R. Tilayev O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

Milliy qadriyatlar quyidagilardan iborat:
1. Xalqimiz hayotida jamoa bo`lib yashash ruhining ustuvorligi.
2. Xalq ongida ustuvor bo`lgan fikr - do`st va yaxshi qo`shni bo`lib, tinchlik
va totuvlikda, yaqindan hamkorlikda yashash.
3. Oila, mahalla, el - yurt, Vatan tushunchalarini muqaddas bilish.
4. Ota-ona, mahalla jamoalariga, rahbarlarga yuksak hurmat - e`tibor, butun
jamiyatni hurmat qilish.
5. Millatning o`lmas ruhi, millat ma`naviyatining hayotbaxsh manbai sifatida
ona tiliga muhabbat, uni sevish.
6. Kattalarga - hurmat-ehtirom, kichiklarga izzat, hurmat, degan e`tiqodga
amal qilish.
7. Ayol zotiga ehtirom ya`ni, muhabbat, go`zallik va nafosat timsoli, abadiy
hayot ramzi bo`lgan ayolni qadrlash.
8. Sabr-toqat, va mehnatsevarlik.
9. Halollik, mehr-oqibat va hokazo.
Bu tamoyil va qadriyatlar O`zbekiston hududida istiqomat qilayotgan har bir
fuqaroning o`z milliy qadriyatlarini asrab - avaylashi, kelajak avlodlarga etkazishi
uchun to`la imkoniyatlar yaratilishini ifodalaydi. O`tmishdagi bobolarimiz qoldirgan meros, madaniy boyliklar, mumtoz qadriyatlarni hurmat qilish, ularni o`rganish, ular zamiridagi bu tamoyilning asosiy jihatlaridir. Har bir millatning tili, qadriyatlari, urf- odatlari, an`analarini hurmat qilishni ta`minlash milliy istiqlol mafkurasining amal qilishida umuminsoniy andozalar namoyon bo`lishi uchun asoslar yaratadi.
Demak, o`zbek xalqining milliy xususiyatlarida:
1. Oila - muqaddas tushuncha. Oila qurish - o`ta mas`uliyatli ish. «Oila - eskilik
unsuri emas». U muqaddas, oilada millat kelajagi mujassam. YOshlarni
tarbiyalashda, kamolga etkazish, ilm-hunar berish, uyli-joyli qilish - aksariyat
oilalarning eng oliy maqsadidir...
2. Mahalla - o`z-o`zini boshqarishning o`zbek xalqi yaratgan eng katta yutug`i,
oqilona shaklidir. Mahalla - tarbiya maskani, har bir oilaga tayanch va suyanch
ekanligi ko`pchilikka ayon.
3. Qo`ni-qo`shnichilik munosabatlari uzoq tarixga ega bo`lib, asrlar davomida bu
borada muayyan qadriyatlar shakllangan. «YOn qo`shnim - jon qo`shnim», «Xovli
olma - qo`shni ol», «Uzoqdagi qarindoshdan yaqindagi qo`shni afzal» va h.k.
4. Keksalarga hurmat - inson hayotiy tajribasi davomida shakl-langan qadriyat. Jonli
tabiatda hayot uchun kurash qonuniyati mavjud. Nasl qoldirish, yagi avlodga mehr
qo`yish, uni oyoqqa turg`azish jon fido qilish hollari aksariyat hayvonlarda

kuzatiladi. Ammo, qariyalarni e`zozlash, keksalarga ehtirom, mehr-muruvvat

ko`rsatish - insoniy fazilatdir. Bularsiz milliy g`oyamizni tasavvur eta olmaymiz.
«Keksani qopda saqla, o`ligini hafta saqla»...
5. Ayol zotiga ehtirom - insoniyatning yarmidan ko`pini tashkil etadigan xotin-
qizlarga bo`lgan munosabatning eng yuqori cho`qqisidir. Demokratiyaning eng
muhim yutug`i - har ikki jinsning teng huquqli va erkin bo`lishini ta`minlashdir...
6. Onaga bo`lgan hurmat va sadoqat - eng oliy qadriyatdir. SHuning uchun Vatanga,
milliy tilga nisbat berilganda ona nomi qo`shiladi. Milliy istiqlol g`oyasi onalar
uchun, jamiyatdagi barcha ayollar uchun farovon hayot, go`zal turmush yaratishni
maqsad qilib, xotin-qizlarning erkinligi va o`z qadr-qimmatini anglab etishiga, o`z
salohiyat va imkoniyatlarini yuzaga chiqarishga sharoit yaratishni bosh g`oyasida
mujassamlashtirgan.
Demak, milliy qadriyatlar insonning inson sifatida o`zini anglashi, o`z-o`zini himoya
qila olishi, erishgan zafar yo`li va mag`lubiyatlari, sitamli damlarining
yodnomalaridir.
Milliy an`analar - milliy qadriyatlarning bir bo`lagi bo`lib, u millat hayotining turli
sohalarida namoyon bo`ladigan tushunchalar, belgilar, xususiyatlar, faoliyat turlari,
odatlar va islohotlarning avloddan - avlodga o`tish hamda meros bo`lib qolish tarzi.
An`anaviy madaniyat va «milliy-ma`naviy qadriyatlar»ni eskicha inkor etishning milliy g`oyaga zidligi.
«An`ana» - o`tmishning keajakka meros qoladigan, avloddan avlodga
o`tadigan, jamiyat hayotining turli sohalarida namoyon bo`ladigan moddiy va
ma`naviy qadriyat. «Madaniyat» (arab. «madina» va «iyat» - shaharga oid ta`lim-
tarbiya ko`rganlik) - turlicha talqin etiladigan, murakkab va ko`p ma`noli tushuncha.
An`anaviy madaniyat manbai abadiy emas, ijtimoiy muhitlar, jarayonlar, siyosatlar natijasida o`zgarib boradi. An`anaviy madaniyatning jamiyat hayotidagi o`rnini belgilab olishda tarixiy taraqqiyot bosqichi ta`sirida o`zgarib borgan an`ana, urf-odat,
moddiy va ma`naviy boyliklarga yangicha mezonlar orqali yondashmoq kerak.
Xalqimiz tarixida ana shunday «an`anaviy madaniyat»ni saralash bosqichlari 3 ta
tarixiy davrni bosib o`tgan.
1. «An`anaviy madaniyat»ning birinchi saralash davri ibtidoiy mifo-logik
ta`sirlar ostida shakllangan an`nalar, qadriyatlarga yangicha mezon orqali baho berish
davri.
2. Islom qadriyatlari mezonining qaror topishi bilan bog`liq bo`lgan
an`anaviy madaniyat.
3. Dunyoviy fanlar ta`siri ostida shakllangan hozirgi zamon an`ana-viy
madaniyatlari.
Bu bosqichlarning har bir davri haqida qisqacha to`xtalamiz.