R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov

lar
-tayyorlovchi tomonidan olinadigan xomashyo, materiallar, 
mahsulot butlovchi qismlarining sifatini anglatadi. Ushbu chora- 
tadbirlami joriy etishning iqtisodiy samaradorligi: a) tovami tay- 
yorlovchida jarayon sifatini oshirish hisobiga tovar tannarxining 
pasayishiga, sifatli materiallami va butlovchi qismlami qo‘llash 
44

---

natijasida ishlab chiqarishda to‘xtalishlaming qisqarishiga ta’sir etadi; 
b) tovami iste’mol qiluvchida-uni tayyorlash (ishlanmalar sifati 
o‘zgarmaydi) sifatining oshishi o‘z navbatida ishlab chiqaruvchiga 
tovar bahosini oshirish imkoniyatini beradi. Ma’lumki, xomashyo, 
materiallar va butlovchi qismlar joriy xarajatlar (tovaming tannarxi) 
ga kiradi. Tizimning kirish sifatini oshirishga ketadigan xarajatlar 
o‘z navbatida ishlab chiqarishning to‘xtashi va brakning qisqarishi 
hisobiga sifatli materiallar va butlovchilarni qo'llash natijasida ishlab 
chiqarish xarajatlarini tejashning ortishiga olib kelishi mumkin. 
Bunday holatda jami tovaming tannarxini tashkil etuvchining 
o‘zgarishi salbiy bo‘ladi.
Xomashyo, materiallar va butlovchi qismlaming sifatini oshirish 
bo‘yicha chora-tadbirlami ishlab chiqish va amalga oshirishning 
iqtisodiy samaradorligi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
Ет
= £ [-Л С *
+дс; 
+ (S ,ya- S ‘e)]-N, - Z k
(3.1)
t
bu yerda Et- q o ‘ Hash muddati (T) uchun sifatliroq xomashyo, materiallar 
va butlovchi qismlami sotib olish bo‘yicha chora-tadbirlami ishlab 
chiqish va amalga oshirishdan kutilayotgan iqtisodiy samaradorlik. 
Д
Ck—t
yilida sifatliroq xomashyo, materiallar va butlovchi qismlami 
(tizim kirishi sifatining oshishiga qo'shimcha xarajatlar, shuning 
uchun ham ular minus ishora bilan) sotib olish uchun tovar birligi 
tannarxining ortishi; 
AC', —t
yilida tizim kirishi sifatining yuqoriligi 
sharti bilan jarayon sifatining oshishi hisobiga tovar birligi
tannarxining pasayishi; 
t yilida yangi tovar narxining bashorati 
(chora-tadbimi joriy qilgandan keyin); 5 '-xuddi shuning o‘zi eski 
tovar uchun;