotiq disk (5) va uning yuziga qoplangan 300 mm diametrli 
toshoyna (6) ko‘tariladi. Maxovikni aylantirganda o‘q bilan birga yotiq disk 
valdagi mushtcha
 
yordamida goh ko‘tariladi, goh tushadi. O‘q shu tarzda 
harakatlanganda stolcha 10 mm ko‘tarilib, qolip (7) ni silkitadi. 

---

Qorishmani konussimon qolipga joylashdan oldin qolipning ichki yuzasini va 
shisha diskning yuzini salgina ho‘llash kerak. Qorishma qolipga ikki qatlam qilib 
joylanadi (qatlamlarning qalinligi bir xil bo‘lishi kerak). Har bir qatlam metall 
shibbalagich bilan zichlanadi. Pastki qatlam 15 marta va ustki qatlam 10 marta 
shibbalanishi lozim. Qorishmani joylayotganda va shibbalab zichlayotganda qolipni 
(konusni) shisha diskka bosib turish kerak. Qorishmaning ortiqchasi pichoq tig‘i 
bilan sidirib tashlanadi-da, qolip asta-sekin ko‘tariladi. So‘ngra g‘ildirakni 
dastasidan ushlab aylantirib turgan holda stolcha 30 sekund davomida 30 marta 
silkitiladi, shunda sement konus yoyiladi. Konusning yoyilish darajasi 
shtangensirkul yoki po‘lat chizrich yordamida ostki qismining ikki joyidan, bir-
biriga tik yo‘nalishlarda o‘lchanadi. Konus 106-115 mm yoyilgan bo‘lsa, 
qorishmaning quyuqligi normal deb hisoblanadi. Konus bundan kam yoyilgan 
taqdirda ko‘proq suv qo‘shib yana qorishma tayyorlanadi. Qorishmaning suv 
talabchanligi suv:sement (S:S) nisbati qurinishida ifodalanadi. Hosil bo‘lgan qiymat 
laboratoriya ishlari daftariga yozib qo‘yiladi va kelgusida sinovdan o‘tkaziladigan 
namuna-tayoqchalar uchun sement qorishma tayyorlash vaqtida shu ma’lumotdan 
foydalaniladi.