R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalanib, yalpi eksport hajmining
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8. Quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalanib, yalpi import hajmining o‘zgarishiga baho omilining ta’sirini aniqlang
- CHIQARISH VA SOTISH TAHLILI 14.1. Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonlarini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot
|
7. Quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalanib, yalpi eksport hajmining
o‘zgarishiga miqdor omilining ta’sirini aniqlang? Ko‘rsatkichlar Biznes rejada Haqiqatda Miqdori, dona Bahosi, so‘m Miqdori, dona Bahosi, so‘m X – mahsulot 3000 20000 3500 22000 U – mahsulot 2000 15000 2500 20000 A) 17500,0 ming so‘m B) 19500,0 ming so‘m C) 12500,0 ming so‘m D) 20800,0 ming so‘m 8. Quyidagi jadval ma’lumotlaridan foydalanib, yalpi import hajmining o‘zgarishiga baho omilining ta’sirini aniqlang? Ko‘rsatkichlar Biznes rejada Haqiqatda Miqdori, dona Bahosi, so‘m Miqdori, dona Bahosi, so‘m A – mahsulot 1000 64000 1200 68000 B – mahsulot 900 40000 1100 47000 A) 20800,0 ming so‘m B) 12500,0 ming so‘m C) 19500,0 ming so‘m D) 17500,0 ming so‘m 314 III BO‘LIM. AGRAR SOHANING BOSHQA TARMOQ KORXONALARI XO‘JALIK FAOLIYATINING TAHLILI XIV BOB. QAYTA ISHLASH KORXONALARIDA MAHSULOT ISHLAB CHIQARISH VA SOTISH TAHLILI 14.1. Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonlarini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari Mahsulot ishlab chiqarish hajmi va sotish ko‘rsatkichlari o‘zaro bog‘liq ko‘rsatkichlardir. Ishlab chiqarish imkoniyatlari cheklangan va talab esa cheklanmagan sharoitlarda mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Biroq, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga bozor to‘yingan, raqobat kuchayib borgan sari taxmin qilinayotgan sotish hajmi ishlab chiqarish rejasini tuzishga asos bo‘ladi. Shu sababli, bozor munosabatlari sharoitida har bir korxona iste’molchi talabini chuqur o‘rgangan holda ularning talabini qondira oladigan va sotish imkoniyatiga ega bo‘lgan hajmda mahsulot ishlab chiqarishi lozim. Bu esa, korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlarni o‘z vaqtida sotilishi va ishlab chiqarishning uzluksiz faoliyat yuritishini ta’minlaydi. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmining o‘sish sur’atlari hamda sifatining oshishi korxonaning asosiy faoliyat xarajatlari, foyda miqdori va rentabelligiga bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi ko‘rsatkichlar hisoblanadi. Shu bois, ushbu ko‘rsatkichlarni tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonini o‘rganish va ularning samarasini oshirish imkoniyatlarini izlab topish hamda korxonaning moliyaviy- xo‘jalik faoliyatiga jalb qilish choralarini ko‘rish tahlilning asosiy maqsadi bo‘lib hisoblanadi. Bunda tahlilning asosiy vazifalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: - mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasining bajarilishi va uning 315 o‘zgarishiga baho berish; - mahsulot ishlab chiqarish va sotish dinamikasini o‘rganish hamda ularning o‘zgarishiga baho berish; - mahsulot ishlab chiqarish va sotish ko‘rsatkichlarining o‘zgarishiga qanday omillar qay darajada ta’sir ko‘rsatganligini aniqlash; - mahsulot ishlab chiqarish va sotishni ko‘paytirishning ichki imkoniyatlarini aniqlash; - aniqlangan imkoniyatlarni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish. Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish tahlilida asosiy axborot manbalari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: - biznes reja ma’lumotlari; - “Buxgalteriya balansi” ma’lumotlari; - “Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot” ma’lumotlari; - statistik hisobot ma’lumotlari; - mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonini hisobda aks ettirish uchun mo‘ljallangan tegishli schyot ma’lumotlari va boshqalar. Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotish hajmi natural, shartli natural, mehnat va qiymat o‘lchovlarida ifodalanishi mumkin. Mahsulot ishlab chiqarish hajmini umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlar odatda, qiymat o‘lchovi (pul)da baholangan holda olinadi. Buning uchun taqqoslama yoki joriy narxlardan foydalanish lozim. Ishlab chiqarish rejasining bajarilishini baholash uchun ishlab chiqarish va mahsulot sotish hajmlarining natural ko‘rsatkichlari (dona, metr, tonna va h.k.) ham muhim ahamiyatga ega. Ulardan mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmlarini alohida turlar va bir turdagi mahsulotlar guruhlari bo‘yicha tahlil qilishda foydalaniladi. Shartli natural ko‘rsatkichlar ham qiymat ko‘rsatkichlari kabi mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini umumiy tavsiflash uchun qo‘llaniladi. Masalan, tomat 316 pastasi ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxonalarda ming shartli banka, sharbat mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxonalarda ming dona idish kabi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. Normativ mehnat sarfi (norma-soatlar yoki normalashtirilgan maosh) shuningdek, ko‘p nomenklaturali ishlab chiqarish sharoitida natural yoki shartli natural o‘lchovlardan foydalanish imkoni bo‘lmaganda foydalaniladigan mahsulot chiqarish hajmini umumlashtirib baholash uchun mo‘ljallangan. Ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotish hajmi esa ularning xaridorlarga yuklab jo‘natilishi yoki to‘lov (tushum) bo‘yicha belgilanadi. U taqqoslanuvchi, rejali va amaldagi narxlarda aks ettirilishi mumkin. Bozor munosabatlari sharoitida bu ko‘rsatkich qanday darajada bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. Mahsulotlarni sotish ishlab chiqarish va xaridor o‘rtasidagi bog‘lovchi bo‘g‘in hisoblanadi. Chunki, ishlab chiqarish jarayonining yakuniy bosqichi bu sotish jarayoni bo‘lib, ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sotilishi korxonaning ijobiy moliyaviy natijaga erishishi, aylanma mablag‘larining uzluksiz hamda samarali aylanishi, byudjet oldidagi majburiyatlarini, mehnat haqi bo‘yicha to‘lovlarni, kredit va qarzlarni hamda mol yetkazib beruvchilar bilan o‘z vaqtida hisoblashishlarini ta’minlash imkonini beradi. Shuningdek, mahsulot xaridorlarga qay darajada sotilayotganligi, bozorda unga bo‘lgan talab qanday ekanligiga qarab mahsulotni ishlab chiqarish hajmi ham belgilanadi. Ishlab chiqarish hajmining tahlili mahsulotni ishlab chiqarish va sotish dinamikasini o‘rganish, bazisli va zanjirli o‘sish sur’atlari va qo‘shimcha sur’atlarini hisob-kitob qilishdan boshlanadi (14.1-jadval). 14.1-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, besh yil ichida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 12 foizga o‘sgan bo‘lsa, bunga mos ravishda mahsulotlarning sotish hajmi ham 11,3 % ga o‘sganligini ko‘rish mumkin. Agar o‘tgan yillarda mahsulot ishlab chiqarish va sotishning o‘sish sur’atlari taxminan mos kelgan bo‘lsa, oxirgi yilda mahsulot ishlab chiqarish sur’ati mahsulot sotish sur’atining o‘sishiga qaraganda yuqori bo‘lgan. Bu korxona omborlarida 317 sotilmagan va xaridorlar tomonidan puli to‘lanmagan mahsulotlar qoldiqlarining to‘planayotganligidan dalolat beradi. Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|