R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligining tahlili
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
14.3. Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligining tahlili
Qayta ishlash korxonalari moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini o‘rganishda mahsulot ishlab chiqarish va sotish jarayonining bir maromda ketishini tahlil qilib o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Maromiylik - bu mahsulotning tasdiqlangan grafikka binoan bir xilda, rejada ko‘zda tutilgan hajmda va assortimentda ishlab chiqarilishi va sotilishidir. Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarishni bir maromda tashkil etish mahsulotlarning o‘z vaqtida ishlab chiqarilishi va sotilishining muhim sharti hisoblanadi. Mahsulot ishlab chiqarish maromining buzilishi barcha iqtisodiy ko‘rsatkichlarni yomonlashtiradi, mahsulot sifati pasayadi, tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi va omborda tayyor mahsulotlar qoldig‘i ko‘payadi. Buning natijasida mablag‘lar aylanishi sekinlashadi, shartnomaviy majburiyatlar bajarilmaydi va turli moliyaviy sanksiyalar qo‘llanilishiga olib keladi, mahsulot sotishdan olinadigan tushum o‘z vaqtida kelmaydi va uning natijasida pul oqimlari 325 muvozanati buziladi hamda boshqa salbiy ko‘rsatkichlar yuzaga keladi. Bularning bari mahsulot tannarxining ko‘tarilishi, foyda summasining kamayishi va natijada korxona moliyaviy ahvolining yomonlashishiga olib keladi. Mahsulot ishlab chiqarishni bir maromda tashkil etish rejasining bajarilishini baholash uchun bevosita va bilvosita ko‘rsatkichlardan foydaniladi. Bevosita ko‘rsatkichlarga – maromiylik koeffitsiyenti, variasiya koeffitsiyenti, maromsizlik koeffitsiyenti, jami mahsulot chiqarishda n -davr uchun mahsulot ishlab chiqarish ulushi kabi ko‘rsatkichlar kiradi. Bilvosita ko‘rsatkichlar – ishdan tashqari mehnat uchun qo‘shimcha haq to‘lash, korxona aybi bilan bekor turib qolishlar, brak sababli yo‘qotishlar, mahsulotlarning to‘liq yetkazib berilmaganligi va o‘z vaqtida yetkazib berilmaganligi uchun jarimalar to‘lash va h.k. Qayta ishlash korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish maromiyligini tahlil etishda har o‘n kunlikda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning oylik mahsulotda tutgan ulushi hisoblanadi va aniqlangan ma’lumotlar reja ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanib, faoliyatning maromida bo‘layotganligiga baho beriladi. Mahsulot ishlab chiqarish faoliyatining maromiyligiga baho berish maqsadida maromiylik koeffitsiyenti, maromsizlik koeffitsiyenti va variasiya koeffitsiyenti kabi ko‘rsatkichlarga to‘xtalib o‘tamiz. Eng ko‘p tarqalgan ko‘rsatkichlardan biri maromiylik koeffitsiyenti har bir davr uchun (lekin rejalashtirilgan darajadan oshmagan) mahsulot ishlab chiqarishning haqiqiy ulushini jamlash bilan aniqlanadi: K m = 30,0 + 33,0 + 36,0 = 99,0 % yoki Maromiylik hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatini rejadagi mahsulot ishlab chiqarish qiymatiga bo‘lish orqali aniqlanadi: K m = 44468 : 45000 = 0,99 yoki 99 % |